Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 3

[Rijswijck, Dirk van (2)]

RIJSWIJCK (Dirk van) (2), [(1) zie II kol. 1254], geb. te Nijmegen in 1565, en aldaar overl. 4 Juli 1625, zoon van Dirk en Aegidia Canis. Op 17-jarigen leeftijd trad hij in de Jezuïeten-orde, en gold als een man van meer dan gewoon redenaarstalent en niets ontzienden ijver en offervaardigheid. Vooral langs de oevers van Rijn en Eems arbeidde hij aan het herstel van den katholieken godsdienst. In 1606 en 1607 bezocht hij van uit Emmerik het naburige Kleef, en slaagde er in de communie onder twee gedaanten, die er 60 jaar bestaan had, weder af te schaffen. In 1609 vestigde hij een Jezuïeten-residentie te Xanten. Vier jaar later kwam hij te Meppen en herwon het voor de katholieke kerk; weldra volgden adel en volk van den omtrek. Te Goch begon hij in 1622 een residentie en herstelde er, na een onderbreking van 80 jaren, de openbare processie van het heilig Sacrament. Bij de verrassing dier stad door den gouverneur van Nijmegen, Lambert Charles, 18 Jan. 1625, werd hij met zijn gezel uit zijn woning

[p. 1117]

opgelicht en openlijk bespot. Een losprijs van 2000 daalders weigerde hij, als wederrechtelijk gegrepen op onzijdig terrein, te betalen, en werd toen gevankelijk naar Nijmegen gevoerd en in den kerker opgesloten. De tusschenkomst van vrienden en verwanten, zelfs van Frederik Hendrik, mocht niet baten. In den Haag handhaafde men den eisch, dien van Rijswijck als onrechtvaardig bleef afwijzen. Zes maanden had hij in de boeien doorgebracht, toen hij ten gevolge der doorgestane ellende bezweek, na eerst zijn vijanden vergiffenis geschonken te heben; hij werd als verwant aan de voornaamste familiën van Nijmegen plechtig bijgezet in de St.-Stevenskerk.

Zie: Cordara, Historia Societatis Jesu, Partis VI Tom. I p. 580; Reiffenberg, Historia Societatis Jesu ad Rhenum inferiorem 410, 585, 592; Meijer, Katholiek Nijmegen, II, 22; Duhr, Geschichte der Jesuiten in den Ländern deutscher Zunge II: 1, p. 57, 65, 69, 72, II: 2, p. 37.

van Miert