Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Casearius, Johannes]

CASEARIUS (Johannes), geb. ± 1642 te Amsterdam. Vroeg wees kwam hij in het huis van Dr. Franc. van der Enden in aanraking met Spinoza. Misschien trok hij met dezen naar Leiden; 21 Mei 1661 staat Johannes Caesar ingeschreven als student in de theologie in het Leidsche Album Studiosorum, inwonend bij Jacob van der Aa in de Salomonsteeg. Uit een brief van Simon Joosten de Vries van 1663 aan Spinoza en het antwoord van dezen daarop, blijkt dat hij in dat jaar Spinoza's huisgenoot te Rijnsburg was en dat deze hem toen nog niet rijp achtte voor zijn eigenlijke leer. 2 jaar later, in het voorjaar van 1665, vinden wij hem vermeld in het Album Studiosorum der Utrechtsche academie. Onmogelijk is het niet, dat er ongenoegen tusschen Sp. en zijn leerling ontstaan was. 5 Oct. 1665 wordt hij door de classis van Amsterdam tot de evangeliebediening toegelaten, met de vermaning, dat hij zich moest oefenen ‘in het lesen van goede theologische autheuren.’ Nadat hij in Juni 1667 met Isabella Trent gehuwd was en in die twee jaar dus blijkbaar geen beroep ontvangen had, gaf hij zich op voor de Levant of de Oost. 6 Dec. 1667 wordt hij met nog 3 andere predikanten door de Deputaten voor de Indische Zaken geapprobeerd op een salaris van ƒ 90 's maands, Jan. 1668 geëxamineerd, waarna hij Febr. 1668 met de Sparendam naar Indië vertrok. Vandaar werd hij naar Malabar gedirigeerd, toen door H. van Rheede van Draakestein als gouverneur bestuurd, en wel naar Cochin. Van zijn ambtelijk leven daar weten we zoo goed als niets; alleen dat hij gemoeid was in den strijd van den Cochinschen kerkeraad tegen zijn ambtgenoot Marcus Masius en dat de attestatie, die alle klachten tegen dezen

[p. 107]

samenvatte, door C. opgesteld en naar Batavia gezonden werd. De aanraking met van Rheede, hartstochtelijk liefhebber van de botanie, bracht ook hem tot belangstelling in de Indische plantenwereld. Met hulp van den Karmelieter pater Mattheus de Santo Josepho werd in deze jaren de grond gelegd door van Rheede tot zijn beroemde werk Hortus Malabaricus. Cascarius werd zijn ijverige medewerker, maakte het ontwerp voor 't geheele werk en schreef den Latijnschen tekst voor de eerste twee deelen van 't reusachtige werk, dat in de jaren 1679-1703 te Amsterdam in 12 folio deelen verscheen. 12 Sept. 1676 kreeg hij verlof, misschien wegens ziekte, om naar Batavia terug te keeren, waar hij 13 Juni 1677 ‘verlost werd naar het vaderland’; even vóór zijn vertrek overleed hij aan dysenterie. Een jaar later verscheen het eerste deel van den Hortus Malabaricus (G.A. Pritzel, Thesaurus literaturae Botanicae, Lps. 1872 i.v.); de dedicatie aan Joan Maatsuiker was onderteekend door van Rheede en door Casearius, Eccles. in Cochin; de praefatio ad lectorem door Joh. Casearius alleen. In de voorrede tot het 3e deel laat van Rheede recht wedervaren aan zijn ijverigen, te vroeg gestorven medewerker. Van den met fraaie afbeeldingen voorzienen Hortus Malabaricus verscheen in 1689 te Amsterdam een Nederlandsche vertaling door Abr. van Poot, die het echter niet verder bracht dan de eerste twee deelen (2e druk, 's Grav. 1720); de meeste exemplaren van de oorspronkelijke latijnsche uitgave hebben een eerste deel van 't jaar 1686, vermoedelijk dus een herdruk alleen van dat deel. Een geslacht van planten door Nic. Jacquin in Amerika ontdekt, is naar hem ‘Casearia’ genoemd.

Zie: K.O. Meinsma, Spinoza en zijn kring ('s Grav. 1896) 181 e.v., 188 e.v., 207, 209, 444; Nederl. Archief voor Kerkgesch. N.S. 1e dl. (1902) 398 e.v.; Journal des Savants VII, 150, XIII, 9 en XVII, 656.

Ruys