Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 1

[p. 1146]

[Holtrop, Willem]

HOLTROP (Willem), geo. te Dordrecht 23 Oct. 1751, overl. te Amsterdam 11 Mei 1835, zoon van den taalkundige John Holtrop, bezocht te Dordrecht de latijnsche school, kwam als jongeling in betrekking bij den boekhandelaar Abraham Blussé te Dordrecht en werd in 1772 boekverkoopersbediende bij de firma Gerrit de Groot & Zoon te Amsterdam. 6 Mei 1776 werd hij als lid van het amsterdamsche boekverkoopersgilde ingeschreven. Gehuwd met een dochter van Steven van Esveldt, boekverkooper bij de r.k. kerk de Papagaai in de Kalverstraat te Amsterdam, zette hij na diens overlijden (1777) diens zaken voort met de weduwe onder de firma Weduwe van Esveldt en Holtrop; bij hen verschenen o.a. in 1778 Holberg, De onderaardsche reis van Klaas Klim, 3e dr. en in 1779 Pallas, Natuurlijke historie van nieuwe en nog weinig bekende soorten van dieren, vert. door P. Boddaert. Sedert 1780 treedt hij alleen op. Eén zijner eerste, zoo niet zijn eerste uitgaaf was in 1780 een vertaling van het Dagverhaal van Albert Durer's nederlandsche reize, dat kort te voren door Christoph Gottlieb von Murr naar het hs. was uitgegeven en waarop zijn aandacht was gevestigd geworden door Johannes Enschedé (overl. 21 Nov. 1780) te Haarlem, om reden dat hij, Holtrop, de kopij-eigenaar was van van Mander's Leven der doorluchtige nederlandsche en eenige hoogduitsche schilders in 1764 (1765) door Jacobus de Jongh bij Steven van Esveldt in het licht gegeven; die vertaling droeg hij onder datum van 2 Oct. 1780 aan Johannes Enschedé op. Als uitgever bewoog Holtrop zich in vrijzinnige en patriotsche richting. Dat hij de uitgever was van J.H. Swildens' Vaderlandsch A-B boek voor de nederlandsche jeugd (1781), van A. Loosjes' Pz. Gedenkzuil, ter gelegenheid der vry-verklaaring van Noord-America (1782) en van La muse républicaine (1795), strekke er ten bewijze toe. Beter nog blijkt het uit het feit, dat hij in 1783 de uitgever was van de Nederlandsche Courant (Nyhoff's Bijdragen N.R. VI (1870) 397), met andere periodieken 8 Sept. 1786 door de Staten van Gelderland verboden (Die Haghe 1904, 170). Ook moet hij nog vermeld worden als de uitgever van de vertaling van Theodorus Philippus von Pfau's Geschiedenis van den veldtogt der Pruisen in Holland in 1787 (1792, 2 dln.), van onderscheidene tooneelspelen van Jan van Walré en Jan Nomsz en ten slotte van A new english and dutch dictionary van zijn vader. Van dit lexicon verscheen het deel engelsch-nederlandsch in 1789 bij hem en bij A. Blussé en Zoon te Dordrecht; het deel nederlandsch-engelsch zag eerst in 1801 het licht bij dezelfde combinatie. Het lange tijdsverloop in verschijnen van beide deelen was veroorzaakt door het overlijden van den auteur, die van het tweede deel slechts een klein gedeelte bewerkt had; door Willem Holtrop zelf werd het voltooid, niet onwaarschijnlijk met voorlichting van B.C. Sowden, predikant bij de engelsche gemeente te Amsterdam. Blijkens Cat. der Mij. der nederl. letterk. I, 127 was hij mederedacteur van het tijdschrift De Recensent, van 1787 tot 1793 door J.A. Crajenschot te Amsterdam uitgegeven. Hoewel het amsterdamsche boekverkoopersgilde destijds als zoodanig niet meer bestond, werd nog 19 Maart 1811 een officieel schrijven tot hem gericht als ‘syndic du Boekverkoopers-gild à Amsterdam’ (Kruseman, De fransche wetten 127, vgl. 26). Naai het schijnt heeft hij zich sedert 1806 van uitgeven onthouden,

[p. 1147]

zich bepalende tot het houden van fondsveilingen; o.a. werd 8 Maart 1827 door hem geveild bij Frinsel in het Wapen van Emden te Amsterdam het fonds van Willem van Vliet, boekverkooper op den Nieuwendijk te Amsterdam, die zich uit de zaken terugtrok. Dat zich bepalen tot fondsauctionaris was blijkbaar het gevolg zijner benoeming, 21 Aug. 1806, door den minister van justitie en politie van het koninkrijk Holland tot provisioneele commissaris-generaal van politie over het arrondissement van Amsterdam. In dien diensttak bleef hij werkzaam tijdens koning Willem I als onder-directeur van politie en commissaris van het derde kanton te Amsterdam onder Mr. Samuel Iperuszoon Wiselius. Tot hoofd-directeur werd hij aangesteld 29 Dec. 1813 (van Limburg Brouwer, Het leven van mr. S.I. Wiselius 237). Zijn wijze van optreden tegen de burgerij bezorgde hem in het bijzonder, en de amsterdamsche politie in het algemeen, den volksnaam ‘broertje’ (H. Frijlink in Nieuwsbl. v.d. Boekhandel 1883, 81). 15 Sept. 1784 werd hij als leerling en metgezel aangenomen van de amsterdamsche vrijmetselaarsloge ‘La Charité’, waar hij 19 April 1785 tot den meestergraad bevorderd werd; in 1786 werd hij redenaar, in 1789 tweede, in 1790 eerste opziener en 26 Jan. 1791, ter vervanging van wijlen Henri Jean Roullaud (overl. 1790) regeerend meester, welke functie hij tot aan zijn overlijden vervulde; ter groote loge van bestuur was hij toen adjunctgroot-redenaar. Bij de herdenking van zijn 50-jarig lidmaatschap der loge (18 Oct. 1834) liet deze een gouden medaille vervaardigen (Dirks n^o. 498); zijn nagedachtenis werd in dien kring gevierd 10 Sept. 1835. De bij die gelegenheid in druk verschenen lijkrede van C. de Bie behelst bovendien herinneringswoorden van C.G. Withuys, C.M. van Eelde en J. Kinker. Als vrijmetselaar heeft hij in 1797 voorgesteld het samenstellen van een Gezangboek voor vrijmetselaren, waartoe hij zelf bijdragen leverde en dat in 1806 het licht zag bij zijn zoon Jan Steven van Esveldt Holtrop; in 1808 werd door hem, den hoogleeraar G. Vrolik en P. Diepvest het initiatief genomen tot oprichting door de Broederschap van een instituut tot onderwijs van blinden (thans gevestigd Amsterdam, Vossiusstraat 56); 29 Oct. 1808 werd onder zijn voorzitterschap het eerste examen der kweekelingen afgenomen.

Zijn door H. Langerveld geteekend portret is door F.C. Bierweiler in zwarte kunst gegraveerd.

Zie: Dossier Willem Holtrop (oud-archief der gemeente Amsterdam); Nederlandsche vrij-metselaars almanak, passim; Feestrede ter gelegenheid van het vijf-en-zeventigjarig bestaan van de A∴ L∴ La Charité en het vijftig jarig lidmaatschap van haren A∴ Mr∴ W. Holtrop gehouden den 18 October 1834 door L∴ V∴ B∴ C. de Bie. Met afb. van den gouden medaille, door de loge aan den A∴ Mr∴ voornoemd aangeboden (Amst. 1834); Alg. Konst- en Letterbode 1835, 337, 353; De nagedachtenis van wijlen Willem Holtrop. Reg∴ Mr∴ van de A∴ Loge La Charité gevestigd in het O∴ van Amsterdam. Plegtig gevierd den 10 D∴ der 7 M∴ 5835, met portr. v. Holtrop (Amst. 1835); Algemeen wijsgeerig, geschiedkundig en biografisch woordenboek voor vrijmetselaren II (Amst. 1845) 51, 79, 80; H. Maarschalk, Geschiedenis van de orde der vrijmetselaren in Nederland (Breda 1872) 87; M.F.A.G. Campbell, Levensbericht van J.W. Holtrop in Levensber. Letterk. 1870, 634, 637.

Enschedé