Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Boschuysen, François van]

BOSCHUYSEN (François van), of Boshuysen, zoon van Floris en N. van Uytwijk (zie kol. 249), vice-admiraal van Holland in dienst van den koning van Spanje, werd Mei 1568 door den hertog van Alva met 8 schepen naar den Eems-mond gezonden, om voor de troepen van graaf Lodewijk van Nassau het verkeer over water te belemmeren. Graaf Lodewijk gaf echter 1 Juli bevel aan Diederik Sonoy en Hendrik Thomasz., om zijne vloot aan te vallen. Deze ontnamen hem voor Emden een schip van honderd last (7 Juli) en bij een tweeden aanval veroverden Sonoy en Gerrit Sebastiaansz. van Gorinchem nog eenige schepen op hem. In de volgende jaren had Boschuysen de kaperij der Watergeuzen op de Zuiderzee en op de Eems te bestrijden. Op het bericht (18 Juni 1571), dat 16 van hunne schepen met buitgemaakte vaartuigen zich naar Emden begaven, werd hij met 15 schepen uitgezonden, om ze te vervolgen. Na in Friesland 400 man soldaten te hebben ingescheept, tastte hij de Geuzen 23 Juni aan, veroverde op dezen en de volgende dagen 9 schepen, terwijl hij slechts een enkel schip verloor en maakte vele gevangenen, die bijna allen werden opgehangen. Daarna vervolgde hij de vrijbuiters op de Zuiderzee, verjoeg in het Kanaal 17 schepen van de Watergeuzen, die bij het kasteel van Dover lagen, stak over naar Zeeland en keerde in de haven van Enkhuizen terug. Na den val van Brielle (1 Apr. 1572), wilde Alva hem aan het hoofd van eene vloot stellen, die uit het Noorderkwartier tegen de stad zou uitzeilen. Boschuysen werd echter te Enkhuizen door de visschers en de burgerwacht gevangen genomen (2 Mei), toen hij trachtte door eene list troepen in de stad te brengen, om haar voor Spanje te behouden. Eerst naar het stadhuis, daarna op de Keetpoort gebracht, tegelijk met een burgemeester, die hem wegens zijn leeftijd in bescherming wilde nemen, werd hij gedwongen, brieven te schrijven aan zijne kapiteins, om hunne schepen ter beschikking van

[p. 245]

de burgerij te stellen. Sommigen deden dit, anderen voeren weg naar Amsterdam. Door bemiddeling der regeering werd hij eenige dagen later ook daarheen gevoerd onder gewapend geleide.

Spoedig daarna lag hij voor anker op de reede van Tessel en na den overgang van Enkhuizen tot de partij van den prins van Oranje (10 Juni), kruiste hij voor de haven der stad, maar zonder schade aan te richten. Drie zijner kapiteins gingen zelfs tot de tegenpartij over (22 Juni) en toen de steden van het Noorderkwartier eene vloot tegen hem uitrustten, week hij naar Amsterdam (25 Juli). In den herfst vertoonde hij zich nog dikwijls voor Enkhuizen, waar hij eenige huizen voor de Noorderpoort in brand stak. Aangezien den prins van Oranje gemeld was, dat Boschuysen tot zijne zaak overhelde, had hij eenigen tijd daarvoor een brief voor dezen aan Sonoy gezonden (10 Juli). Ook de laatste en Mr. Willem Bardes, wiens familie verplichtingen aan Boshuysen had, schreven aan dezen. Boshuysen liet echter niets van zich hooren, hetzij hij niet aan afval gedacht had, hetzij het succes der spaansche wapenen te Bergen en Mechelen hem van gedachten deed veranderen.

In 1573 nam hij, na eenige dagen te voren door een kogel in den arm gewond te zijn, op het schip de Heilige Geest deel aan den slag op de Zuiderzee (11 Oct.); hij liet echter den opperbevelhebber Bossu in den steek en gaf dezen de schuld van de nederlaag, waarom hij werd afgezet als vlootvoogd.

Zie: Bor IV-VI; van Meteren IV; Hooft VI; Commelin, Beschrijv. van Amsterdam (Amst. 1726) 1030; Wagenaar, Amsterdam (Amst. 1760) I, 313, 326; Velius, Chronyk van Hoorn; de Beaufort, Leven van Willem I (Leid. 1742) II, 80, 409; Hoynck van Papendrecht Analecta (Hagae 1743) II: II, 151; te Water, Verbond der Edelen (Middelb. 1776); Siegenbeek, Geschiedenis der Burgerwapening in Ned. (Leid. 1831); van Groningen, Geschied. der Watergeuzen (Leid. 1840), 31, 79; Gachard, Corresp. de Philippe II, II, 119, 418 vg.; Coll. de Documentos inedit. de la hist. de España LXXV, 29; Franz, Ostfriesl. und die Niederl. (Emden 1895) 200; Fruin, Verspr. Geschr. II, 179.

Haak