Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Bosscha, Dr. Joannes]

BOSSCHA (Dr. Joannes), zoon van den voorgaande en Helena Scheers, geb. te Harderwijk 19 Maart 1797, gest. te Amsterdam 9 December 1874, genoot voorbereidend onderwijs aan de Latijnsche scholen te Groningen en Amsterdam, vanwaar hij 20 Maart 1812 werd gepromoveerd tot de academische studiën. Hij volgde aan het Amsterdamsche athenaeum vooral de lessen van van Lennep. Daarna promoveerde hij 30 November 1817 te Utrecht tot doctor in de letteren op een diss.: Plauti Captivi Comoedia ad metricae legis normam recensita et observationibus aucta. Nog voordat hij den doctorstitel had verworven, was hij reeds 31 Januari 1816 benoemd tot praeceptor aan de Latijnsche school te Amsterdam. Reeds 26 October 1818 werd hij benoemd tot praeceptor der Latijnsche school in Den Haag. In dezen tijd wijdde hij zich aan de voltooiing van de uitgave van Apulejus in de bewerking van Oudendorp. Ruhnkenius had daarvan in 1786 het eerste deel uitgegeven; daarna bleven de papieren van Oudendorp in de Leidsche academische bibliotheek, waar Bosscha ze in 1818 terugvond; hij voltooide in 1823 met twee deelen de geheele publicatie. Toen in 1828 de Koninklijke Militaire Academie te Breda werd opgericht, werd hij daaraan benoemd tot hoogleeraar in de geschiedenis en letterkunde. Toen tusschen 1830 en 36 de academie wegens de tijdsomstandigheden tijdelijk was gesloten, nam Bosscha het ambt waar van auditeur militair bij den krijgsraad te Breda. Door zijn onderwijswerkzaamheid aan de academie kwam Bosscha er van zelf toe om de Nederlandsche krijgsgeschiedenis in bijzonderheden te bestudeeren; de vrucht van dat onderzoek was zijn bekend boek Neêrlands heldendaden te land, van de vroegste tijden af tot in onze dagen (Leeuwarden 1834-56, 8o., 3 dln. 4 bdn.; herziene en verbeterde uitgaaf, Leeuwarden, 1870-75, 8o, 3 dln. 4 bdn.) Het plan der uitgave was opgezet in de dagen van militaire geestdrift van 1830 en 1831; het eerste en ook de volgende deelen dragen daarvan de duidelijke sporen. In de tweede uitgave is het boek geheel omgewerkt; nieuwe bronnen waren den schrijver ontsloten; de herinnering aan 1830 verbleekte. Zoo is de tweede druk een veel meer degelijk en bezonken werk geworden, dat, in goeden stijl en met groote onpartijdigheid geschreven, het standaardwerk over onze militaire geschiedenis is geworden. Het boek was in eerste uitgave opgedragen aan den Prins van Oranje, den lateren Willem II, voor wien Bosscha een groote en diepe vereering koesterde. Het was dus niet te verwonderen, dat koning Willem III kort na zijn troonsbeklimming Bosscha opdroeg het leven van zijn vader te beschrijven. Bosscha heeft aan die opdracht voldaan; zoo ontstond zijn Het leven van Willem den Tweeden, Koning der Nederlanden. Met 9 plans en kaarten (Amst. 1852, 8o.; 2e dr. 1854; 3e dr. 1865). Het boek is nog altijd een goede bron voor het leven van Willem II; Bosscha had den kroonprins en koning goed gekend en beschikte bovendien over zeer veel goede gegevens, vooral voor de

[p. 255]

geschiedenis der krijgsgebeurtenissen. Maar de aard van de hem gegeven opdracht maakte ten slotte het boek meer tot een lofrede dan tot een objectief historisch werk. Toen Bosscha het leven van Willem II beschreef, was hij niet meer te Breda; hij werd 7 Nov. 1838 benoemd tot hoogleeraar in de Grieksche en Latijnsche letteren, de geschiedenis en de antiquiteiten aan het Athenaeum te Amsterdam en volgde als zoodanig D.J. van Lennep op. Als academisch docent stond hij hoog aangeschreven; zijn wetenschappelijke arbeid bestond ook in deze jaren grootendeels in de bewerking van zijn groot werk over de Nederlandsche krijgsgeschiedenis. In allerlei functiën in verband met wetenschap en kunst was hij bovendien werkzaam. Bekend is gebleven zijn poging, in 1844 aangewend, om Da Costa tot buitengewoon hoogleeraar in de letteren aan het athenaeum te doen benoemen, die evenwel door krachtigen tegenstand is mislukt. In 1851 legde Bosscha om gezondheidsredenen zijn ambt van hoogleeraar neer; hij heeft in den cursus 1852/3 op verzoek van zijn opvolger Boot nog colleges in de geschiedenis gegeven. Toen had hij zich evenwel reeds tot een andere levenssfeer gewend; bij de verkiezingen na de Aprilbeweging van 1853 werd Bosscha door Amsterdam afgevaardigd naar de Tweede Kamer, waar hij Heemskerk Bzn. verving. Tot April 1858 is hij lid der Kamer gebleven, waar hij onder de conservatieven werd gerekend en waar hij zich bij de onderwijswetgeving van 1857 met kracht deed gelden. 3 April 1858 werd hij benoemd tot minister van hervormden eeredienst en nam zoo zitting in het kort te voren opgetreden ministerie Rochussen. Hij ging als zoodanig over in het derde ministerie van Hall, waarmede hij 14 Maart 1861 aftrad. In dit betrekkelijk onbelangrijke departement heeft Bosscha niet veel tot stand kunnen brengen. Na zijn aftreden bleef hij ambteloos, maar vol belangstelling voor de publieke zaak. Daarvan gal hij getuigenis door de uitgave van talrijke tijdschriftartikelen en brochures, o.a. het bekende Pruisen en Nederland, dat den hoon en den toorn van Multatuli opwekte. In zijn laatste jaren nam Bosscha nog ijverig deel aan de oprichting van het Nederlandsche Roode Kruis, waarvan hij 3 Aug. 1867 tot voorzitter werd benoemd; de uitzending van ambulances in 1870 was voor een niet gering deel zijn werk.

Hij was gehuwd 1^o. met Henriette Jacoba de Kruyff (overl. 1838); 2^o. met Marguérite Elisabeth Boissevain, wed. van Mr. J.E. Pauly.

Zie: Knoop in Jaarboek der Koninktijke Akademie van Wetenschappen 1875, 1 vlg.; de Bruyne, De geschiedenis van Nederland in onzen tijd I en II, passim; van Welderen Rengers, Schets eener parlementaire geschiedenis van Nederland I, passim.

Brugmans