Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Poiret, Pierre]

POIRET (Pierre) werd geboren te Metz 15 April 1646 en overleed te Rijnsburg 21 Mei 1719. Op zesjarigen leeftijd verloor P. zijn vader, zwaardveger van beroep en werd in de leer gedaan bij een beeldhouwer, die hem de beginselen van het teekenen leerde, waarin hij een zekere vaardigheid verkreeg. Men verhaalt zelfs, dat hij het portret van Antoinette Bourignon maakte langen tijd na haar dood. Op dertienjarigen leeftijd verliet hij het atelier van zijn meester om zich toe te leggen op de studie, waartoe hij zich aangetrokken voelde. Hij begon latijn te leeren in zijn geboortestad en vervolgde deze studie in 1661 te Buxoville (bij Straatsburg), waar de Kirchheim, gouverneur van de heerlijkheid Lochtenstein, behoorende tot het graafschap Hanau, hem liet komen om Fransche les te geven aan zijn kinderen. P. bleef 3 jaar bij deze familie, die hij in 1664 verliet om zijn studie voort te zetten aan de Universiteit te Bazel, waar hij in de wijsbegeerte en godgeleerdheid ging studeeren, voor zoover zijn zwakke gezondheid het hem toeliet. Het cartesianisme trok hem aan en daar zijn groote aanleg hem tot het abstracte voerde, legde hij zich bij voorkeur toe op de metaphysica. In 1667 vertrok hij naar Hanau, waar hij zijn studie voortzette en in April 1668 werd hij te Heidelberg beroepen tot hulpprediker van den predikant Crégut. In 1670 trouwde hij met Claudia Kin, geboortig uit Metz. Zijn huwelijk bleef kinderloos. Ofschoon hij sinds 1670 bevestigd was en reeds de reputatie van een goed kanselredenaar had genoten door veelvuldige predikatiën te Otterberg, Frankenthal, Mannheim en andere plaatsen,

[p. 525]

kon hij eerst in 1672 de geestelijke leiding verkrijgen van een kerk. Hij werd tot predikant beroepen te St. Annahoeve in het Tweebrugsche. Daar hij vrijen tijd genoeg had in de uitoefening van zijn ambt, gebruikte hij dien voor het lezen van geschriften van de voornaamste godgeleerden zijner eeuw. Toen hij in een werk van Samuel Maresius gelezen had, dat deze het Voetius tot een ketterij aanrekende de Imitatio Christi van Thomas a Kempis te hebben geprezen, kreeg hij het verlangen aan eigen onderzoek de waarheid van deze beschuldiging te toetsen. Hij schafte zich het werk aan en hoe meer hij er zich in verdiepte, des te meer trok 't hem aan. Niet alleen Thomas a Kempis las hij, maar ook Tauler en andere beroemde mystieken. Bekoord door hun leer voelde hij een grooten lust in zich opkomen deze te volmaken en een ernstige ziekte, waardoor hij in 1673 aangetast werd, deed er het hare toe zijn gedachten op het innerlijke leven te concentreeren. Naarmate hij zich verdiepte in het mysticisme, verwijderde hij zich van de philosophie van Descartes en die van Locke, die hij ten slotte bestreed door tegenover hun denkbeelden de zijne te stellen. De oorlog van 1676 ontrukte hem aan zijn overdenkingen en zijn rustig werk. Hij vluchtte naar Holland. Een oogenblik kwam het denkbeeld bij hem op zich naar Friesland te begeven om zich aan te sluiten bij de volgelingen van Labadie, maar bij het lezen van een geschrift van Pierre Yvon tegen Antoinette Bourignon, dat hem in handen was gekomen, voelde hij een zoo hevige verontwaardiging, dat hij zijn reis opgaf en naar Hamburg vertrok, waar hij tot zijn groote vreugde in aanraking kwam met deze beroemde mystieke, voor wie hij sedert langen tijd bewondering en achting had opgevat. Poiret bracht ongeveer een jaar door te Hamburg, leidde er een voorbeeldig leven en wijdde zich aan goede werken. Hij vergezelde Antoinette Bourignon in 1677 naar Oost-Friesland en toen zij in 1680 van daar verdreven werd en naar Franeker moest wijken, ging hij met haar mee en deed zijn best haar in Amsterdam in veiligheid te brengen, doch zijn bemoeiingen waren vruchteloos, daar zij in dien tijd stierf. Hij bleef acht jaren te Amsterdam. Bayle zegt, dat hij in dien tijd was: ‘un homme d'une probité reconnue, et qui de grand Cartésien est devenu si dévot, que pour songer mieux aux choses du ciel, il a presque rompu tout commerce avec la terre.’ In 1688 trok hij zich terug te Rijnsburg bij Leiden. Men weet niet, wat hem er toe bewogen heeft Rijnsburg tot woonplaats te kiezen. Was het misschien om zijn denkbeelden onder de collegianten te verspreiden? Reeds spoedig na zijn komst aldaar, had hij het ongeluk zijne echtgenoote te verliezen. Hij bleef er tot zijn dood wonen, zijn tijd verdeelende tusschen werken van barmhartigheid en het schrijven van theologische werken van mystieken aard. Hij leefde er in stilte en afzondering en genoot er door zijn vroomheid een algemeene achting. Er bestaat een portret van hem, gemaakt door G. de Broen.

Van zijn hand zijn de volgende werken:

Cogitationes rationales de Deo, anima et malo, Amst. 1677, Amst. 1685, 3e verm. en verb. uitg. Amst. 1715. Toutes les oeuvres de Mlle Antoinette Bourignon, Amst. 1679 et suiv. avec une préface apologétique et sa vie continuée par P.P.; Kempis commun ou les quatre livres de l'imitation de J.C. pour l'usage des protestans, Amst. 1683; retouché 1701 et 1710; Bâle 1738. Mémoire touchant la vie et les sentimens de Mademoiselle Antoinette Bourignon in ‘Nouvelles de la Rép. des

[p. 526]

Lettres, 1685’. Monitum necessarium ad Acta Eruditorum Lips. anni 1686, mensis Januarii spectans, Amst. 1686 tegen Seckendorf, die A. Bourignon had aangevallen. L'oeconomie divine ou système universel et démontré des oeuvres et des desseins de Dieu envers les hommes etc. Amst. 1687; vert. in 't Lat. 1705; in 't Eng. 1713; in 't Duitsch Berlenburg, 1737-1742. La paix des bonnes âmes dans tous les partis du christianisme, Amst. 1687. Idea theologiae christianae juxta principia Jacobi Bohemi, Philosophi Teutonici, brevis et methodica. Accedunt Sexti Pythagorei Sententiae ob argumenti praestantiam verè divinae, Amst. 1687. Les Principes solides de la Religion et de la vie chrétienne, appliquez à l'éducation des enfans et applicables à toutes sortes de personnes opposez aux idées sèches et Pélagiennes que l'on fait courir sur de semblables sujets, Amst. 1705. Hgd. (Klugheit d. Gerechten), Holl. Lat.; De Christiana liberorum e veris principiis educatione etc. Amst. 1694; La Théologie de l'amour, ou, la vie et les oeuvres de Ste. Catherine de Gènes. Nouvelle traduction, Cologne 1691; De eruditione solida, superficiaria et falsa, etc. Amst. 1692; It. insigniter auctiores, Amst. 1707. Hiertegen schreef Ferdinand Ernst, graaf van Herberstein, Mathemata adversus umbratiles Petri Poireti impetus propugnata, Pragae 1709; La Théologie de la Croix de J.C., ou Vie et oeuvres de Ste Angèle de Foligny, avec les exercices sur la Passion, par Blosius, Cologne 1696; La Théologie du coeur, ou Recueil de quelques Traités qui contiennent les lumières les plus divines des âmes simples et pures, Cologne 1690. It. 2e éd. avec une Lettre sur l'éducation chrétienne des enfans, Cologne 1697; vert. in 't Duitsch 1702; Recueil de divers Traités de Théologie mystique, qui entrent dans la célèbre, dispute du Quiétisme, qui s'agite présentement en France, contenant: 1o le Moyen court et très facile de faire oraison; 2o. l' Explication du cantique des cantiques; tous deux par Madame Gyon; 3o. l' Eloge, les maximes spirituelles et quelques lettres du F. Laurent de la Résurrection; 4o. les Moeurs et Entretiens du même F. Laurent, et sa practique de l' Exercice de la présence de Dieu. Avec une Préface, où l'on voit beaucoup de particularitéz de la vie de Madame Guyon, Cologne Amst.) 1699. La théologie réelle, vulgairement dite la théologie germanique avec quelques autres Traités de meme nature, une lettre, et un catalogue sur les écrivains mystigues, une préface apologétique sur une théologie mystigue, avec la nullité du jugement d'un protestant (Jurieu) sur la même théologie mystique, Amst. 1700. Le Chrétien réel contenant 1e la vie du Marquis de Renty par J.B. de Saint Ure, Jésuite. 2e la vie de la Vén. Mère Elisabeth de l'Enfant Jésus etc., Nouv. éd. Cologne 1701, 1702. Le saint Réfugié, ou la vie et la mort édifiante de Wernerus, mort l'an 1699, Cologne 1701; Theologiae pacificae, itemque Mysticae, ac hujus auctorum Idea brevior, Amst. 1702. Le Catéchisme spirituel pour la vie intérieure par M. Olier, Cologne 1703. Opuscules spirituels de Madame Jeanne-Marie Bouviers de la Mothe-Guyon, nouv. éd. augm. de son rare Traité des Torrens, et d'une Préface touchant sa personne et sa doctrine, Cologne 1704. L'école du pur amour de Dieu, onverte aux Sçavans et aux Ignorans dans la vie merveilleuse d'une pauvre fille idiote paysanne de naissance et servante de condition, Armelle Nicolas, vulgairement dite la bonne Armelle, décédée en Bretagne, par une fille religieuse de sa connaissance, nouv. éd. augm. d'un Avant-Propos, Cologne 1704; Virtutum christianarum

[p. 527]

insinuatio facilis, et quibusvis accommodata, edidit et praefatus est Petrus Poiret, Amst. 1705; correctior et auctior Coloniae 1711.; Fides et ratio collatae contra principia J. Lockii, Amst. 1707; Bibliotheca Mysticorum selecta, praefixa Theologiapacifica sive comparativa Clariss. J. Gärden, Amst. 1708; Pratique de la vraie théologie mystique, Cologne 1709; La théologie de la présence de Dieu contenant 1. La vie et les oeuvres du F. Laurent de la Résurrection 2. Traité de l'importance de la présence de Dieu par P. Poiret, Cologne 1710; Sacra Orationis theologia 1711; Le nouveau Testament avec des explications et réflexions qui regardent la vie intérieure, Cologne 1713. (Ouvrage de Mad. Guyon); L'ancien Testament avec des explications et réflexions, qui regardent la vie intérieure en 12 tomes, Cologne 1715; Vera et cognita omnium prima, sive de natura edearum ex origine sua repetita, asserta et adversus Cl. Abr. Pungelerum defensa, dissertatio theologico-philosophica, Amst. 1715; Le saint solitaire des Indes, ou la vie de Grégoire Lopez de la traduction de M. Arnaud d'Andilli, avec une Préface de P.P. Cologne, 1717; Lettres chrétiennes et spirituelles sur divers sujets qui regardent la vie intérieure ou l'esprit du vrai christianisme, Cologne, 1717-18. La vie de Madame la Moine-Guyon, écrite par elle-même, Cologne, 1720. Petri Poiréti Posthuma, Amst. 1721. Poésies et cantiques spirituels sur divers sujets qui regardent la vie intérieure. Par Madame Guyon, Cologne, 1722.

Schilderij door N. Verbolje; prenten door G. de Broen en onbekende.

Zie: Jo. Fabricii Hist. Bibl. (1717) P. V, p. 522-523; Jac. Bruckeri, Hist. crit. phil. (1767) tom. IV. Period III. Pars I, Lib. III, Cap. III, § 31, 32, p. 725-735, 580, en in Append. tom. VI, Pars I, Lib. III, Cap. III, p. 789-793; Moshemii, Instit. Hist. Eccl. (1764) Saec. XVII, Sect. II, Pars II, Cap. VII, IV, p. 898; Catal. Bibl. Bunav., Tom. I, vol. I, sectio IV, p. 451-452; Sectio VII, § 5, p. 829; Tom. I, vol. II, p. 1069 en 1719; Tom. III, vol. II, p. 644; Christ, Saxi Onomasticon liter., Pars V, saec XVII, p. 244; Bibl. Brem. hist.-theol. (1719), Cl. III, Fasc. I, p. 75 etc.; Cl. V, Fasc. I, p. 379; Cl. VII. Fasc. III, p. 771; Thomasii, Dissert. ad Poireti libros Erudit solida, p. 13; Het Elogium vóór zijn Posthuma; Jo. Georgii Walchii, Bibl. theol. sel. Tom. I, p. 706, 722; Tom. II, p. 59-65, 118; Bibl. hist. lit. Reimmannianae (Hildesiae 1739), tom. II, p. 272, 452; Cat. libr. Bibl. Acad. Upsaliensis (1814), Sectio I, Fasc. II, p. 706; Comment. de vita et scriptis Poireti, opp. eius Posth. praef.; Joh. Frid. Stapferi; Inst. Theol. Pol. univ. Tom. IV, Cap. XV, § XLIII-LXXIX, p. 345-357; Tom. IV, Cap. XV, § CCLIII, p. 442; Tom. V § CCLXXV, p. 394; Grapius (Zach.), Systema controvers. noviss. (niet gezien); Herzog, Real- Enc. Bd. XI, S. 777-778; Christ Gottl. Jöcher, Allg. gel. Lexicon (1751), Bd. III, S. 1649; Heinr. Wilh. Rotermund. idem (1819) Bd VI, S 486; Max Goebel, Gesch. d. christl. Lebens (1849) Bd. II, S. 233, 487, 610, 626, 682, 688, 711, 813, 850; Bd. III, S. 79, 90, 128-129, 197, 316-317, 321, 328, 333, 355, 357, 377, 379; Bayle: Nouvetles de la Républ. des Lettres 1685 avril, p. 450; Leon. Offerhaus, Compendium hist. univ. (ed. 4 Lips. 1778), Pars II, Lib. IX, Cap. XX, § 8, S. 348; Heinr. Lud. Benthem, P.C. und S. Holl. Kirch und Schulen-Staat, Theil II, S. 749; Arnold, Kirchenund Ketzer Historie (1729) Th. III, Kap. XVI,

[p. 528]

§ 32; Emile Aug. Bégin, Biographie de la Moselle, tome III, p. 479-492; Niceron, Mémoires pour servir à l'histoire des hommes illustres dans la Républ. des Lettres (Paris 1729) tome IV, p. 144 et suiv.; tome X, p. 140-145; Haag, La France protest.; Moreri (Louis), Le grand dict. hist.; Cousin (M.v.), Cours de l'histoire de la phitosophie, Hist. de la phil. an 18e s., tome I, p. 457; Biogr. univers. anc. et mod. (1823) tome 35, p. 144-147; Biogr. univers. ou Dict. de tous les hommes etc., tome 15, p. 302; Paquot, Mémoires pour servir à l'hist. litt. des 17 prov. des Pays- Bas (1768), tome 14, 290-315; Glasius (B), Godgel. Nederl. (1856) dl. III, 107-112; Ypey (A): Beknopte letterk. Gesch. der system. Godgel. dl. III, 41-61; Ypey (A), Gesch. der Chr. Kerk in de 18de eeuw (1809), dl. X, 511; Martinet, De Hist. der wereld, dl. V, 73; Hoogstraten, Groot alg. hist. geogr. geneal. Woordenboek; Nieuwenhuis, Woordenboek v. kunsten en wetenschappen; Scheuchzer, Bijbel der natuur door Meyer uitgeg. Dl. I, St. I, 288; Kist en Moll, Kerkhist. Archief (Amst. 1859), dl. II, 231; Joh. v. Abcoude, Naamregister; Schotel, Anna Maria van Schuurman ('s Hert. 1853), 33; H. van Berkum, Antoinette Bourignon 254-289; Muller, Beschr. catal. van 7000 portr. (Amst. 1853), 202, no. 4242; E.W. Moes, Iconographia Batavia (Amst. 1905), dl. II, 220, no. 5979.

Voigt