Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Ruyter, Michiel Adriaanszoon de]

RUYTER (Michiel Adriaanszoon de), geboren te Vlissingen 24 Maart 1607, overleden te Syracuze 29 April 1676 aan de wonden zeven dagen tevoren in den slag bij die stad bekomen; 18 Maart 1677 in de Nieuwe kerk te Amsterdam begraven.

De vader van admiraal de Ruyter, zijnde Adriaen Michielsen de Ruyter, geboortig van Bergen-op-Zoom en overleden 20 October 1629, is tweemaal gehuwd geweest, als: 13 Januari 1598 met Aagje Jans, afkomstig van Vlissingen, overleden in 1599, en 24 Maart 1601 met Aaltje Jans afkomstig van Vlissingen, overleden 24 April 1649. Uit het eerste huwelijk is 11 Maart 1599 een zoon geboren, Adriaan; uit het tweede huwelijk stammen 11 kinderen, als: 1e Lucretia Adriaans, geb. 19 Maart 1602 overleden in 1679; 2e Michiel, geb. 16 April 1604 en kort daarna gestorven; 3e Neeltje geb. 12 Maart 1606; 4e Michiel (de bekende admiraal) geb. 24 Maart 1607; 5e Grytie, geb. 5 Juni 1609; 6e Jan, geb. 20 Mei 1611; 7e Anneke geb. 5 Juli 1613; 8e Willem, geb. 2 Jan. 1616; 9e Lysbeth, geb. 10 April 1618 en kort daarna gestorven; 10e Cornelis, geb. 1 Sept. 1619; 11e Lysbeth, geb. 22 Maart 1621.

De admiraal M.A. de Ruyter is driemaal gehuwd, als: 1e op 16 Maart 1631 met Marie Volters, van Vlissingen, toen 27 jaren oud, en gestorven 30 Dec. 1631. Ten tweede op 1 Juli 1636 met Neeltje Engels of Ingels, toen oud 29 jaren, dochter van Engel Eewoutsen, en gestor-

[p. 629]

ven 25 Sept. 1650. Ten derde op 8 Januari 1652 met Annetie van Gelder, toen oud 38 jaren, weduwe met een zoon, geb. 13 Dec. 1647, die als kapitein in den slag bij Kijkduin gesneuveld is op 21 Aug. 1673.

Uit het eerste huwelijk stamt een kind, Aaltje, geb. 14 Dec. 1631 en gestorven 18 Jan 1632. Uit het tweede huwelijk zijn 5 kinderen, als: 1e Adriaan, geb. 27 Sept. 1637, gestorven 16 April 1655; 2e Cornelia, geb. 20 Sept. 1639, gehuwd met Jan de Witte op 4 Maart 1659, die in 1683 als kapitein ter zee is gestorven; 3e een kind, dat 16 Aug. 1641 werd geboren, doch 3 dagen later is overleden; 4e Aaltje (Alyda), geb. 16 Nov. 1642, overl. 4 Nov. 1679; deze is tweemaal gehuwd geweest, als: 12 Juli 1663 met Johan Schorer, een weduwnaar met een zoon Abraham, die 13 Jan. 1679 sterft, nadat de vader 26 Mei 1664 was overleden, en ten tweede op 28 Juli 1667 met den predikant Thomas Rote; 5e Engel (die voorafgaat). Uit het 3e huwelijk stammen 2 kinderen, als: 1e Margreet, geb. 1 Dec. 1652, die huwde met den predikant Bernardus Somers, overl. 8 Juni 1684; 2e. Anna, geb. 13 Sept. 1655, overl. 24 Aug. 1666.

Uit het huwelijk van Cornelia de Ruyter met Jan de Witte, oudsten zoon van den rentmeester Cornelis de Witte, zijn drie kinderen geboren: 1e. op 23 Nov. 1659 een doodgeboren dochter; 2e Cornelis, geb. 2 Oct. 1660, en 3e Michiel, geb. 6 Oct. 1662 overl. 16 Nov. 1683.

Uit het huwelijk van Alyda de Ruyter met Johan Schorer stamt een dochter, Cornelia, overleden in Dec. 1686, en uit haar huwelijk met Thomas Rote zijn 7 kinderen, van wie bij haar dood op 4 Nov. 1679 nog in leven waren, Anna, Thomas, Alyda en Clara.

Uit het huwelijk van Margreet de Ruyter met den predikant Bernardus Somers stammen 7 kinderen, als: Cornelis, Anna, Greta, Lysbeth, Johanna Cornelia, Michiel en Bernardus, welke laatste op 16 Febr. 1685 na den dood van zijn vader is geboren en 13 Maart 1685 gestorven.

Michiel Adriaanszoon de Ruyter ging reeds op 11-jarigen leeftijd naar zee, eerst als jongen, daarna als matroos, totdat hij, door alle scheepsbedieningen opklimmende, stuurman en daarna schipper werd. Zijn werkzaamheden ter zee werden in de eerste jaren afgewisseld door dienst te land, want nauwelijks 15 jaren oud, is hij busschieter in het leger der Heeren Staten, eerst in het land van Kleef, daarna bij het beleg van Bergen op Zoom; kort daarna ging hij weder naar zee als matroos, werd gekwetst en geraakte in spaansche gevangenschap, waaruit hij wist te ontvluchten en te voet door Frankrijk heen naar het vaderland terugkeerde. Vervolgens voer hij ettelijke jaren ter koopvaardij in dienst van de gebroeders Cornelis en Adriaan Lampsens, vaart als stuurman op Groenland, Mauritius en Zuid-Amerika, werd in 1637 commandeur van een zeeuwschen kaper en ageerde tegen de Duinkerkers, maar voer in 1640 weder als kapitein ter koopvaardij naar Brazilië. In 1641 was hij schout-bij-nacht op de vloot onder Arnold Gijsels op den tocht naar Portugal, maar is van 1643 tot 1651 weder varende ter koopvaardij. Hij trad 29 Juli 1652 in krijgsdienst als commandeur der vloot verzameld in de Wielingen, en levert in Augustus slag tegen de Engelschen onder Ascue; hij vereenigt zich met de vloot onder Witte Cornelisz de With en voerde het bevel over de voor-

[p. 630]

hoede bij den daarop volgenden zeeslag in het kanaal tegen Blake. In het vaderland teruggekeerd, was het zijn voornemen om niet meer naar zee te gaan, doch hij laat zich overreden om weer als commandeur het bevel te aanvaarden van een eskader onder opperbevel van Tromp, en streed onder dien vlootvoogd tegen Blake in den driedaagschen zeeslag in Maart 1653, waarbij zijn schip zoodanig werd beschadigd, dat het naar Vlissingen moest worden gesleept; 28 Maart 1653 werd hem de bijzondere tevredenheid der Staten betuigd. Weder in zee zijnde, commandeert hij het 4de eskader der vloot van Tromp, maakt alle slagen tegen de Engelschen mede, eindigende met het sneuvelen van Tromp, in welk laatste gevecht zijn schip weder zoo reddeloos werd geschoten, dat het naar de Maas gesleept moest worden; doch spoedig liep hij weder in zee om de koopvaarders te geleiden. Den 8. Nov. 1653 werd hij benoemd tot vice-admiraal van Holland onder het college ter admiraliteit van Amsterdam, welk ambt hij slechts aanvaardde op aandrang der Staten, daar het zijn voornemen was om liever aan land te blijven, dan met minderwaardige schepen naar zee te gaan. Na zijn afscheid van de admiraliteit van Zeeland, vestigde hij zich nu metterwoon te Amsterdam.

In 1655 werd hem door burgemeesters en regeerders der stad Amsterdam het grootburgerschap hunner stad vereerd.

Kort daarop naar de Middellandsche zee vertrokken, bewerkt hij de vrijlating van christenslaven, terwijl zijn volgende reis naar de Oostzee is ter bescherming van de koopvaarders aldaar; na aankomst van den luitenant-admiraal van Wassenaer voegt hij zich bij diens vloot. Eind 1656 is hij weder op weg naar de Middellandsche zee, waar hij zich meester maakt van twee fransche kapers, hetwelk veel moeilijkheden veroorzaakte met den franschen koning, maar waarvoor de admiraliteit van Amsterdam hem beloonde met een gouden keten. Eind 1657 te Texel binnengekomen, wordt hij met een vloot gezonden naar de Portugeesche kust, om in 1659 met een vloot te zeilen naar de Oostzee ter ondersteuning van den Deenschen koning; hij vereenigt zich met den luitenant-admiraal van Wassenaer, doch na diens vertrek, wordt hem het opperbevel opgedragen. Na de landing op Funen en de beschieting van Nijborg vereert de koning van Denemarken hem met een gouden keten en eerepenning, terwijl hij na het sluiten van den vrede tusschen Denemarken en Zweden, en vóór zijn terugkeer naar het vaderland, in den deenschen adelstand wordt verheven.

In 1661 en daarop volgende jaren zien wij hem weder in de Middellandsche zee ter beteugeling van zeeroof en het bevrijden van christenslaven; vandaar gaat hij in 1664 met geheime orders naar de kust van Guinea, waar de nederzettingen op de Engelschen worden heroverd; daarna koerst hij naar de West-Indiën, alwaar hij in 1665 bericht krijgt van het uitbreken van den oorlog met Engeland. In datzelfde jaar wordt hij door de Staten van Holland bevorderd tot luitenant-admiraal onder het College ter admiraliteit van Amsterdam. In Augustus met de vloot in de Eems binnengevallen, wordt hij aanstonds benoemd tot luitenant-admiraal van Holland en West-Friesland, en als zoodanig belast met het opperbevel over de geheele vloot in de plaats van den gesneuvelden v. Wassenaer. Als opperbevelhebber hijscht hij zijn vlag op het beroemde schip ‘de Zeven Provinciën’, bevecht in Juni 1666 den vierdaagschen

[p. 631]

zeeslag tegen Monk en volvoert in Augustus zijn beroemden terugtocht, welke aanleiding was tot de verwijdering tusschen hem en Cornelis Tromp.

Veel eer werd hem bewezen; de admiraliteiten boden hem geschenken aan, die van Amsterdam een houwer met gouden gevest, terwijl de koning van Frankrijk hem benoemde tot ridder in de orde van St. Michel. In Juni 1667 wordt een der belangrijkste krijgsbedrijven door hem volvoerd, namelijk de tocht naar Chattam, waarvoor hij door de Staten van Holland met een gouden kop werd vereerd, terwijl niet lang daarna door den vrede van Breda een einde kwam aan dezen tweeden engelschen oorlog. Er volgden nu drie jaren van rust voor den luitenant-admiraal, welke hij doorbracht in zijn woning te Amsterdam op het Waalseiland aan den oever van het IJ, totdat in 1671 besloten werd weder een vloot onder zijn bevel in zee te brengen. Na het uitbreken van den oorlog in 1672 wordt de vloot opnieuw uitgerust, en slaat de Ruyter den 7. Juni de vereenigde engelsche en fransche vloot bij Solebay, waarna hij met de vloot op de hollandsche kust bleef kruisen ter beveiliging tegen vijandelijke aanslagen, totdat de schepen weder voor een deel werden opgelegd. In Aug. werd zijn huis in verband met de beweging tegen de gebroeders de Witt bij zijne afwezigheid met moeite tegen het rumoerige gepeupel beschermd. In zijn woonplaats teruggekeerd, werd hij door de regenten van Amsterdam, bij het opdringen van de Franschen, belast met het gebied over het krijgsvolk van 't IJ en Waalkant, zoo burgerij als matrozen en soldaten, in geval van generaal alarm. Den 21. Febr. 1673 bevorderd tot luitenant-admiraal-generaal van Holland en West-Friesland, ging hij in Mei weder met de vloot naar zee, waar nu ook weer Cornelis Tromp dienst deed als luitenant-admiraal na zijne verzoening met de Ruyter; den 7. en 14. Juni werd bij Schooneveld slag geleverd tegen de engelsch-fransche vloot onder prins Robert en d'Estrées, terwijl den 21. Augustus daarop volgt de beroemde zeeslag bij Kijkduin, waar, door het beleid van de Ruyter, het gevaar, dat het vaderland van de zeezijde bedreigde, voorgoed werd afgewend. Nadat in Febr. 1674 de vrede met Engeland was gesloten, vertrok de Ruyter naar West-Indië om afbreuk te doen aan de Franschen, van welken tocht hij in het najaar terugkeerde om in Augustus van het volgende jaar naar de Middellandsche zee te gaan, ten einde te zamen met de spaansche vloot tegen de fransche vloot te ageeren, voerende hij zijn vlag aan boord van het schip ‘de Eendraght’. Den 8. Jan. 1676 streed hij in zicht van de Stromboli tegen de Franschen onder Duquesne, en den 22. April nogmaals bij Sicilië, in welk gevecht hij werd gewond. Hij overleed aan zijne wonden den 29. April, zonder dat de tijding, dat de koning van Spanje hem den titel van hertog had verleend, hem voor zijn dood had bereikt. Zijn lijk werd gebalsemd, naar het vaderland vervoerd en den 18. Maart 1677 met ontroerend eerbetoon in de Nieuwe kerk te Amsterdam begraven, alwaar een praalgraf te zijner eere werd opgericht.

Geschilderde familiegroep van admiraal M.A. de Ruyter in Rijksmuseum. Portret gesch. door F. Bol in het Mauritshuis, Rijksmuseum (Moes, Iconographia Batava 6661). Prenten door H. Bary, A. Blotelingh, M. Mosijn, J.v. Somer.

Zie: D.F. Scheurleer, Herinneringsdagen uit de nederl. zeegeschiedenis 1913; Onze vloot, Haarlem 1913; Brandt, Het leven en bedrijf van den Heere Michiel de Ruiter 1687;

[p. 632]

Bloemlezing met inleiding daaruit door G. Kalff; register van Cornelia de Ruyter berustend in het Algemeen Rijksarchief te 's Gravenhage.

Herman