Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Sixtius, Sibrandus]

SIXTIUS (Sibrandus), schuilnamen: Visscher, Severinus. Geb. te Oosterwierum omstreeks 1568, gest. te Amsterdam 9 Jan. 1631. Hij behaalde te Leuven zijn licentiaat in de godgeleerdheid en arbeidde, priester gewijd, aanvankelijk onder zijn stamgenooten, de Friezen. Eenmaal heeft hij toen gedurende acht en twintig opeenvolgende nachten biecht gehoord en het overig dienstwerk verricht. De ongemakken in die dagen en later op zijn missiereizen doorstaan, ontwikkelden bij hem rheumatiek en knobbeljicht; dat laatste is op zijn portret trouw weergegeven. Reeds vóór 1593 moet hij naar onze gewesten gekomen zijn, want in een kerkvisitatie van dat jaar wordt door den predikant van Abcoude blijkbaar over hem en zijn prediken in het Sticht geklaagd. In 1594 zag S. zich tot overste van het Begijnhof te Amsterdam gekozen en in 1610 tevens zich belast met de zorg over de voormalige Sint Nicolaas- of Oudezijdsch parochie aldaar. Zijn werkzaamheid bleef echter niet tot Amsterdam beperkt. Reeds in 1594 ondernam hij, in opdracht van den vicaris apostoliek, Vosmeer, met Eggius een visitatiereis door het Noorderkwartier. In 1601 treft men hem wederom aan in Abcoude en nu ook tevens in Ankeveen; met de predikanten, daar gevestigd, disputeerde hij toen. Dat laatste kwam den schout van Amsterdam ter oore; zijn rakkers zochten den onvervaarden priester te vangen, maar deze hield zich een tijdlang schuil. Op 12 Maart 1602, slechts negen dagen vóór zijn gevangenneming, benoemde Eggius, de tweede vicarisgeneraal van het voormalig bisdom Haarlem, S. tot zijn plaatsvervanger wat Amsterdam betrof. En gedurende de ruim tweejarige gevangenschap van Eggius in den Haag werd hij door Vosmeer ook met het bestuur van het overige deel van het Haarlemsche vicariaat belast. Toen Eggius in Sept. 1604 uit de gevangenis werd ontslagen, nam deze de zorg van het vicariaat wederom over. In een schrijven van 25 Jan. 1609 aan Vosmeer heklaagde S. zich over het onwelwillend optreden van Pater Adrianus Boom, den overste der Jezuïeten hier te lande. Nog in hetzelfde jaar heeft hij een tijdlang in Keulen moeten schuilen en kwam daar ziek te liggen. Toen Eggius in 1610 was gestorven, werd S. door Vosmeer tot diens opvolger aangesteld. Hij was alzoo de derde vicaris-generaal van het voormalig bisdom Haarlem; 1 Febr. 1611 zien wij hem voor het eerst in dat ambt optreden. Niet onwaarschijnlijk zal het Haarlemsche kapittel, naijverig op zijn rechten, evenals toen het de benoeming van Eggius betrof, ook deze aanstelling hebben erkend en bekrachtigd. Wanneer S. zelf

[p. 1247]

lid is geworden van dat kapittel, staat tot op heden niet vast; van Heussen stelt daarvoor in de Hist. Ep. Harl.: 1606; in de Bat. Sacr.: 1612; laatst genoemd jaar is wel het waarschijnlijkste. In Aug. 1612 zien wij hem als provisor optreden van het Seminarium Hollandicum, 't college te Keulen, bestemd voor de opleiding van seculiere geestelijken welke in de Hollandsche missie zouden arbeiden; toen behoorde hij dus zeker tot het Haarlemsch kapittel. Nadat Rovenius 4 Oct. 1614 door Paulus V tot vicaris apostoliek was aangesteld, bevestigde deze, daar de vicaris-generaal van Haarlem op de eerste plaats zijn vertegenwoordiger en dus gevolmachtigde was, Sixtus in zijn ambt van vicaris-generaal. Op 12 Juni 1615 heeft het kapittel van Haarlem ook deze hernieuwde aanstelling op zijn beurt erkend en bevestigd. Op 4 Juli 1616 onderteekende S. namens het kapittel in 't Paus-college te Leuven de overeenkomst, welke Rovenius met deze corporatie aanging, betreffende het uitoefenen der jurisdictie in het voormalig bisdom Haarlem. Vooral onder zijn aandrang werd besloten de kweekelingen der Missie, die voor het Haarlemsche waren bestemd, niet meer zooals voorheen, in Keulen hun opleiding te laten genieten maar ze in een afzonderlijk college te Leuven bijeen te brengen. Dat college, het ‘Hollandsch college’ of wel ‘Pulcheria’ geheeten, kwam in 1617 tot stand en S. was een der eerste beide provisoren van die stichting. En toen in Jan. van 1618 de eerste proost van het Haarlemsch kapittel, Jac. Zaffius, was gestorven, benoemde Rovenius S. bovendien nog tot proost en tevens aartsdiaken van dat kapittel. Een opeenstapeling van ambten, alleen door den nood te billijken. Gelukkig bleven de gewone nadeelen van zulk een ‘cumulus beneficiorum’ ditmaal uit. Hoe hij als vicaris arbeidde, kan men zien uit het Verslag zijner werkzaamheid, dat hij in 1628 uitbracht bij den nuntius van Brussel, Fabio de Lagonissa. Daaruit blijkt dat hij als vicaris-generaal niet slechts had te zorgen voor het Haarlemsche maar tevens voor Leeuwarden en Groningen. Hij deed dit in opdracht van den vicaris apostoliek; doch wijl in geen dezer beide laatstgenoemde voormalige diocesen zelfs een schijn meer overig was van kapittels, had S. voor dat gedeelte van zijn taak alleen rekening te houden met Rovenius. Ook moest hij zich in dit verslag op nieuw beklagen over onwil en tegenwerking van den kant der religieusen in de Missie werkzaam. Bij zulk een veel omvattende werkzaamheid, ontsnapte hem toch ook het schijnbaar geringe niet. Zijn vriend, Jud. Catsius, overste van de ‘Maeghden in den Hoeck’ te Haarlem, getuigde in een schrijven aan Rovenius van 17 Aug. 1628, dat S. liever zijn leven wilde verliezen dan toe te laten dat ook maar één van zijn Amsterdamsche gemeentenaren zonder sakramenten zou sterven. Dat zwoegen heeft echter den vicaris uitgeput, zoodat hij op 62-jarigen leeftijd Rovenius om demissie moest vragen. Dat ontslag is hem 27 Juli 1630 op de meest eervolle wijze verleend. Ofschoon hij voornemens was zijn laatste dagen in een zeer rustige omgeving te slijten, is daarvan niets gekomen; een half jaar later overleed hij reeds te Amsterdam, dat het middelpunt was geweest van zijn ruim 36-jarigen arbeid in deze gewesten. De vrienden poogden zijn begrafenis zooveel mogelijk geheim te houden. Het lijk werd daarom vooraf van het sterfhuis in de Warmoesstraat naar een andere woning overgebracht; vroeg in den ochtend zou bovendien de begrafenis geschieden. Om dezelfde reden was een schuit afgehuurd welke het lichaam zou brengen naar zijn laatste rustplaats

[p. 1248]

het ‘hoochkoor’ van één der beide voormalige parochiekerken, waarschijnlijk Sint Nicolaas. Doch niettegenstaande deze maatregelen van voorzorg was er een groote menigte volks op den been, welke, ofschoon grootendeels niet katholiek den rouwstoet met den meesten eerbied gadesloeg. In het ‘Necrologium dioc. Harl.’ wordt Sixtius in betrekking tot Eggius geprezen als een ‘alter pater patriae.’

Van hem: Verslag door S. Sixtius als vikaris van Haarlem, Leeuwarden en Groningen, 1628 den nuntius toegezonden in de Bijdr. bisd. Haarlem, XXXIV, 251.

Portretten: zie van Someren, Beschr. cat. III, 51316; het 10 reg. lofgedicht, daar vermeld, is van Leonardus Marius, den opvolger van Sixtius. Keurig geschilderd portret door Nicolaas Moyart in de pastorie v.h. Begijnenhof te Amsterdam; een zwakke kopie daarvan op het seminarie te Warmond. Zie ook nog Gids v.h. bissch. museum te Haarlem, 105.

Over hem: van Heussen, Bat. Sacr. 402; Hist. Ep. Harl. 96; Bijdr. bisd. Haarlem, passim; Bijdr. v.d. gesch. v.d.R.K. kerk in Nederland, passim; De Katholiek 1866, II, 104; 1871, II, 73; Fruin, Uittreksel uit Fr. Dusselderpii Annales; Brom, Archivalia in Italië, I, no. 2589; Archief aartsb. Utrecht, passim; Bijdr. en Meded. v.h. Hist. Genootsch. Utrecht, VII, 232.

Hensen