Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Michaëlis, Nicolaas Theodorus]

MICHAËLIS (Nicolaas Theodorus), geb. te Brussel 3 Dec. 1824, overl. te 's Gravenhage 23 Mei 1904, zoon van N.G. Michaëlis, fabrikant te Brussel en A.T.E. Verspyck, ontving zijn opleiding, nadat zijn vader in 1830 uit Brussel verjaagd was, in verschillende plaatsen, en werd, na 3½-jarige studie aan de Koninklijke Akademie te Delft, waar hij tot de eerste lichting leerlingen behoorde, met 1 Oct. 1846 benoemd tot aspirantingenieur-surnumerair bij den waterstaat. Een voor zijne vorming zeer nuttigen werkkring bekwam hij, doordat hij onder den ingenieur J.R.T. Ortt ter standplaats Maastricht bij den aanleg van het kanaal van Maastricht naar Luik geplaatst werd. Na sedert 1 April 1849 als aspirantingenieur den dienst van arrondissements-ingenieur in Zeeland te hebben waargenomen (tot 1 Juni 1850 te St. Maartensdijk, daarna te Breskens), werd hij met 1 Jan. 1853 bij den algemeenen dienst van den waterstaat geplaatst, van waar hij in hetzelfde jaar bij de werken van het Haarlemmermeer overging, eerst onder J.A. Beyerinck, na 1 Juli 1854 onder de onmiddellijke orders van de commissie voor de droogmaking. Hoewel het meer droog was, was er nog veel te doen om den polder geschikt te maken voor bebouwing en bewoning. Hij maakte zich hier grooten naam met het bedwingen der onderloopschheid van het stoomgemaal de Lynden. Met 1 Maart 1857 werd hij te Gouda geplaatst, waar hij een stoomgemaal voor Rijnland, noodig geworden doordat de boezemoppervlakte van dat hoogheemraadschap door de droogmaking van het Haarlemmermeer sterk verkleind was, bouwde; ook vernieuwde hij de Hanepraaisluis aldaar. Met 15 April 1858 werd hij ter standplaats 's Gravenhage onder van der Kun bij den algemeenen dienst geplaatst. Hij hield zich eerst bezig met het ontwerpen van een plan tot droogmaking der plassen beoosten Rotterdam, terwijl hij vervolgens met J.L. Schneither en G. van Diesen belast werd met het maken van ontwerpen en begrootingen voor verschillende spoorwegen in ons land. Echter werd hem met 1 Mei 1859 een arrondissementsdienst opgedragen en wel te Deventer, terwijl hij met 1 April 1860 verplaatst werd naar Hoorn. Met 1 Oct. 1860 ving zijne belangrijke werkzaamheid bij den aanleg van ons Staatsspoorwegnet aan. Slechts kort was hij als eerstaanwezend ingenieur werkzaam te Alkmaar, toen hij met 1 Juli 1861 onder denzelfden titel met de zeer belangrijke werken in en bezuiden Rotterdam belast werd. Michaëlis was als goed wiskunstenaar specialiteit in bruggenbouw en heeft van af 1858 zeer veel daarin gewerkt. In den aanvang was alles gegrond op het Duitsche werk van Schwedler, wiens liggers wegens besparing van materiaal eene groote verbetering uitmaakten ten opzichte van de vroeger (o.a. door R. Stephenson) aangewende kokerliggers. In 1867 bleek het dat een Duitsch werk (van Ritter) weder veel in de Schwedlersche bruggen verbeterde, en Michaëlis deelde zijne onderzoekingen hieromtrent in de Verh. K. Inst. v. Ing. mede.

De bruggen over de Nieuwe Maas en de Konings-

[p. 984]

haven en die over de Oude Maas te Dordrecht zijn geheel het werk van Michaëlis. Zoowel de onderbouw als de bovenbouw zijn solide geconstrueerd. Het ontwerp om de Binnen-Rotte te volgen voor de aansluiting aan den Hollandschen spoorweg is een mooie greep geweest, en al klaagde men te Rotterdam wel eens, dat hierdoor het licht aan de bewoners benomen werd, de latere voordeelen, o.a. voor het tramverkeer, worden dikwijls over het hoofd gezien, terwijl de ligging van het station Beurs midden in de stad aan menigeen veel gemak geeft.

Michaëlis was ook lid in de commissie voor de brug aan den Moerdijk; hij was tegenstander van het maken van den onderbouw zoodanig, dat er geen tweede spoor op gelegd kon worden, maar heeft het pleit niet kunnen winnen.

De kaaimuren langs de Spoorweghaven op Fijenoord zijn evenals de meeste andere Rotterdamsche kaaimuren uit dien tijd tot 1890 bezweken, zoodat er veel kosten gevorderd zijn tot herstel. Dit is evenwel niet aan Michaëlis te wijten, daar men deze haven, die op 6 M.-A.P. was aangelegd, later eenige meters dieper heeft uitgebaggerd.

Met ingang van 1 Mei 1870 werd Michaëlis hoofdingenieur-titulair van den waterstaat.

In 1872 werd hij lid eener commissie, ingesteld door het bestuur van Rotterdam, tot onderzoek van het ontwerp eener brug voor gewoon verkeer over de Nieuwe Maas, in 1873 van eene commissie betrekkelijk het peil en de hoofden van het Noordzeekanaal. Ook was hij verschillende malen lid en enkele malen voorzitter van examencommissiën.

In 1874 en in 1883 werd hij door het bestuur van Kampen in eene commissie benoemd in verband met de brug over den IJsel.

Ieder, die Michaëlis te Rotterdam aan het werk heeft gezien, bewonderde zijne werkkracht en zijn goed humeur; steeds fluitende verrichtte hij een reuzenarbeid, overal was hij met belangstelling bij, zijne vriendelijkheid was bovendien grenzenloos.

Het was zeer tegen zijn zin, en niet in het belang der goede zaak, dat hij met ingang van 1 Febr. 1876 de opvolger van den tot Minister van Oorlog benoemden adviseur voor den aanleg van Staatsspoorwegen Klerck werd, terwijl hij tevens als hoofdingenieur van den waterstaat (sedert 1 Oct. 1860 was hij gedetacheerd bij den aanleg der Staatsspoorwegen, maar bleef hij evenals zijne ambtgenooten, die in hetzelfde geval verkeerden, in het korps van den waterstaat medetellen) eervol ontslagen werd. Ten einde Michaëlis meer poids te geven tegenover degenen, met wie hij nu te maken zou hebben, werd hem op voorstel van Klerck de titel directeur gegeven.

Om zoo te zeggen van het oogenblik, dat hij deze betrekking aanvaardde, begint Michaëlis te verminderen. Hij bleef, gelijk hij zijn geheele leven geweest was, een bekwaam en nauwgezet ambtenaar, maar de levenwekkende kracht ging hem ontbreken, en langzaam maar zeker week zijn werkkracht. Ook begon hij langzamerhand meer genoegen te bekomen in het bijwonen van aangename feesten. In het Koninklijk Instituut van Ingenieurs, waar hij door het vertrouwen zijner medeleden voor het eerst in 1871 en later viermaal, telkens voor 3-jarige tijdperken, tot lid van het bestuur, en door het bestuur in 1888 tot voorzitter gekozen werd (hetwelk hij tot 1890 bleef), viel hem b.v. de eer te beurt, in de laatste functie bij een bezoek van het Instituut te Antwerpen op te treden. Als men zich herinnert, met hoeveel geest b.v.J.F.W. Conrad zoo iets kon doen, dan staat men er over versteld, dat Michaëlis niet

[p. 985]

zooveel zelfkennis had, dit aan een ander over te laten.

In 1875 werd Michaëlis lid van de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem.

In 1879 werd hij door den invloed van zijn trouwen vriend van Diesen lid der Koninklijke Akademie van Wetenschappen. Als zoodanig heeft hij in eenige commissiën zitting gehad en eenige malen zaken uit den tijd, dat hij te Rotterdam was, verhaald, maar als men zijne werkzaamheid in dat lichaam met die van andere ingenieurs vergelijkt, is zij matig.

In het laatst van 1891 verkreeg hij op zijn verzoek met ingang van 1 Jan. 1892 zijn ontslag als directeur. Hij werd niet opgevolgd, doch zijne werkzaamheden getrokken bij die van de afdeeling Spoorwegen aan het Departement van Waterstaat enz. Bij zijn aftreden werd hem door zijne onderhoorigen een bronzen beeld vereerd, wel een bewijs, hoe hij zich in deze betrekking door zijne humaniteit vrienden verworven had.

Het was uit een historisch oogpunt wellicht van eenig belang, dat de Minister hem kort daarna verzocht, eene beschrijving van de spoorwegbruggen die niet reeds beschreven waren, te leveren. Hij voldeed daaraan, en in 1895 verscheen zulk eene beschrijving van 6 dezer bruggen van zijne hand, uitgegeven van wege het Departement.

Zijn verdere leven sleet hij te 's Gravenhage, ten huize van zijnen broeder, langzaam gesloopt door eene kwaal, die zijn goed humeur evenwel niet aantastte. Na eene pijnlijke behandeling in het ziekenhuis overleed hij juist, toen hij dit hersteld meende te kunnen verlaten.

Hij was ongehuwd. Het belangrijkste door hem geschreven is: Beschrijving van de oorzaken der onder- en achterloopsheid van het stoompompgebouw de Lynden en van de middelen tot herstelling in Verh. K. Inst. v.I. 1857-58; Bepaling der krachten, die op de zamenstellende deelen eener stuw werken en van de afmetingen, aan die deelen te geven in idem 1861-62; Bijvoegsel tot de theorieën over den bouw van ijzeren spoorwegbruggen in idem 1862-63; Handelwijze tot het berekenen van spanningen in de zamenstellende deelen van balken in idem 1867-68; Spanningen in de zamenstellende deelen van een balk van de tweede orde met gebogen bovenrand in idem 1872-73; Mededeeling over het fundeeren van pijlers met behulp van samengeperste lucht in Notulen K.I.v.I. 1872-73; Spoorweg door Rotterdam in Verh. K.I.v.I. 1894-95.

Eene uitstekende levensbeschrijving van hem met portret, door G. van Diesen, is te vinden in de Verh. K.I.v.I. 1904-05.

Ramaer