Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Chevallier, Pierre]

CHEVALLIER (Pierre), geb. te Groningen 22 Nov. 1760, gest. te Amsterdam 16 Aug. 1825. Hij was de zoon van den voorg. en Marg. Geertruid Alberthoma, en werd 26 Nov. gedoopt met den naam Petrus, naar zijn oudoom Alberthoma, lid van de Hooge Justitie Kamer, naam later in Pierre veranderd, toen hij predikant bij de Waalsche gemeente werd. Hij diende de gemeenten

[p. 424]

te Lellens, 7 Sept. 1783, de waalsche te Naarden 1784, te Zwolle 1785, waar hij 1788 zijn ambt nederlegde, omdat hij bezwaren had tegen den eed, door de Oranje-partij na de restauratie van 1787 ook van kerkelijke ambtenaren geëischt. Bij dezen eed moesten zij bezweren het erfstadhouderschap te erkennen als ‘essentieel deel der constitutie’, dat zij bereid waren te ‘conserveeren en te mainteneeren’. Toen de gewesten, elk in hun gebied, den eed vorderden (waarop de ‘Acte van garantie’ 27 Juni 1788 volgde), legde Chevallier zijn ambt neder, bevreesd ook hij misschien, dat Willem V zich daarna zou opwerpen tot ‘koning der Bataven’. De volgende jaren bracht hij te Zwolle door, onder meer onderwijs gevende aan den jongen G.A.G.P. baron van der Capellen, den lateren minister van binnenlandsche zaken (onder Louis Napoleon) en gouverneur-generaal, toen een jongen van tien jaren (1 kol. 569). In 1794, toen de genoemde bezwaren niet meer golden, werd Chevallier weder predikant, thans te Harderwijk, sloeg in het volgende jaar een beroep naar Zwolle af, en ontving er een naar Amsterdam. Curatoren der Geldersche hoogeschool (juist in 1795 waren als nieuwe curatoren de Kanter, van Lijnden van Oldenaller, Lange en Ketjen opgetreden) begeerende hem voor de hoogeschool te behouden, wenschten hem hoogleeraar in de theologia practica te maken, maar daarvan is niets gekomen, en nog in November van dit jaar verbond hij zich aan de waalsche gemeente der hoofdstad. Het was hier, dat hij de booze tijden voor de Eglises wallonnes mede doorleefde. Als gevolg van het Decreet van 2 Aug. 1808 verscheen eene ministeriëele beschikking van 16 Mei 1809, waarbij het houden der gewone (halfjaarlijksche) synoden verboden werd. De laatste vergaderde te Kampen Sept. 1810. Daar benoemt men de deputaten, de ‘fondés de pouvoir’, die moeten ‘continuer la gestion des affaires synodales, et la transporter en son temps à telle assemblée ecclésiastique qui pourra ètre établie’, vijf in getal: Lewis, Robert, Teissèdre l'Ange, De Chaufepié en onzen Chevallier. Met grooten ijver hebben zij zich van hun taak gekweten en tot het jaar 1816 22 vergaderingen gehouden, waarin zij de belangen der studie- en weduwenbeurzen behartigden, studenten examineerden en voor bedreigde predikantsplaatsen bij den hertog de Plaisance opkwamen. Toen 2 Nov. 1817 door de onderscheiden protestantsche kerkgenootschappen het derde eeuwfeest der Hervorming plechtig werd herdacht, deden Chevallier en Teissèdre l'Ange dat in hunne kerk. Bij die gelegenheid telde hij de zegeningen der Hervorming op o.a. daarin roemende, dat zij ook het lot der Joden verbeterd had. Is dit historisch aan bedenking onderhevig, het getuigde van dienzelfden geest van welwillendheid, die ook koning Lodewijk tegenover de Joden had bezield. Met hem was Chevallier in nauwe aanraking geweest, omdat de koning hem tot leermeester in het Nederlandsch gekozen had. Hij deelde die eer dus met Flament, Bilderdijk, Siegenbeek en D.J. van Lennep, maar heeft het resultaat niet schitterender kunnen maken: 's konings ontwijfelbare liefde voor land en volk bracht hem der taal niet nader. Zoo getuigt zijn briefje aan Röell van 4 Aug. 1807. Maar een van 14 Mei 1810 aan denzelfden is veel beter en zonder fout. Wij hebben van Chevallier behalve de genoemde leerrede, eene andere bij gelegenheid van het 150-jarig bestaan van het waalsche weeshuis te Amsterdam en nog eene op den gedenkdag van Waterloo, 18 Juni 1817. Ik ken haar slechts in de nederlandsche vertaling door 's mans zoon, M.

[p. 425]

J. Chevallier, in 1865 verschenen, met eene gezwollen inleiding, waarin hij zich verklaart als tot ‘de fijnen’ te behooren. Hij was gehuwd met eene schoonzuster van Da Costa, 1825 door zijn vader gedoopt, die met den dichter zeer bevriend was. Maar de bijlagen bevatten bijzonderheden over een anderen zoon van Pierre Chevallier, Pierre Fréderic Henri, die zich onder de huzaren van Boreel bij Waterloo onderscheidde, later zijn land in Indië diende (o.a. onder dien G.G. van der Capellen, aan wien zijn vader les gegeven had) en 11 Nov. 1825 als assistent-resident van Djocjakarta overleed. Ten laatste moet ik nog melding maken van een ‘Brief aan Herman Muntinghe’ uit 1806, waarin Ch. opkomt tegen van Hemert's voorstelling van Abrahams offerande. Deze had nl. in Lektuur bij het ontbijt en de theetafel, deel VII (1806) blz. 13-19 over dat verhaal geschreven als over eene mythe, immers met eene theofanie en een gesprek tusschen goden en menschen. Hij had het bevel om Izak te offeren ‘hoogst onzedelijk’ genoemd, d.i. in strijd ‘met de eeuwige wet der beoefenende rede’. Het geschiedkundige der mythe moest men zoeken in den ‘inval’, dien Abraham kreeg om, op het voorbeeld van de andere volken, zijnen god een menschenoffer te brengen, maar hoe hij ‘door natuurlijke ouderliefde van de uitvoering dezes geheel onredelijken voornemens werd terug gehouden’. Tegen deze voorstelling kwam Chevallier op, de historiciteit des verhaals tegen de ‘zoogenaamde wijsbegeerte’ handhavende. Chevallier was mede-directeur van het groningsche doofstommeninstituut. Zijne echtgenoote was Jac. Arnolda Elis. Hasebroeck, die hem 5 zoons en 3 dochters schonk. Zijn portret door Hodges is gegr. door van der Beek en Sluyter, een ander door H.P. Oosterhuis in folio, een derde door Schnabel.

Behalve het reeds genoemde schreef hij nog verhandelingen in de Vaderl. Letteroef. 1812-17 (voordrachten in Felix Meritis gehouden), en Sermons relatifs aux circonstances de la patrie, (1814).

Zie: Gron. volksalm. 1910, 70 vlg.; Blok, Gesch. III, 629; Gedenkst. uitg. Colenbrander I, 134; V, 2, 525, Poujol, Hist. et Influence des Egl. wall. dans les Pays-Bas (1902); 357-364; Bouman, Geld. Hoog. II, 442-449; J.v. Lennep, Leven van C. en D J. van Lennep III, 282, 290; Wichers, Reg. van koning Lod. Nap. 60; Sepp, Proeve 264; Hartog, Predikk. 386; Colenbrander, Schimmelpenninck en koning Lodewijk 148; van der Wijck, De Ned. O.I. bezittingen o.h. bestuur v.d. Comm. Gen. Du Bus de Gisignies, 8 vlg.; H.J. Koenen, Joden i. Ned. 335; J.C. Rullmann, Nagel i.d. heil. Plaats 92.

L. Knappert