Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 3

[Tulp, Nicolaas]

TULP (Nicolaas), geb. 11 Oct. 1593 te Amsterdam, gest. in den Haag 12 Sept. 1674, 18 Sept. 1674 te A'dam begraven.

Hij studeerde van 1611-1614 te Leiden. Gedurende zijn studententijd hield hij een oratie ‘over de sympathie van lichaam en ziel’, welke vele jaren later nog door van Beverwijck met lof werd herdacht. 30 Sept. 1614 promoveerde hij op een publieke disputatie, de Cholera Humida, gedrukt bij den leidschen boekdrukker van Haestens, een weinig belangrijk gelegenheidsgeschrift. Na zijn promotie vestigde hij zich te Amsterdam, waar hij weldra, dank zij zijn kennis en vriendelijk optreden, een zeer uitgebreide praktijk kreeg. Hij was een van de eerste amsterdamsche dokters, die ter wille van zijn praktijk met ‘eene karosse’ reed. In 1622 werd hij tot schepen en tot een der 36 raden der stad Amsterdam benoemd; in 1624, 1627, 1634, 1641 en 1642 werd hij tot achtereenvolgens herbenoemd. In 1628 werd hij tot praelector in de Anatomie bij het chirurgijnsgilde door het stadsbestuur aangesteld, welken post hij 29 Jan. 1629 aanvaardde en tot 1653 bekleedde. In 1649 en 1660 werd hij tot weesmeester gekozen. In 1645, 1654, 1659, 1660, 1668, 1669, 1670 en 1672 was hij een der thesauriers der stad. In 1666 werd hij tot curator der latijnsche school en van het Athenaeum Illustre benoemd. In 1654, 1655, 1666, 1671 werd hij tot burgemeester gekozen. Van 1663-1665 en van 1673-74 werd hij voor Amsterdam naar de Staten van Holland afgevaardigd. Door zijn tijdgenooten werden zijn kennis, ervaring en karakter geroemd. In geloofszaken was hij strenggereformeerd, als politiek man heftig bestrijder der Remonstranten. T. heeft slechts één medisch werk nagelaten: Observationum Medicarum libri tres, cum aeneis figuris (Amstelredami, apud L. Elzevirium 1641), waarvan in 1652, 1672, 1685, 1716, 1739, herdrukken en in 1650 en in 1740 een slechte hollandsche vertaling zijn verschenen. Een door T. zelf bewerkte holl. vert. is niet uitgegeven. Het is een ‘klein, maar kernachtig’ boekje en bevat, behalve de verhalen van ongeveer twee honderd merkwaardige ziektegevallen welke hij had waar-

[p. 1251]

genomen, ook tal van patholoog-anatomische secties, als mede de beschrijving van de valvula coli, ook wel Tulpii genoemd, en de eerste goede beschrijving van den Orang-Oetang. Als anatoom heeft T. in 1639 het eerst bij den mensch de vasa lactea ontdekt en aangetoond. Als medicus was hij een conservatief man en niet gemakkelijk voor de nieuwe ontdekkingen van zijn tijd toegankelijk. Bekend is de schilderij van zijn anatomische les door Rembrandt. Van T. is ook het denkbeeld der eerste amsterdamsche pharmacopoea uitgegaan (1635), aan welks totstandkoming hij het leeuwenaandeel had. Vermeldenswaard is ten slotte nog zijn ferme houding als regent in het rampjaar 1672.

Voor portretten zie Moes, Iconogr. Bat. i.v.

Zie: Banga, Geschied. d. Geneesk. i.v.; E.H.F. Thijssen, Nic. Tulp in v. Kampen's Magazijn III (1881) 391; H.C. Rogge, Nic. Tulp in de Gids 1880, III, 77-125.

Baumann