Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Brugmans, Pibo Antonius]

BRUGMANS (Pibo Antonius), zoon van Antonius B. en Johanna Frederika Manger (II kol. 263) en broeder van Sebaldus Justinus (I kol. 487); geb. te Groningen 26 Juli 1769 en overl. te Amsterdam 2 Mei 1851. Reeds vroeg gaf hij blijk van bijzonderen aanleg en werd op de Latijnsche school zijner geboorteplaats voor de academische lessen opgeleid. Aan de groningsche hoogeschool studeerde hij vervolgens in de rechten (ingeschr. 7 Juli 1786) en vertrok later naar de leidsche hoogeschool, waar hij die studie voltooide onder de leiding van Pestel (ingeschr. 10 Sept. 1790). Te Groningen promoveerde hij 19 Sept. 1792 tot Jur. Utr. Dr. op een diss. De collatione legum ejusque usu in earum interpretatione. Slechts weinige maanden had hij zich te 's Gravenhage als advocaat gevestigd, toen hij, in Juni 1793 tot tweeden advocaat der Oost-Ind. Maatschappij benoemd, naar Amsterdam vertrok, waar hij sedert dien tijd steeds gewoond heeft. In deze betrekking geplaatst, begreep hij aanstonds, dat hem de ondervinding en vooral die kennis van zaken, den koophandel betreffende, ontbrak, die noch door rechtskundige studie aan de hoogeschool, noch door oordeel en gezond verstand kon worden vervangen. Om zich deze ondervinding te spoediger te verwerven, bestudeerde hij, met noeste vlijt en in letterlijken zin nacht en dag werkende, alle proceduren en geschilstukken, die bij de Oost-Ind. Compagnie van den beginne af waren voorgekomen, en had na weinige maanden de voldoening te zien, dat zijn adviezen bij voorkeur door de bewindhebbers dier Maatschappij werden gevraagd en veelal ook gevolgd.

De omwenteling maakte een einde aan die betrekking. In 1796 werd hij, gelijk zijn medeadvocaat en alle bewindhebbers, uit die betrekking ontslagen. Wel werd hij, hoezeer bekend als voorstander van het Huis van Oranje, om zijn

[p. 326]

bekwaamheid door de nieuwe bewindhebbers op nog voordeeliger voorwaarden uitgenoodigd, om opnieuw als advocaat der Oost-Ind.-Compagnie werkzaam te zijn, maar hij wees dit aanbod van de hand, tenzij ook de voormalige bewindhebbers in hun eervolle ambten werden hersteld; iets, waartoe men in den toenmaligen stand van zaken niet kon besluiten.

Van nu aan wijdde B. zich, gedurende meer dan 30 jaren, als advocaat te Amsterdam, aan de uitoefening der burgerlijke praktijk, waarmee hij zich de algemeene achting verwierf. Van den eerbied voor zijn talenten en zijn onbaatzuchtige werkzaamheid vernam men meermalen de ondubbelzinnigste bewijzen. De stad Amsterdam erkende die door hem in 1806 tot weesmeester, later tot haar advocaat te benoemen.

Daar hij in het staatkundige een getrouw en vaderlandlievend burger was, met onwrikbare standvastigheid gehecht aan het Huis van Oranje, was het niet te verwonderen, dat hij in den tijd der Fransche overheersching, toen zijn bekwaamheden hem voor persoonlijke terugzetting bewaarden, voor alle eereposten en ambten volhardend bleef bedanken en in 1813 een der eersten was, die de afwerping van het vreemde juk toejuichten en bevorderden. Zoodra te Amsterdam, 15 Nov. 1813, het volk zich tegen zijn verdrukkers had verzet en het noodzakelijk was geworden, bij de bestaande regeeringloosheid, een ander bestuur aan te stellen, welks leden het vertrouwen der burgerij voldoende genoten om de orde te herstellen, was Brugmans gereed, zich bij andere goedgezinden aan te sluiten en die moeilijke en hachelijke betrekking te aanvaarden. 16 Nov. liet hij zich benoemen tot lid van het Provisioneel bestuur der stad Amsterdam en werkte zoo mede tot versterking van de in den Haag verbondenen, die 17 Nov. zich tot een Provisioneel bestuur vereenigden en de heuglijke omwenteling krachtdadig bevorderden. Brugmans nam uit die betrekking zijn ontslag in 1814, zoodra het gevaar daaraan verbonden geweken was. In het herstelde vaderland zag hij zich weldra benoemd tot onderscheiden betrekkingen en nam volgaarne de werkzaamheden daaraan verbonden op zich. In 1814 voor het eerst benoemd tot lid der Provinciale Staten van Holland, werd hij telkens weder herkozen, totdat hij lid der Eerste Kamer was geworden. In 1814 werd hij houtvester in het Tweede Jachtdistrict van Noord-Holland, in 1823 lid van het Amortisatie-Syndicaat en lid van de Permanente Commissie bij dat Syndicaat; twee maal werd hij door de Staten van Holland benoemd tot lid der Tweede Kamer Staten-Generaal: eerst in Juli 1819 (toen hij om bijzondere redenen zich verplicht achtte er voor te bedanken), daarna in Juli 1829. Deze laatste benoeming was, bij de bestaande spanning tusschen de toenmalige Noordelijke en Zuidelijke provinciën des rijks, van staatkundig gewicht, zoowel om de beginselen van den gekozene als om zijn erkende talenten en bekwaamheid. Terstond vond dan ook die keuze bij de Belgen grooten tegenstand. Om hem te kunnen verwijderen, beweerden deze, dat hij in zijn betrekking van lid der Permanente Commissie van het Amortisatie-Syndicaat aan den lande comptabel was en dus niet als afgevaardigde kon optreden. Na langdurige discussiën werd hij in de Tweede Kamer door de Belgen met een kleine meerderheid (45 tegen 41 stemmen) geweerd. Hij verzocht daarop van den Koning zijn ontslag en verkreeg dat 27 Nov. 1829. Vier dagen later, zag hij zich door den Koning benoemd tot Staatsraad in buitengewonen dienst.

[p. 327]

Tien jaar later, 29 Sept. 1840, door den Koning, die ook vroeger in gewichtige aangelegenheden hem gaarne raadpleegde, tot nieuwe werkzaamheden geroepen door zijn benoeming tot lid van den Raad van State en 28 Oct. 1841 tot lid van de Eerste Kamer der Stat.-Generaal, was hij in de laatste betrekking werkzaam tot 1848.

Hij schreel: Verslag wegens de Maatschappij tot Redding van Drenkelingen in 1817 (1818), zijnde een feestrede gehouden 24 Oct. 1817, bij gelegenheid van het vijftigjarig bestaan dier Maatschappij, welker medebestuurder hij sedert Oct. 1803 geweest was; benevens een toelichting van het Wilhelmuslied, in: R.H. van Someren, Over het volkslied Wilhelmus van Nassouwen, met eene Bijdrage van P.A. Brugmans (1834; met eene plaat). Verder schreef Brugmans: Bijdrage ter teregtwijzing van een' en ander Historieschrijver omtrent voorvallen in 1572, tijdens het overgaan van Brielle en Vlissingen (geplaatst in Algem. Konst- en Letterbode 1840, II, 66-72, 84 en volg., 92 en volg.).

Brugmans was een ijverig beoelenaar van geschied- en oudheidkundige studiën. Zijn verdiensten werden erkend door verschillende vereenigingen en genootschappen, die hem met hun lidmaatschap vereerden; hij was ook lid van het Koninklijk Nederl. Instituut (Tweede klasse).

Inzonderheid voor de studie der monumenteele oudheid was hij met groote belangstelhng vervuld; hij volgde trouw de nieuwe ontdekkingen op dit gebied. Hij was de eerste, die omstreeks 1820 de ontdekking der zoo zeldzame houtwegen in de Valther veenen bij de Tweede Klasse van het Kon. Ned. Instituut ernstig ter sprake bracht en die bewerkte, dat er van wege dit geleerde lichaam een speciale commissie van onderzoek benoemd werd, die haar uitkomsten bekend gemaakt heeft in de Verslagen en Handelingen dier klasse van het jaar 1819 en 1821. Ook was hij de eerste, die in 1842, toen de bekende opgravingen bij Wijk bij Duurstede geschiedden, krachtdadig daaraan deelnam.

Uit zijn huwelijk, in 1798 met Anna Rijsendaal gesloten, werden hem drie zonen en vier dochters geboren, van welke laatste hem drie in bloeienden leeftijd ontvielen. De zoons waren: Anthony (hiervóór), Pieter Lodewijk en Carel Joannes Justinus.

Zie: Levensber. Letterk. 1851, 82; Algem. Konst- en Letterbode 1809, I, 401; 1810, II, 178; 1818, II, 290 en 291; 1850, II, 225 en 226; Janssen, Oudheidk. Mededeelingen, st. I en II; Konijnburg, Nation. Gedenkb., 86, 93 en 128.

Zuidema