Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Torrentius, Johannes]

TORRENTIUS (Johannes), eigenlijk Johannes Symonsz. van der Beeck, schilder, zoon van den bontwerker Symon Jansz. en Symontgen Lucasdr., werd in 1589 te Amsterdam geboren. Hij had zich, zooals hij zelf vertelt ‘van jongs in de schilderkonst geoeffent’ en werd een tijdlang gevierd als een groot kunstenaar, die bovendien door zijn manierlijk optreden bij vele aanzienlijken in hooge gunst stond. Met dat al werd omstreeks 1625 tegen den lichtzinnigen man, die door zijn brooddronkenheid en zijn luidruchtig spotten met den godsdienst grootelijks aanstoot gaf, een vervolging ingesteld. Nadat hij 30 Aug. 1627 te Haarlem, waar hij zich veelal ophield bij zijn vermogenden vriend Christiaan Coppens, gevangen genomen was, onderging hij een scherp verhoor, dat, zoo min als de pijniging, waaraan hij werd overgegeven, een bekentenis zijnerzijds uitlokte. Toch werd hij schuldig verklaard aan een ‘schandaleus leven’, aan ‘grouwelicke blasphemie en zeer schadelijcke heresie’ en tot twintig jaar gevangenisstraf veroordeeld. Dat Torrentius iemand was, die zich sedert zijn uitgang uit de R.-Kath. Kerk ‘aen geene Religie en heeft gehouden daervan hij professie heeft gemaeckt’, zoowel als het vermoeden dat hij hier te lande de Rozekruisorde wilde invoeren, is vermoedelijk op zijn veroordeeling niet zonder invloed geweest. Door de bemoeiingen zijner vrienden, de tusschenkomst van Frederik Hendrik en de hulp van Karel I, die in des schilders

[p. 1344]

kunst groot belang stelde, werd hij echter in 1630 uit de gevangenis ontslagen, naar Engeland gevoerd en daar tot hofschilder aangesteld. Hij bleef er tot 1641 of 1642, vertrok toen naar Amsterdam, waar hij 17 Febr. 1644 begraven werd.

Torrentius was 14 Jan. 1612 ondertrouwd met Neeltgen van Vamp.

Van zijn werk is een schilderij tot ons gekomen, thans in het Rijksmuseum; volgens het oordeel van bevoegde tijdgenooten moet hij een niet alledaagsch schilder zijn geweest, wiens stillevens beter waren dan zijn schilderijen naar het naakte. Toch schijnt hij, meer nog dan door zijn kunst, de aandacht zijner omgeving getrokken te hebben door zijn zonderlinge persoonlijkheid en door de vrijzinnige denkbeelden die hij voorstond. Overigens is zijn geschiedenis van belang voor onze kennis der Rozekruisers en voor die der rechtspleging te onzent in de eerste helft der 17e eeuw.

Zijn portret door Jan van de Velde, gevolgd bij Sandrart, Houbraken, Weyerman en Walpole.

Zie: A. Bredius in Versl. d.K. Akad. v. Wet. Lett. IVe R. IX (1909) 391 en dez., Johannes Torrentius schilder. 1589-1644, met portret ('s Grav. 1909); B.W.F. van Riemsdijk, in Brediusbundel no. 97; W. Meijer in Bijdr. Vaderl. Gesch. Oudheidk. Ve R. IV (1916) 56; dez., De Rozekruisers of de Vrijdenkers der 17e eeuw (Haarlem 1916) 64-68; Brieven van Wtenbogaert, ed. Rogge III: 2 p. 11.

H.E. Knappert