Meneer Frits en andere verhalen uit de vijftiger jaren

[p. 30]

[p. 31]

Vlinders vangen op Skyros

Hij had niet gedacht dat het zo'n uitwerking zou hebben. Het was ook allerminst zijn bedoeling geweest. Als hij het van tevoren geweten had, zou dat zinnetje hem niet ontsnapt zijn. Hij had het zomaar laten vallen, om ook eens een keer wat te zeggen. En nou zat hij daar.

Op de bewuste avond was hij zijn stamcafé binnengelopen en had, net als altijd, een plaats achterin gezocht, aan zo'n bijschuiftafeltje voor één persoon. Van daaruit kon hij hun gedoe gadeslaan en hun gesprekken beluisteren zonder er aan te hoeven deelnemen. God, wat hadden ze 't weer druk. Wat hadden ze weer gezwijnd en gebietst en gelift. In één ruk naar Parijs. Binnen anderhalve dag in Rome. Meteen door naar Vence. Het existentialisme kenden ze van achteren naar voren. Het leek of ze allemaal persoonlijk bevriend waren met Sartre en Simone de Beauvoir. Of ze van Saint-Germain-des-Prés iedere straatsteen kenden en hun vaste tafel hadden in Les Deux Magots. Twee geheel in het zwart geklede meisjes met Gréco-kapsels deden uitvoerig verslag van hun avonturen in het Quartier Latin. Het was

[p. 32]

kelder in kelder uit geweest. Een jonge dichter vertelde dat hij in Rome in een duur hotel had gelogeerd op kosten van zijn mecenas. Een paar schilders hadden een maand aan de Rivièra gezeten, waar ze niet alleen prima hadden kunnen werken, maar ook nog bevriend waren geraakt met een amerikaanse kunstverzamelaar, op wiens jacht ze geregeld tochten maakten over de Middellandse Zee.

Hij snapte niet hoe ze het allemaal voor elkaar kregen. Hij ging nooit op reis en ontmoette nooit iemand die tegen hem zei: ‘Ga jij nou eens een tijdje naar het zuiden. Ik zie dat je het nodig hebt. Over geld hoef je niet in te zitten. Dat maak ik wel in orde.’

Hij wist dat hij niet voor het geluk geboren was. Als kind had hij dat al ondervonden. Er ging toen al veel zijn neus voorbij. Een vroeg-oud jongetje was hij, dat nooit met andere kinderen speelde. Het liefst dwaalde hij op zijn eentje door de smalle straten van de volkswijk waar hij woonde. Als er opstootjes waren ging hij er zo dicht mogelijk bij staan en kreeg dan vaak de klappen die niet voor hem bestemd waren. Kwam de man van Blanka's Bleekpoeder bij hen in de straat vlaggetjes uitdelen dan greep hij er altijd naast, zoals hij ook meestal te laat was wanneer de olieman de laatste eksemplaren van De Automaat weggaf. Een enkele keer zag hij kans een

[p. 33]

krantje te bemachtigen dat iemand had weggegooid omdat het te veel naar petroleum stonk. Hij streek het dan zorgvuldig glad en las de strip van Pijpje Drop, die altijd eindigde met de tussen haakjes geplaatste mededeling: ‘Hoe het Pijpje Drop vergaat, lees je in de volgende Automaat.’ Bij het vrouwtje van het weitebrood had hij evenmin geluk. Hij wist precies op welke dag ze in de buurt kwam. Eerder nog dan de anderen stond hij haar op te wachten. Maar hij slaagde er nooit in een broodje te pakken te krijgen. ‘Ze zijn voedzaam en gezond,’ riep het vrouwtje terwijl ze de kleine ronde moppen uitdeelde. De kinderen zetten er hun tanden in en hij kon horen hoe knapperig ze waren.

Ook later ondervond hij dat het hem niet meezat. Het waren altijd anderen die de opdrachten kregen, over wie geschreven werd en die er op uit werden gestuurd om in het buitenland te werken.

Die avond in het café zat hij er over na te denken. Waarom viel hij overal buiten? Waar lag het aan? Wat was er met hem? Hij bestelde een borrel en nog een borrel - wat hij anders nooit deed, het werd altijd een kleintje pils - en toen iemand hem op zijn schouder klopte en vroeg wat zíjn plannen waren, was het of er iets in hem veranderde.

[p. 34]

‘Ik?’ zei hij. ‘Ik ga 'n tijdje naar Griekenland.’

Daar keken ze van op. ‘Naar Griekenland?’ riep een van de Grécomeisjes. ‘Wat geweldig.’ Ze kwamen naar zijn tafeltje en drongen om hem heen. ‘Dat had je ons wel eens eerder kunnen vertellen.’

‘Och,’ zei hij, ‘het is toch niks bizonders?’

‘Niks bizonders? Ik teken ervoor, maar ik kan me zo'n reis niet permitteren.’ Het was een kollega die hem niet au sérieux nam, tenminste dat was tot nu toe zijn indruk geweest. ‘Wanneer ga je?’

‘Volgende week.’

‘Ga je daar werken?’ vroeg een ander.

‘Werken? Welnee, zeg. Wat denk je? Ik moet hoognodig 'n keertje relaxen. Ik ga iets heel anders doen.’

‘Wat dan?’

Hij keek de kring rond en ineens schoot het eruit.

‘Ik ga vlinders vangen op Skyros,’ zei hij. ‘Ik heb gehoord dat daar zeer zeldzame eksemplaren voorkomen.’

‘Skyros?’ vroegen ze. ‘Waar ligt dat?’

‘In de Egeïsche Zee. Het is een van de Noordelijke Sporaden, wist je dat niet?’ Wat ze ook niet wisten was dat hij de gewoonte had atlassen te bestuderen. Op papier had hij al zoveel gereisd. Dat

[p. 35]

kwam hem nu van pas.

Ze goten hem vol drank en brachten hem diep in de nacht met zijn allen thuis.

Van die dag af verschenen ze geregeld op zijn atelier, bekeken zijn werk en bleven plakken. Mensen die hij nauwelijks kende nodigden hem uit voor etentjes en feesten. Hij, die jaren op zichzelf had geleefd, zat nu geen uur meer alleen. Ze bezorgden hem twee standaardwerken over de vlinderrassen van Zuid-Oost Europa, kaarten en reisgidsen van de griekse archipel; kunstverzamelaars kwamen werk van hem kopen; journalisten interviewden hem over zijn plannen [‘Bekend schilder ontpopt zich als vlinderkenner’]; belangrijke instellingen gaven hem opdrachten. Hij kreeg zoveel te doen dat hij zijn reis voortdurend moest uitstellen. Dat begrepen zijn vrienden best en ze brachten een pick-up voor hem mee en organiseerden dansavondjes bij hem, zodat hij zijn zinnen wat kon verzetten. Toen hij na een dag werken aan een muurschildering in het nieuwe gemeenteziekenhuis thuis kwam, zag hij dat er telefoon was aangelegd. ‘Nu kunnen we je tenminste bereiken als we je nodig hebben,’ zei de vriend die er opdracht voor gegeven had.

Hij begon terug te verlangen naar de tijd dat hij alleen was geweest,

[p. 36]

achteraf zat in het café en maar net een kleintje pils kon kopen. De hele reis naar Skyros hadden ze al voor hem uitgestippeld. Ze kwamen met trommels aandragen waarin hij zijn vlinders moest bewaren, met chemische middelen om zijn vangsten te konserveren, met pincetten, prepareernaalden en vergrootglazen. Vlindernetten van allerlei vorm en formaat stonden al in hoezen gereed.

Op een ochtend kwamen ze heel vroeg bij hem en pakten zijn koffers. In bed gezeten keek hij toe hoe ze alles voor hem in orde maakten.

‘Moet dat nu echt?’ vroeg hij.

‘Hij droomt,’ zeiden ze en ze gingen door met pakken, haalden zijn sokken en overhemden uit de kast, zijn ondergoed en zijn scheergerei. Ze vergaten niets.

Hij schoof nog even onder de dekens en deed zijn ogen dicht. Hij wilde dat hij zo nog dagen kon blijven liggen.

Maar ze duwden een natte spons in zijn gezicht en trokken hem uit bed. ‘Aankleden,’ riepen ze, ‘en stevig ontbijten, want je hebt nog wat voor de boeg.’ Ze bestelden een taxi en brachten hem naar het station. Ze zochten een coupé voor hem uit, legden zijn bagage in het net, stopten hem de reisbiljetten in zijn hand en verlieten hem

[p. 37]

pas toen de trein zich in beweging zette.

Hij leunde achterover en stak even zijn hand op. ‘Lieve God,’ dacht hij, ‘waar ga ik naar toe? Wat ga ik doen?’

Met ontzetting besefte hij dat hij vlinders ging vangen op Skyros.