Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Wybrand]

WYBRAND, een der beroemste abten der Cisterciënserabdij Klaarkamp, leefde in de eerste helft der XIVe eeuw. De juiste tijd van zijn bestuur is niet nauwkeurig te bepalen. In de enkele overgebleven bescheiden van Klaarkamp komt hij het eerst bij name voor in een oorkonde van 1321, waarbij hij een verzoeningsverdrag sluit met Hamburg. Zijn naam wordt het laatst genoemd Juli 1344, toen hem door den Paus verschillende geestelijke gunsten werden toegestaan. 1355 komt Poptatus als abt van Klaarkamp voor. Mogelijk is, dat de abt een slachtoffer is geworden van de pest, welke 1350 een groot gedeelte der monniken van Klaarkamp ten grave sleepte.

Onder abt Wybrand bereikte Klaarkamp het toppunt van bloei. De abdij was door haar uitgestrekte bezittingen, talrijke uithoven, monniken, conversen en onderdanen, de invloedrijkste aller Friesche kloosters. De abt stond niet alleen aan het hoofd der Friesche kloosters zijner orde, maar bekleedde in Oostergoo en geheel Friesland de eerste plaats. Hij nam een groot aandeel in de Friesche oorlogen tegen Holland en Gelre en als abt der Schiermonniken in de geschillen tusschen de Schieringers en Vetkoopers. Met de hoofdmannen der partijen sloot hij een verbond om de bezittingen der abdij, door een zeker getal gewapenden te beschermen. Abt Wybrand vond zelfs steun tegen de vijanden van Friesland bij den koning van Frankrijk. Deze zocht Oct. 1337 een verbond te sluiten met Friesland en trad in onderhandeling met den abt van Klaarkamp als voornaamst hoofd van Friesland. Door toedoen van den abt werd het schrijven des konings in geheel Friesland verspreid. Nieuwe brieven aan en van den abt volgden, totdat de gezant des konings, Joh. Richerius, onder geleide van den Klaarkamper monnik, Balduinus, Friesland bezocht. Door brieven, Nov. 1337, getuigt de

[p. 1486]

abt Wybrand aan koning Philips, dat de gezant zijn opdracht getrouw vervuld had en maakt hij den koning en zijne familie deelachtig aan alle goede werken, welke in de orde beoefend werden. In het Nationaal Archief te Parijs worden de stukken betreffende deze onderhandelingen bewaard. Zij werden uitgegeven met de noodige toelichting door P.J. Blok in Vrije Fries XIX (1900) 317-333 en door Fritz Kern in Mittheilungen des Instit. f. Osterreich. Geschichtsforschung XXXI (1910) 76-87.

Abt Wybrand deed 30 Juni 1338 met andere abten en scheidslieden een uitspraak in de geschillen tusschen de Friezen en den stad Groingen. Hij verkreeg van den graaf van Holland, Willem van Henegouwen, vrij tolrecht voor de abdij zelfs in tijd van oorlog, 26 Sept. 1333. De moeilijkheden met Hamburg en de Cisterciënserabdijen van Friesland bleven voortduren en werden eerst door overeenkomsten 1347 en 1355 beëindigd. Op pauselijk bevel moest ook de abt van Klaarkamp opkomen voor de rechten en eigendommen van het nonnenklooster te Assen en het gedurende drie jaren beschermen tegen alle onrechtmatige handelingen en overlast vooral van de zijde van den graaf van Bentheim. 1342 zag abt Wybrand door de stichting van het St. Annaklooster te ten Boer het getal der Cisterciënserkloosters vermeerderen. 1345 genoot Klaarkamp de eer, dat een zijner monniken, de pauselijke kapelaan Balduinus, tot de bisschoppelijke waardigheid werd verheven en optrad als wijbisschop van Utrecht (II kol. 1367).

Vgl. Charterb. v. Vriesland II, 187, 195; Oorkondenb. v. Gron. 354, 398-400, 440; Brom, Bull. Traj. 591-93, 453; Dez., Archivalia in Italie, II, 16; Winsemius, Chronique of hist. gesch. van Friesland. (Fran. 1622) 200.

Fruytier