Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Temminck, Coenraad Jacob]

TEMMINCK (Coenraad Jacob), geb. te Amst. 31 Mrt. 1778, overl. te Leiden 30 Jan. 1858, was de zoon van Jacob T., thesaurier der Oost-Indische Compagnie, en Alyda van Stamhorst. Oorspronkelijk bestemd voor een loopbaan bij de O.-I.C., werd hij op zeventienjarigen leeftijd algemeen vendumeester, maar verliet spoedig dezen werkkring, aangedreven door zijn voorliefde voor het verzamelen, afbeelden en beschrijven van natuurvoorwerpen, welke voorliefde hij van zijn vader geërfd en door den omgang met scheepskapiteins en met den zoölogischen reiziger Le Vaillant tot ontwikkeling gebracht had. Zoo kwam hij eenigen tijd te werken bij den duitschen ornitholoog Meyer te Offenbach, van wien hij de technische vaardigheid in het prepareeren van dieren leerde. Door zijn werken, welke voornamelijk systematisch-faunistische studiën over vogels inhielden verkreeg hij groote bekendheid; nadat hij in 1820 zijn verzameling aan het Rijk verkocht had, kwam nog in hetzelfde jaar zijn benoeming tot directeur aan het Rijks Museum voor Natuurlijke Historie te Leiden. De grondslag voor dit museum was gelegd, toen Brugmans er in slaagde de tijdens de Fransche overheersching naar Parijs gebrachte groote verzameling van natuurvoorwerpen, welke eertijds aan Prins Willem V had to ebehoord, naar Leiden over te brengen, waar deze verzameling met de door Reinwardt bijeengebrachte collecties vermeerderd werd. Na Temmincks benoeming begon een tijd van grooten bloei voor het museum; verschillende verzamelingen o.a. die van Koning Lodewijk en het Akademisch Muscum, werden erbij gevoegd. Belangrijke bijdragen ontving het museum in dezen tijd van de Indische Natuurkundige Commissie, die vooral door Temmincks toedoen was tot stand gekomen en waarvan H. Kuhl (III

[p. 1300]

kol. 721), J.C. van Hasselt (III kol. 548), H. Boie (I kol. 395) en H.C. Macklot de eerste leden waren Dat niet alleen verzamelingen werden bijeengebracht, maar dat deze ook degelijk werden bewerkt, bewijzen Temmincks eigen werken, hieronder genoemd en de publicaties van zijn medewerkers W. de Haan, H. Schlegel c.a. Tot zijn dood toe bleef Temminck het Museum beheeren.

Hij is driemaal gehuwd geweest, achtereenvolgens met mej D.C. Cau, mej. C. Nepveu en mej. A.A. Smissaert. Talrijke eerbewijzen werden hem gedurende zijn leven gebracht: de Groningsche Universiteit maakte hem dr. hon. causa (6 Aug. 1819); verder was hij lid van talrijke geleerde genootschappen.

Temmincks voornaamste werken zijn: Catalogue systématique du cabinet d' Ornithologie et de la Collection de Quadrumanes de C.J.T. (Amst., 1807); Histoire naturelle des Pigeons (Parijs, 1813); Histoire naturelle des Pigeons et des Gallinacés (Amst., 1813-15); Manuel d' Ornithologie (Parijs, 1820-40); Nouveau recueil de planches coloriées d'oiseaux, pour servir de suite et de complément aux planches enluminées de Buffon (Paris, 1838-39), samen met Baron Meiffren Laugier de Chartrouse; Monographies de Mammologie (Paris et Leide, 1827-41). Voorts werd onder zijn leiding uitgegeven het standaardwerk: Verhandelingen over de natuurlijke geschiedenis der Nederlandsche Overzeesche bezittingen door de leden der Natuurkundige Commissie en andere schrijvers, uitgegeven op last des konings (Leiden, 1839-47).

Zijn portret is gelithographeerd door L. Springer, J.C. d'Arnaud Gerkens en P.W.M. Trap.

Zie: W. Vrolik in Jaarb. K.A.W. Amsterdam. 1857. 65-80; M.J. Sirks, Indisch Natuuronderzoek (Amst. 1915).

Sirks