Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Torre, Jacobus de la]

TORRE (Jacobus de la), geb. te 's Gravenhage uit een oorspronkelijk Vlaamsch geslacht, overl. 16 Sept. 1661 te Huybergen. Zijn moeder was geboren te Culemborg, waar haar vader drossaard was, waarom hij zich ook wel eens schrijft: Jacobus de la Torre de Culemburch. Zijn voorbereidende opleiding ontving hij in Nederland (te Leiden en te Utrecht),

[p. 1341]

en deed zijn hoogere studies waarschijnlijk in Frankrijk bij de Oratorianen, bij wie hij zich aansloot. Te Nantes werd hij Magister Artium, te Angers Licentiaat in de beide rechten en te Mons priester gewijd. In Nederland teruggekeerd gaf hij zich in den Haag bij den magistraat als wereldlijk priester aan, woonde bij zijn moeder en trad als pastoor op te Eijk en Duinen.

Op de vergadering van 6 Mei 1637 te Delft was hij één der zes candidaten voor het ambt van coadjutor van den Apostolischen Vicaris en door dezen, n.l. Philippus Rovenius, het meest geschikt geoordeeld, misschien omdat hij hoopte, dat de la Torre persona grata zou zijn te Brussel en te Rome. Om nu den Paus te vragen, de la Torre tot coadjutor aan te stellen, zond Rovenius hem en nog 2 anderen in 1638 met een kort missieverslag naar Rome. Zij bereikten echter met terstond hun doel en keerden in den herfst van het volgend jaar in Nederland terug. Rovenius vroeg nog herhaalde malen en zoo werd de la Torre 24 Aug. 1640 door paus Urbanus VIII tot coadjutor benoemd. Vooral met het oog op de toediening van het H. Vormsel werd herhaaldelijk te Rome gevraagd, hem tot bisschop te wijden. Dit gebeurde 19 Mei 1647 te Munster; door den Nuntius te Keulen Fabius Chigi, den lateren paus Alexander VII, werd hij gewijd tot titulair-bisschop met den titel van aartsbisschop van Ephese 23 Aug. 1649 zou hij het H. Vormsel toedienen in het gehucht Zijdewind in Z.-Holland, doch de vergadering werd overvallen. Het verhaal werd in 1649 gedrukt te Zardam (Pamflet Knuttel no. 6503) en is overgedrukt in de Bijdragen van het Bisdom Haarlem III. Bij verschillende resoluties van 1649 en 1650 werd de streek en verschillende personen gestraft, de la Torre werd verbannen en zijn goederen werden verbeurd verklaard. Na den dood van Rovenius, Oct. 1651, zijn er vergeefsche pogingen aangewend, om den Minderbroeder-Franciscaan Paludanus te doen benoemen tot zijn opvolger of ten minste tot coadjutor van de la Torre. De Nuntius verzette zich er tegen. 5 Maart 1652 vraagt de la Torre benoemd te worden tot vicaris-apostoliek. De nuntius Chigi geeft een goed getuigschrift en de Paus willigt het verzoek in.

Nog vóór zijn benoeming, n.l. 3 Jan. 1652, onderteekende hij in de sacristie der Jezuïetenkerk te Brussel de zoogenaamde ‘Concessiones Ephesinae’, waardoor de Jezuïeten 11 nieuwe staties kregen en hun op 4 plaatsen een tweede Jezuïet werd toegestaan. De geldigheid van deze eigenmachtige bestuursdaad werd door de wereldgeestelijken betwist, omdat ze in strijd was met de Concordia van 1624, door den H. Stoel met een bulle plechtig bevestigd. Van Heussen zegt in de Batavia Sacra dat de Jezuïeten de la Torre vooruitzicht gaven op een rijk bisdom in de Zuid. Nederlanden.

Om dit weer te herstellen en om zijn bijzonderen vriend, den nuntius Fabius Chigi, die in 1655 tot Paus werd gekozen, te gaan begroeten, ging hij naar Rome. Hier stelde hij in 1656 zijn bekende Relatio, het verslag der Missie, op, zeer uitvoerig, hoogst belangrijk, maar niet altijd even nauwkeurig. Het beslaat 416 bladzijden in folio en is meegedeeld in het Archief van het Aartsbisdom Utrecht X en XI. In het eerste deel geeft hij een overzicht van onze kerkelijke geschiedenis; in het tweede handelt hij over den wederopbloei der Kath. Kerk in Nederland. Hij voegde er een kaart van Nederland bij, door hem zelf vervaardigd. Door den Paus werd hij 1 Nov. benoemd tot huisprelaat; tevens wilde deze hem een coadjutor geven: hij moest

[p. 1342]

zelf en alleen maar een candidaat voorstellen. De la Torre vroeg echter raad in Holland en overhandigde den Paus een lijst van 8 candidaten, voorafgegaan van een kleine beschrijving van ieder en met den wensch, dat een landgenoot mocht worden benoemd. Ondanks eenige ongunstige opmerkingen van de la Torre werd toch de buitenlander Zacharias de Metz 3 Febr. 1656 door den Paus aangesteld tot coadjutor met recht van opvolging. 1 April overhandigde de la Torre zijn verslag en aanvaardde eind April de terugreis. 2 Juli 1656 werden de rechten der Hollandsche geestelijken en de verdragpunten (der Concordia van 1624) door de Congregatie der Propaganda bevestigd en door paus Alexander VII 20 Sept. bezegeld. 9 Febr. 1657 liet de la Torre ze op bevel der Congregatie plechtig afkondigen. De Jezuïeten ontkenden de kracht ervan, omdat de Societeit daarin werd bezwaard tegen de concordaten in of buiten de concordaten om, en de paus had gelast, dat alleen de concordaten moesten worden gehandhaafd.

Na de benoeming van de Metz bevond onze Missie zich onder haar practisch tweehoofdig, vaak tegenstrijdig bestuur in een voortdurenden toestand van verwarring. De la Torre bestuurde van Brussel uit nog zoo goed mogelijk zijne Missie. Liever had hij een voordeeliger en rustig bisdom in de Zuid. Nederlanden, waarom hij dan ook telkens vraagt. Een winstgevend beneficie of een geregeld jaargeld van Paus of Koning was hem ook welkom. De aan een zekere weelde gewende bisschop, die te Brussel zijn stand moest ophouden, ging voortdurend onder geldzorgen gebukt en steeds zien we hem om onderstand vragen. Hij was kanunnik van S. Martinus te Utrecht, van Kamerijk, van St. Victor in Xanten, hetgeen hem echter niets opbracht, proost van Harlebeek, hetgeen hem wegens een jaargeld, dat hij aan den vorigen bezitter moest betalen, nog meer kostte, dan het opbracht, zoodat hij de proostdij 15 Maart 1658 van de hand deed. Zijn traktement als hofkapelaan en groot-aalmoezenier van den Aartshertog, wat hij na zijn verbanning was geworden, werd ongeregeld of in 't geheel niet uitbetaald; evenzoo zijn door de Missie uit te keeren jaargeld. Zijn persoonlijk vermogen had aanzienlijk geleden door de verbeurdverklaring zijner goederen. Tevergeefs vroeg hij achtereenvolgens om de bisdommen Roermond, St. Omer en Brugge.

Al deze teleurstellingen en zijn voortdurende geldzorgen benadeelden zijn geestelijke vermogens. Tegen het einde van 1659 verviel hij in een staat van idiotisme en raakte zijn geheugen kwijt, al was hij tot Sept. 1660, zooals uit zijn brieven blijkt, niet krankzinnig. Zelf sprak hij 14 Mei 1660 het gerucht omtrent zijn geesteszwakheid tegen, doch de getuigenissen laten er niet aan twijfelen. Op voorstel van den internuntius te Brussel beraamde de Congregatie der Propaganda met de grootste voorzichtigheid middelen om het bestuur der Missie geheel aan de la Torre te onttrekken en heeft zelfs ernstig overwogen, hem in otio cum dignitate naar Rome te roepen. 12 Juni 1661 besloot zij hem te schrijven, zich zoo weinig mogelijk met de Missie te bemoeien. In den laatsten tijd was hij wegens zijne krankzinnigheid opgesloten in het klooster te Huybergen, waar hij 16 Sept. 1661 overleed. Den heelen duur van zijn Vicariaat had hij in ballingschap doorgebracht, bijna voortdurend door geldzorgen gedrukt. Omstreeks 1664 schreef men van hem, dat hij zijn groote voorgangers was opgevolgd in vervolging, maar niet in kracht en herderlijke waakzaam-

[p. 1343]

heid. Hij was meer voor het Hof, dan voor de Kerk.

In Archief Aartsbisdom Utrecht XIX, 439-447 staat van hem een Synopsis seu brevis narratio vitae Cornetii Jansenii Leerdamensis, vermoedelijk in 1655-56 opgesteld en bij de Congregatie van het H. Officie ingediend.

De namen, waarmee hij zijn brieven onderteekent, zijn: Henri d'Ovezande (Overzande was eene bezitting zijner moeder in Zeeland), Ovezandius, Zandeovius, Assuerus de Busicomio, Bosecomirs, Rurtius, Subcajus Rurtius, Opinio, Nicius. Na zijne verbanning onderteekent hij voluit. 25 Febr. 1669 vernietigde de Congr. der Propaganda alles, wat de la Torre de laatste vijf jaren van zijn leven onberaden had toegestaan.

Zijn portret staat in de Batavia Sacra II, 457.

Zie: van Heussen, Batavia Sacra II, 457-465, 470; Hoynck van Papendrecht, Hist. Eccl. Ultr. 20-24, 93-102, 111-112; Dissertationes III, VIII-X, XIII, XX, XXI; Broedersen, Quinque Tract. Hist. I, 94-104, 170-171, 321-337, 463-470, 497-522; II, 75-88; III, 81-85; IV, 21-24; V, 270-276; Mozzi, Hist. des Révolutions I, 88-107; Dupac de Bellegarde, Hist. abrégée d' Utrecht (3e éd.) 149-161; Archief Aartsb. Utrecht II-IV; X-XII; XVIII; XIX; XXIV; XXXII-XXXIV (zie registers); Bijdragen Bisdom Haarlem III; IV; VIII; XV; XVIII; XX; XXII-XXIV; XXX (zie registers); Brom, Archivalia in Italie I-III, register; Bijdragen voor de Geschied. der R.K. Kerk in Ned. 1e en 2e stuk (Rott., 1888 en 1892), register; Knuttel, Toestand der Ned. Kath. ten tijde der Republiek I, 223-226, 254-257; Benninck Janssonius, Gesch. der Oud. R.K. Kerk in Ned. 108-118; Epistolae Missionariorum Ordinis S. Franc. ex Frisia et Hollandia (Quaracchi 1888) 2, 10, 16-20, 22-24 e.a. passim; Backhusius, Bewijs-schrift I, 31-35, 39-47.

Janssen