Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Steen, Joannes van den]

STEEN (Joannes van den). De pogingen, welke reeds bij het leven en na den dood van Joannes van Bijlevelt (21 Jan. 1727) waren aangewend, om bij de Staten de toelating te verkrijgen van een bisschop of vicaris apostolicus, waren mislukt. Toch wilde de Nuntius Spinelli (1721-31), dat de geestelijke rechtsmacht in het oud-bisdom Haarlem in handen zou gelegd zijn van één persoon, die als gedelegeerde van den H. Stoel of van den Nuntius, ofschoon door de Staten niet officieel als zoodanig erkend, het eigenlijk bestuur in de Hollandsche Zending voeren zou. Zoo ontstond het aartspriesterschap van Holland, Zeeland en West-Friesland, dat als vorm van kerkelijk bestuur bleef voortbestaan tot het herstel der bisschoppelijke Hierarchie in 1853, toen de laatste aartspriester E.S. van der Haagen den 20en April 1853 uit zijn ambt ontslagen werd.

De keuze viel op Joannes van den Steen, een Dordrechtenaar van geboorte, die te Leuven zijne theologische studiën voltooide en op 24-jarigen leeftijd, in 1700 tot priester werd gewijd. In hetzelfde jaar kwam hij als missionaris naar Haarlem bij Martinus de Swaen, den Jansenistisch-gezinden pastoor in ‘den Hoeck’, wiens invloed hij onderging. Zoo teekende hij in 1701 het smeekschrift voor den afgezetten vicaris Codde en nam in 1702 uit de handen van de Swaen eene benoeming aan als pastoor te Wormer. Hier veranderde hij van zienswijze en werd zelfs een der krachtigste bestrijders van het Jansenisme. In 1713 werd hij lid van het zoogenaamde Haarlemsche kapittel en in 1715 provisor van het collegie Pulcheria. 2 April 1719 kwamen bij de burgemeesters van Haarlem de kerkmeesters van de Statie in ‘den Hoeck’ toestemming vragen voor de admissie van pastoor van den Steen, ‘zynde van eene aansienlyke familie, vredelievend ende van een exemplaerlyk gedragh, als hebbende daervan voldoende preuves

[p. 1266]

gegeven ten tijde dat alhier in den Hoeck den tijd van drie jaren als cappelaen heeft gestaan, en in het vervolgh, dat tot Wormer den dienst als priester heeft waargenomen’. 12 December 1723 werd hij door den Paus aangesteld tot vicaris apostolicus, als opvolger van van Bijlevelt, maar kon van de Staten geen toestemming verkrijgen tot het uitoefenen van zijn ambt. 22 Sept. 1727 werd hij benoemd tot aartspriester van Kennemerland, Amstelland en Noord-Holland, en in Oct. 1727, na den dood van Fl. Beaumont, over geheel Holland. Hij aanvaardde zijne benoeming onder voorwaarde, dat, bijaldien de Staten zich daartegen verklaarden, hij terstond zijn ambt zou nederleggen; en onder beding in het Noorder- en Zuider-kwartier gedelegeerden of vice-aartspriesters te mogen aanstellen, die van hem en niet van den Nuntius afhankelijk zouden zijn. 3 Aug. 1728 werd hij gekozen tot deken en vicaris-generaal van het z.g. kapittel. Door blindheid werd hij gedwongen bij den Nuntius zijn ontslag in te dienen, waarvan 31 Jan. 1746 aan de burgemeesters der Stad Haarlem werd kennis gegeven. Hij overleed 24 Mei 1748 en werd 29 Mei in de Groote kerk te Haarlem, Noordertrans No. 6, begraven. Er bestaan van hem twee portretten, een in het Seminarie Warmond en een in het bissch. Museum te Haarlem, waar zich tevens nog eene kopergravure bevindt van L.J. Fruytiers.

Zie: Bijdr. bisdom Haarlem IV, 336; XVII, 144, 204; XX, 1, 6, 224-228, 233; XXI, 415; XXIII, 195, 201, 393, 405; XXIV, 283-284; XXXIV, 283-285; Archief Aartsb. Utr. IV, 143; VI, 315; X, 25; XXV, 288; XXXVIII, 257; Missio foederati Belgii seu Missionis Batavae descriptio quam Rdus. Dnus. Theod. de Cock, deposito provicarii munere, S.R. Congregationi obtulit anno 1706 (Hagae Comitis 1879), 48; Gids bissch. Museum Haarlem (5e dr.) 116, 212.

van der Loos