De bevrijders

Hoofdstuk XVI

TOBIAS SOELENS HAD DIEN ZOMER AL, TOEN hij Santje eens in den moestuin van Wijckervelt bij de frambozen trof, een afspraak voor de najaarskermis gemaakt. In een gebrekkig briefje liet zij hem weten dat zij een Zaturdag en een Zondag uit mocht blijven, naar 't heette bij een tante in Sloterdijk.

Hij had de vorige dagen reeds lustig genoten. 's Morgens zat hij voor de Nieuwe Stadsherberg aan het IJ naar de schepen en de schuimende golven te zien, denkend aan den tijd toen wellicht Antonides hier onder een pijp en een kop koffie zijn statige alexandrijnen schreef. 's Middags zwierf hij de buitensingels rond, om onder de boompjes voor de Berebijt een borrel te drinken met zijn dichterlijke vrienden. En al die dagen had hij zich verheugd op den kermisgang met Santje die hem

[p. 73]

nog een onwetend maagdje leek, niet gewoon aan uitgaan met een geletterd man. Na het mislukte aanzoek bij Aagje Fabian had hij meer dan ooit behoefte aan wat afleiding; hij voelde dat hij de arme poëet zou moeten blijven, klaplopend aan anderer tafel, vluchtige liefde grijpend waar hij die krijgen kon, rijmend op weelde die hij benijdde. Waarom dan niet genieten van het leven op zijne wij? ... Hij was op weg geweest naar den Amstel, toen hij door het bedel kind was aangesproken. Wat koopbare liefde was, hij wist het genoeg van de nachtelijke braspartijen met zijn klubgenoten op den Zeedijk en bij Toontje in de Nes. Maar zulk een kind, ... het was nieuw voor hem en hij gaf er toch zijn geld voor; hij had haar onthaald. Hoe kon de plaagzieke Ter Wisch hem ook hier juist in den weg lopen! Had hij niet brutaal moeten zijn, zoals nu, dezen avond, nu hij hem aanzag en vertrouwelijk groette ... Waartoe zou hij zich schamen? Ter Wisch was veel ouder, was een veertiger, nog ongehuwd, en wat werd er niet van hem en de toneelspeelster Valéry verteld! ...

En Tobias, tevreden over zichzelven, stapte met Santje van het paardenspel naar de gocheltent, van de koekhakkers naar de oliebollenkraam. Het meisje lachte om zijn grappen, zij bewonderde zijn vele en fraje woorden. Doch al vroeg verlieten zij het krijsend rumoer der Botermarkt en gingen door de vrolij k-drukke straten naar de Anthonies Breestraat, naar ‘de Ooyevaar’ waar zij met rustiger burgers en burgeressen aan een tafeltje zaten, op een houten bank. Santje was verbaasd, verwilderd van de schittering rondom haar. In twe kronen brandden onder het hoge plafond talrijke kaarsen; de mannen waren zo sierlijk gekleed, met deftige steken of nieuwerwetse hoeden op, de vrouwen met zwierig-gekruid haar. Het was er gezellig in den rook der lange pijpen, bij den geur van bier en wijn. Lakeien liepen rond en brachten de kelkjes punch en roden jenever. Op het toneel, aan het eind der lange zaal, werd gezongen en gespeeld, doch men luisterde niet; de gesprekken waren luidruchtig van schatergelach. Santje kende niet die weelde der burgerij; in het halfjaar van haar dienst in de stad had zij nooit van zulke vermaken gehoord. Zij kende alleen de Heemsteedse kermis en de gelagkamer van het Posthuis, waar zij met haar broer Bart en enige vrienden en vriendinnen bessen-jenever dronk. Dankbaar keek zij haar metge-

[p. 74]

zel aan, kneep hem nu-en-dan, onder tafel, zachtjes in de hand en vertelde hoe zij achter een bosje op Wijckervelt rijn voordracht van het grote gedicht had afgeluisterd; zij had er tranen van in de ogen gekregen, want zij hield van poëzie. Soelens, die veel oude gedichten uit het hoofd kende, reciteerde er haar fluisterend enkele, losse histories uit de Roomse Mintriomfen, waarbij hij ondeugend tegen haar knipoogde.

Hij was hier bekend; Santje zag hoe hij vertrouwelijk knikte naar de zangeressen, die telkens gluurden om de deur van het kleedkamertje naast het toneel. En intussen werd haar hoofd verhit, schenen de mensen en het licht en de verwarde geluiden in een stralenden nevel te verzinken. Soelens bemerkte dat zij veel had gedronken en bracht haar aan zijn arm naar buiten.

Van den Zuiderkerktoren sloeg het elf uur. Nu in de koelte van den nacht Santje weer bijkwam, huppelde zij naast Tobias en zong dat zij nog niet naar huis toe wou. Hij nam haar dicht tegen zich aan en beloofde haar nog meer genieting. En, op de Nieuwmarkt gekomen, wees hij haar het lantaarnlicht van ‘De Fontein’. Een knecht opende hun de hoge deuren. Weer kwam de bedwelming over het meisje, toen de heet-benauwde luchtstroom haar tegen het gelaat drong. Op de maten van een gillende muziek zwierden de paren door de zaal die glinsterde van verguldsel en lichte kleuren, in de kristallen flonkering van drie lustres. De schouders der meisjes waren laag ontbloot, de mouwen harer roze en gele kostuums reikten slechts kort. De mannen schenen deftiger dan in de Ooyevaar, allen in nauwen rok en met hogen breed-geranden hoed.

Tobias bleef met Santje op een bank aan den wand, onder een der loges. Hij bestelde konfituren en punch en wisselde weer groeten en vriendelijke woorden in vreemde taal met enkelen der luchtige danseressen. Doch bespeurend dat de ogen van Santje wijd-open gloeiden, moede en koortsig-verdwaasd, nam hij haar, geheel in zijn macht, fluisterend mede, de Munnikenstraat door, naar een klein logement aan den Achterburgwal. Daar kende men hem en gaf hem een tinnen blaker, waarmede hij het meisje, dat niet meer wist wat zij deed, op de steile trap voorlichtte.