Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 1

[p. 1505]

U.

[Wlemarus en Saxmundus]

WLEMARUS en SAXMUNDUS. Twee persoonlijkheden, van wier leven ons met zekerheid niets bekend is, over wier nationaliteit zelfs gestreden is, en van wie beweerd is - hoewel ten onrechte - dat zij Saksers waren. Toch is de beteekenis, die wij aan hun juridischen arbeid te hechten hebben van het grootste belang, omdat daarvan afhankelijk is de vraag, hoe over de samenstelling der Lex Frisionum, de oudste friesche rechtsbron, te denken is. Beide namen komen in den tekst dier wet voor. Achter titel II een toevoegsel waarboven: ‘(Haec) Wlemarus (addidit)’; na de 22 titels der wet de ‘additio sapientium’, samengesteld uit een aantal artikelen waarboven achtereenvolgens: ‘Wlemarus’, ‘Haec iuditia Saxmundus dictavit’, ‘Wlemarus dicit’, ‘Saxmundus’, ‘Wlemarus’, ‘Haec iuditia Wlemarus dictavit’. Over de samenstelling der Lex Frisionum bestaat groote strijd; nadat hierover door Gaupp, von Richthofen, de Geer en anderen in verschillenden zin was geoordeeld heeft Patetta door zijn critische uitgave veel tot verheldering der inzichten bijgedragen en is thans het meest waarschijnlijke, dat de Lex één doorloopend geheel vormt, samengesteld door Wlemarus, die oudere rechtsbronnen gebruikte en daarbij zelf toevoegsels maakte. De iudicia zijn jongere bijvoegsels, evenals de in den tekst verdwaalde glossen. De redactie zooals deze door Wlemarus is samengesteld en zooals wij die thans bezitten, is waarschijnlijk wet geworden op den rijksdag te Aken in 802. Echter is over den tijd van ontstaan nog geen voldoende

[p. 1506]

licht verspreid, de moeilijkheid ligt hier in het gebrek aan handschriften. Velen ontzeggen der wet ambtelijk karakter en beschouwen haar als een compilatie, als voorarbeid eener wet. Wat de additio sapientium betreft, lijkt wel het meest juist daarin niet een latere toevoeging, zooals de naam zou doen vermoeden, maar een deel der wet zelf te zien. In strijd met de nieuwe onderzoekingen is wat men vroeger aannam, dat Wlemarus in de 10e eeuw, Saxmundus zelfs nog een eeuw later, aan een bestaande rechtsbron wijsdommen toevoegden. Ook de meening, dat beiden in Friesland het ambt van asega bekleedden, is door niets bewezen.

De verschillende meeningen kort bij H. Brunner, Deutsche Rechtsg. (2e druk Leipzig 1906) I, 481; E.T. Gaupp, Ueber das Wergeld u. Bussensystem der alten L.F. (in Germanist. Abh. Mannheim 1853); K.v. Richthofen, Monumenta Germ. Hist. Leg. III, 631; B.J. Lintelo de Geer, De Lex Frisionum (Leeuward. 1866, uitg. Fr. Gen. van G.O. en T.); M.S. Pols in Themis 1871, 578-91; F. Patetta, La Lex Frisionum, studi sulla sua origine e sulla critica del testo in Mem. R. Acc. Scienze, Torino, II s. XLIII, 1892.

van Kuyk