Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 3

[Gent, Willem van (1)]

GENT (Willem van) (1), Genth, veelal genoemd Willem van Ooy (Oyen, Oy, Ooi, Oye) was het zevende kind van Willem van Gent, heer van Gent, Oyen, Dieden, Rixtel, kortweg heer van Rixtel (overl. 1492) ambtman van de Neder-Betuwe en burgemeester van Tiel, en Jacoba van Zuylen van Nyevelt (overl. tusschen 1484 en 1492), broeder van den voorgaande. Dat Oy of liever Ooyen was nog niet zoo heel lang aan het geslacht van Gent; we kennen een verdrag van 12 Dec. 1492 tusschen hertog Karel en Willem van Gent, heer van Rixtel, waarbij dat bezit werd bevestigd; en 10 Dec. 1523 gaf, volgens v. Spaen, de hertog de pandschap aan de nagelaten kinderen van Willem van Gent. Op grond van deze plaats (v. Spaen, Oordeelk. Inl. IV, 59) is dan ook, mede door v.d. Aa (Aardr. Wdb. op Oy) 1523 als 's mans sterfjaar aangenomen. Doch dit is strijdig met eene rekening van 1518, waar hij ‘zaliger’ genoemd wordt (Geld. Oudh. I, 164).

Zijn naam komt eenige keeren voor, zoo in 1493 of reeds in 1492 als ambtman in de Neder-Betuwe, als hoedanig rekeningen van hem bewaard zijn tot Maart 1496. Zoo in 1494 bij een vredehandel tusschen hertog Karel en zijn vijandige verwanten Frederik van Egmond en diens zoon Floris van Yselstein. Drie jaar later wordt hij, bij het sluiten van een bestand tusschen den hertog en Philips van Oostenrijk, genoemd in dat verdrag. Maar voornamelijk is Willem van Gent van Oyen bekend door zijne rol in 1514, toen hij met een paar duizend man troepen door hertog Karel naar Groningen werd gezonden, ten einde daar de heerschappij van den graaf van Oostfriesland over te nemen. Hij legerde zich te Rolde en naburige dorpen, zonder dat hij of de hem vergezellende hopman Werner Spiegel de Zwarte Wacht wilden aanvallen, tot teleurstelling van Edzard (II kol. 427). Vandaar begaf heer Willem zich, zonder militair gevolg evenwel, naar de stad, waar hij den Raad bijeenriep en ook graaf Edzard de brieven van zijn heer mededeelde (2 Nov.).

De geldersche aanvoerders, onder wie ook Erkelens kan gerekend worden, namen evenwel niet bij den graaf hun intrek, doch bij Willem Frederici, die v. Gent v. Oyen reeds vroeger had uitgenoodigd. Als 's hertogen stadhouder moest hij uit naam van den vorst den eed der ingezetenen in ontvangst en de stad in bescherming nemen, terwijl tevens gewezen moest worden op de hulp van Frankrijk, waarop de Gelderschen bouwden.

[p. 457]

Wilden de Groningers instemmen met het een en ander, dan zou de hertog ook middelen weten te vinden om den vijand uit geheel Friesland te verdrijven, zoo niet, dan moest de afgezant, met zijne heele macht ‘weder naer huys wandelen’. De burgerij helde meer tot de geldersche voorwaarden over dan de oostfriesche graaf, die zich teleurgesteld zag. De gilden lieten hem, Edzard, het laatste woord, maar in de weinig keuze latende omstandigheden kon dat niet lang twijfelachtig zijn. Nu was alle bezwaar weggenomen, nadat Frederici's welsprekendheid op den graaf hare uitwerking niet gemist had. Reeds 3 Nov. werden de gezamenlijke gilden in de St. Walburgskerk bijeengeroepen, op aanzoek van v. Gent v. Oy en Erkelens. De eerste, zich plaatsende aan het hoofdaltaar midden voor het koor, voerde daarbij het woord en nam, thans erkend als geldersche stadhouder, hun den eed af onder toenemende gerustheid der vergaderden, toen door den stadssecretaris de verzekering werd afgelegd, dat die, gedaan aan graaf Edzard, was kwijtgescholden. 16 of 17 Februari volgde eene overeenkomst, gesloten tusschen Willem van Gent van Ooyen en Groningen, volgens welke, onder andere bepalingen, de hooge overheid der Ommelanden, benevens de aanspraken der stad op Oostergoo, Westergoo en Oldambt aan den hertog werden afgestaan. Zijne verstandhouding met den oostfrieschen graaf, die zich nog altijd in de Ommelanden hoopte te kunnen handhaven, werd gedurig minder, vooral toen hertog Karel met den koning van Frankrijk naar Italië was getrokken. Na diens terugkeer beval hij het geschil tusschen Groningen en graaf Edzard bij te leggen, waartoe zijn maarschalk Willem van Gent v. Oyen en Frederici moesten medewerken. De kwestie kwam toen niet tot eene oplossing, doch werd verschoven. Lang heeft eerstgenoemde niet meer geleefd, het zij dat dan als sterfjaar 1518 moet worden aangenomen (zie daarvoor den sterken bewijsgrond uit de Geld. Oudh., boven aangehaald) hetzij 1523, waarop ook eene oorkonde schijnt te wijzen van 9 April 1523 (Nijhoff, Gedenkw. VI, 2 no. 1189), in welke maarschalk Willem v. Ooi of Oyen met ‘wijlen’ wordt aangeduid.

Hij heeft steeds het vertrouwen genoten van zijn heer, blijkens verschillende ambten en zendingen (o.a. in de Neder-Betuwe), waarmede hij door dezen belast was. Zoo zouden, behalve de boven behandelde zending naar Groningen, nog eenige gezantschappen, van minder beteekenis evenwel, te noemen zijn, voornamelijk naar Utrecht (Vgl. Kronijk v.h. Hist. Gen. te Utrecht 1846 o.a. bl. 310). De erfmaarschalk - want dat was hij feitelijk - schijnt meer diplomaat dan krijgsman te zijn geweest.

Hij was gehuwd met Moralla (bij sommigen vervormd tot Moralda en Meralda, terwijl anderen haar Walravi(n)a noemen), dochter van Johan van Rossum en Beatrix van Haeften, de jongste zuster van den bekenden veldheer Maarten (aldus ook: Geld. Volksalm. 1879, 91 (noot) tegenover Geld. Volksalm. 1878, 122, in navolging van Nijhoff, Gedenkw. V, 196). Zij, die na Willems dood, nog tweemaal is gehuwd geweest, is, blijkens een mededeeling van Dr. van Veen uit eene aanteekening over het geslacht van Rossum, overleden in 1541 (volgens Nav. 1886, 679 evenwel in 1554). Als deze plaats in zijn geheel vertrouwen verdiende, dan zou uit de mededeeling, dat zij in 1522 ten derden male huwde en wel met Reiner v. Berne, opnieuw de voorrang van 1518 als Willems sterfjaar blijken boven 1523. De

[p. 458]

tweede echtgenoot zou de bekende verdediger van Poederoyen, Hendrik v. Ensse, geweest zijn (vgl. Nav. 1885, 463), doch daar deze bij het beleg in 1508 omkwam, kan aldus niet de toedracht der zaken geweest zijn, tenzij Willem v. Gent zich, en dan minstens 10 jaar voor zijn dood, van haar heeft laten scheiden, wat uit niets blijkt. Haar eersten gemaal, Willem v. Gent v. Oyen, had zij eene dochter, Elisabeth, geschonken en drie zoons: Karel, Willem en Walraven. Een gelijktijdige Willem v. Gent, rentmeester, van Kennemerland en (W.) Friesland (vermeld Kron. Hist. Gen. VIII, 453) kan tot een ander geslacht behoord hebben, ofschoon er op gelet moet worden, dat Gailliard, Maison de Zuylen 19 (zie diens bewijsplaatsen) Willems grootvader, Wouter, noemt als baljuw en dijkgraaf v.W.-Friesland. Voor lit. zie men onder art. Hendrik v. Gent. Bovendien nog: G.v. Hasselt, Geld. Oudh. I, 164; Feith, Reg. op 't Archief v. Groningen I, 340; Navorscher XXXV, 463, 583; XXXVI, 677; XXXVII, 233; XXXVIII (zie Reg.); Geld. Volksalm. 1887 34.

Kooperberg