Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 1

[Lennep, Johannes Daniël van]

LENNEP (Johannes Daniël van), taalgeleerde, geb. te Leeuwarden 18 Nov. 1724, gest. te Borchet (Burtscheid) bij Aken 6 Febr. 1771. Zijn vader Theodoor (zijn moeder heette Sibilla Maria Louisa Hoefman) was kapitein provoost-geweldige van friesche en nassausche regimenten te Leeuwarden, waar de zoon van 1732-1742 de latijnsche school bezocht, om daarna te Franeker als student 12 Sept. 1742 ingeschreven te worden Hij volgde de lessen in 't bijzonder van Valckenaer, tot wiens meest geliefde leerlingen hij schijnt te hebben behoord, wat ook blijkt uit de vermelding van zijn naam op vele plaatsen in de brieven met de leidsche professoren.

Om deze - vooral Hemsterhuis - te hooren, ging v.L. 1747 naar Leiden, waar hij 19 Sept. ingeschreven werd. In dit jaar verscheen v.L.'s eerste geschrift: Coluthi Raptus Helenae. Rec. ad fidem codicum Mss. ac varr. lectt. et nott. adi. J.D.v.L., Acc. eiusdem Animadv. libri tres etc. (Leov. 1747).

In 1752 is v.L. te Groningen, hem voor het eerst, de leerstoel ‘linguae graecae et latinae’ opgedragen, nadat Offerhaus, eloquentiae et historiarum prof., ontheven was van de professie van het latijn. Hij aanvaardde dat ambt 12 Sept. met een redevoering: de Linguarum Analogia ex analogicis mentis actionibus probata (Gron. 1752), met vers van J. Pierson. Rector Magnificus is v.L. 1762-1763 geweest; bij zijn aftreden 3 Sept. sprak hij de Altitudine dictionis sacrae Novi Testamenti ad excelsam Longini disciplinam exacta (Gron. 1763). Kort daarna, 31 Aug. 1767, werd v.L. naar Franeker beroepen om den vroeg gestorven Gisb. Koen op te volgen als prof. voor het grieksch, op een traktement van 1600 gulden. Maar nauwelijks had hij zijn college begonnen of hij werd door een verlamming getroffen, wat hem deed besluiten naar Aken te gaan tot herstel van gezondheid. Maar dat herstel kwam niet.

Zijn colleges werden gegeven door Schrader totdat hij, na veel geharrewar met curatoren, een pensioen kreeg van duizend gulden en E. Wassenbergh uit Deventer tot zijn opvolger benoemd werd. Valckenaer bezocht den zieke nog eens in den zomer 1770 kort voor zijn dood.

De verdienste van van L. blijkt niet uit zijn vele leerlingen, maar uit zijn boeken, wier lotgevallen hierbeneden. Hoofdzaak was voor hem de grammatica, toen analogia genaamd, en de etymologie plus de derivatie omvattend. Hij zette de door Hemsterhuis begonnen richting voort, grieksch als een taal te beschouwen, die reeds lang voor het Nieuwe Testament bestond, met hebreeuwsch niets gemeen heeft en de taal te bestudeeren om de wille van haarzelf. In zijn Etymologicon, zijn voornaamste werk, trekt hij ook het latijn binnen den kring van

[p. 1272]

zijn vergelijkingen, komt daarbij vaak tot verrassende resultaten, die evenwel heden ten dage doen denken aan een rekensom, die juist uitkomt, als men niet anders dan op het antwoord let en volstrekt niet naar de bewerking ziet. De geheele denk- en redeneermethode gaat te veel mank aan een vergelijking met hebreeuwsch en verwante dialekten, welker grammatica door Erpenius en Schultens beschreven was. Daarom was ook Ev. Scheidius de man om de op de analogia betrekking hebbende nagelaten geschriften uit te geven.

Zijn Phalaris-editie is vooral ten behoeve van hen geschreven, die Bentley in het engelsch niet lezen konden. 't Werk van v.L. is echter meer dan een vertaling, want de vruchten van het onderzoek van drie leidsche codd., van één in het bezit van Burman, maken dit werk tot een van zelfstandige waarde. Met groote liefde heeft Valckenaer het geheel, dat bij v.L.'s dood in druk tot pag. 305, in hs. tot 381 gevorderd was, afgemaakt; door de schuld van den uitgever echter is het niet eerder dan in 1777 verschenen (Bibl. Cr. 1779, I, 2, 63-76); Nic. W. Schroeder heeft de drukproeven doorgezien en de indices gemaakt als hulde voor v.L. wiens necrologie V. in de praefatio gegeven heeft.

Hier volgen de titels van v.L. geschriften:

Phalaridis Epistolae quas latinas fecit et interpositis Caroli Boyle notis, commentario illustravit Joa. Dan. a Lennep, mortuo Lennepio finem operi imposuit, praefationem et adnotationes, quasdam praefixit L.C. Valckenaer (Gron. 1777.) Het tweede deel heeft dezen titel: Richardi Bentleji Dissertatio de Phalaridis, Themistoclis, Socratis, Euripidis aliorumque Epistolis et de Fabulis Aesopi. Necnon eiusdem Responsio qua diss. de epp. Phalaridis vindicat a censura Caroli Boyle omnia ex anglico in latinum sermonem convertit Joa. Dan. a Lennep (Gron. 1777).

De voorrede, deel I pag. iv, bevat eenige bijzonderheden omtrent schrijver en boek door Valckenaer.

Ev. Scheidius. een leerling van van Lennep, heeft in 1790, toen hij hoogleeraar was te Harderwijk, bij Paddenburg in Utrecht uitgegeven: Jo. Dan. a Lennep, Etymologicum linguae graecae sive obss. ad singulas verborum nominumque stirpes sec. ordinem lexici compilati olim a Ioanne Scapula (2 voll.) en kort te voren bij dezelfden - tegelijk met Observationes Academicae van L.C. Valckenaer - Praelectiones cademicae, De analogia Linguae Graecae sive Rationum analogicarum linguae graecae expositio (Tr. ad. Rh. 1790). Pagg. 1-214 tekst, pp. 215-519 animadversiones van Scheidius. Herdruk 1805 met de beide genoemde oraties van van Lennep en met zeer bruikbare indices volgens nu geldend systeem.

Een uitgave: J.D. a Lennep .... In Analogiam Linguae Graecae in 16^o zonder jaar met alleen de inaug. rede, schijnt 1778 verschenen te zijn; vergelijkt men den tekst met die door Scheidius bezorgd is, dan stemt men volkomen in met het oordeel in de Bibliotheca Critica I: 4 (1779) 123, 124, dat dit de nadruk is van een dictaat gehouden door homine minime Latine, nedum Graece, docto: quod patet ex copia errorum vitiorumque scriptionis.

Zie: Saxe, Onomasticon VII, 117, 373; Boeles, Friesl. Hoogeschool 564; Jonckbloet, Gedenkb. Gron. Hoogesch., Biograf. 79; en de praefaties van Valckenaer en Scheidius; Bibl. cr. I:2 (1777) 63 vlg.; III:2 (1808) 123.

Slijper