Peter Jozef Savelberg: een priester van Heerlen

[p. 50]

Zijn geheim.

De jeugd-herinnering van Frans Frens aan Jozef Savelberg, den huisvriend, blijkt door het betrekkelijk lang tijdsverloop, in haar juistheid niet geleden te hebben. Zij komt volkomen overeen met de getuigenissen in het bisschoppelijk proces van 1933.

Zo verklaart een van zijn verwanten Arnaud Schroeder: ‘Hij had niets singuliers. Wat hij b.v. in de kerk of aan het altaar te doen had, deed hij eenvoudig, stipt, waardig, maar niet opvallend. Ook zonderde hij zich niet af van zijn familie, maar woonde de familiefeesten bij en was dan, hoewel sober, een goedige, opgewekte, prettige gast.’

‘En toch, zo bekent weer een ander getuige, de priester Alfons van Oppen, hij stond bij de mensen hoger dan de andere geestelijken, en een bizondere invloed op de zielen werd hem zelfs toegekend.’ - ‘Ik achtte hem zo hoog, zegt een van zijn eerste volgelingen, Broeder Bonaventura, dat ik slechts met een zekere huivering naar hem toe ging en uit eerbied niet dicht bij hem durfde gaan staan.’

Waardoor ontstond de hogere verering, die hem werd toegedragen: dit vroom geloof aan een hoger vermogen, dat hem, in gezelschap zijnde, toch afzonderde, ofschoon hij deed wat anderen deden? Er ging een kracht van hem uit, die anderen misten en die hij zich zelf niet bewust was. De weinige woorden, die hij in heldere en eenvoudige structuren uitsprak en die een ander spreker ook zou gebruikt hebben, ontvingen, omdat hij ze uitsprak, een diepere zin, en de gedragsmanieren, die hij met duizenden gemeen had, werden als hem geheel eigen toebehorend, aangevoeld. Hij nam deel, hij nam zelfs hartelijk deel aan de gesprekken en voorvallen in zijn tegen-

[p. 51]

woordigheid, maar zij ontvoerden hem niet aan zichzelf. Zo wekte zijn aanwezigheid eerbied, met niets of niemand werd hij gemeenzaam, en de tijd, aan gezelschap besteed, bepaalde hij zelf.

Het ligt voor de hand, dat dit geprezen werd als beheerstheid, of zelfs bij een eerste ervaring, misprezen werd als schuchterheid en, erger, als stugheid, die wel niet als een onvriendelijkheid werd bedoeld, maar van uitwerking toch verkoelend was en in een Limburger van geboorte bevreemdend.

Hoezeer dit misprijzen voortkwam uit haastige en al te weinige waarnemingen en hoezeer dit prijzen een toch maar benaderende kwalificatie vond, zou moeilijk te bewijzen geweest zijn op het moment, dat beide in het verleden geschiedden. Vanuit het heden echter, waarin vanuit een totaal-overzicht van zijn gedrag kan worden geoordeeld, is het gemakkelijk.

Want het staat nu toch wel vast, dat hetgeen in hem met beheerstheid werd aangeduid, aanvankelijk inderdaad het begeleidend verschijnsel was van een aangeboren schroomvalligheid, een telkens terugkerende aarzeling, alvorens zich te geven. Op latere leeftijd echter was het tevens en wel grotendeels het symptoom van een inwendig verloren zijn in God, van een rustige verbondenheid met God, in Wien hetzij in duister, hetzij in schemer of licht hij zich aanwezig wist.

Hij zou moeilijk een dag hebben kunnen bepalen, wanneer dit wonder in hem ontstaan was: nog minder zou hij op iets of iemand hebben kunnen wijzen, waaraan hij het had verdiend of van wien hij het had verkregen. Het was een Licht, waarin hij langzaam ontwaakt was, een stilte, die hij langzaam vernomen had, een geheimzinnige bevanging van zijn diepste wezen, die hem vervulde met eerbied en liefde en met een

[p. 52]

ootmoedige tevredenheid. En zózeer wist hij in deze Aanwezigheid het àl gelegen - ofschoon zij, zelfs in haar meest lichtende staat, toch duister bleef en in haar helder woordeloos spreken toch onverstaanbaar - dat hij wel moeite had aan het waarneembare buiten deze Aanwezigheid, nog enig belang te hechten: zijn woorden en gebaren, die de communicatiën waren met dit waarneembare, verstilden.

Zo oordeelden zij, die hem aantroffen in deze onttogenheid, dat hij zich beheerste. Ofschoon het juister ware geweest te zeggen, dat hij beheerst werd, getroffen door een allerschoonst geheim, aan hetwelk hij, de onwaardige, nochtans niet kon noch mocht ontkomen.

Was het dan te verwonderen, dat de een na de ander in zijn omgeving ontdekken kon, hoezeer deze priester aan tafel zich verstierf, dat hij als een heilige boette, en armen en lijf omsnoerde met scherpe ketting en gordel, en dat hij uren lang onbewogen en zonder steun kon bidden? Want al deze verrichtingen waren de tekenen der steeds inniger en breder wordende goddelijke overschaduwing, der verzameling en der herleiding van al zijn stoffelijke en onstoffelijke levenskrachten tot de bereidwillige overgave aan het eigenlijke Leven, waarin hij langzaam ontwaakt was.

Met dit brandend geheim van de goddelijke Aanwezigheid, waarmede hij ootmoedig worstelde om klaarheid gedurende de pijn van zijn penitenties en de rust van zijn gebeden, had hij kluizenaar, karthuizer kunnen geworden zijn, ware het niet, dat dezelfde Aanwezigheid, Die Hem in zich opnam, hem een uiterste gevoeligheid had gegeven voor een ieder, die leed en bovendien met die gevoeligheid een onrust, die alleen rust werd, als hij hielp. Het werd hem voortdurend bewuster, dat deze rust niet ontstond, omdat hij aan een begeerte voldeed,

[p. 53]

maar omdat hij, al helpend, opnieuw in God werd opgenomen, alsof hij God zelf had geholpen in eenieder, die leed. Tegelijk ook werd hem de diepere zin van de onrust duidelijk: God, Die de stilte verbrak om door hem in den lijdende opgemerkt en gekoesterd te kunnen worden.

Wanneer deze onrust hem overviel, was het, alsof een nieuwe mens in hem opstond: spraakzaam, spontaan, oorspronkelijk, onvervaard en vindingrijk, zodat hij tot een hulpbetoon kwam, dat verraste, niet alleen om de hartelijkheid, maar niet zelden ook om de onverwachtheid van vorm, waarin het geschiedde.