De poëzie van Hadewijch

[p. 5]

De poëzie van Hadewijch
door Dr. J. van Mierlo S.J. Werkend Lid der Kon. Vlaamsche Academie

Ter Verantwoording.

Dat de poëzie van Hadewijch tot de beste behoort, waarover onze letterkundige geschiedenis roemen mag, wordt thans vrij algemeen aanvaard. Toch komt het ons voor, dat velen nog onvoldoende beseffen wat wij in haar bezitten. Wij, Nederlanders, moeten dikwijls door vreemdelingen gewezen worden op onze eigene grootheid. Waar onze kunst zich uit in vormen die onafhankelijk zijn van de taal die wij spreken, laten wij ons wel door de bewondering der wereld meesleepen, om haar eveneens te verheerlijken. Zoodra echter het leven van den nederlandschen geest zich openbaart in het woord, hoe zeer wij ook hierin baanbrekend en verheffend mogen hebben gearbeid, toch durven wij er gewoonlijk weinig de hooge loftrompet te steken, uit vrees dat men er niet naar luisteren zou⁽¹⁾.

Indien ik hier nu kwam verklaren, dat Hadewijch met hare Strophische Gedichten bij de allereerste lyrici, niet slechts van de nederlandsche woordkunst, maar van de wereldliteratuur moet genoemd worden, dan moet ik ook wel vreezen op ongeloof onthaald of met een sceptischen glimlach, als de H. Paulus voor het Areopaag, met een: Audiemus te de hoc iterum (act. Ap. XVII

(1) Zoo werd zelfs de wereldbeteekenis van een man als Geert Groot en van de geestelijke beweging die van hem is uitgegaan eerst in 't volle daglicht gesteld door het werk van een Amerikaan, Alb. Hyma, in zijn boek Christian Renaissance. Meermaals wordt daarin bitter geklaagd, over het tekort der nederlandsche wetenschap tegenover die beweging; b.v. blz. 402, N. 51. Er is veel waars, ontegensprekelijk, in wat Hyma over de beteekenis dier moderna devotio meedeelt, al zullen wij hem toch niet overal volgen. En dit tekort moet uit velerlei oorzaken verklaard worden.

[p. 6]

32) beleefd doorgezonden te worden. Toch wil ik het wagen hier een poging te doen om de lyrische kunst van Hadewijch recht te laten wedervaren, als niet slechts de beste uit onze dietsche middeleeuwen, maar als een hoogst merkwaardige vertegenwoordiging der poëzie van alle tijden⁽¹⁾.

Meermaals nog werd bij ons aangedrongen, om de gedichten van Hadewijch in ruimeren kring niet slechts bekend, maar ook genietbaar te maken. Hoe wij daar best in konden slagen, hebben wij lang bij ons zelven overlegd. Aan een modernizeering viel niet te denken: een modernizeering, behalve dat die zeer moeilijk zou gaan, zou gelijkstaan met een vertaling; en Hadewijch, als alle groote poëzie, laat zich niet vertalen, zonder dat veel, en dikwijls het beste, van de kunst er onder verloren gaat. Een volledige uitgave van hare Gedichten met onderaan een overzetting in hedendaagsch nederlandsch, heeft ons lang aangetrokken. Maar ten slotte bleek ook dit weinig geschikt voor het nagestreefde doel.

Zoo is dan de hier volgende verhandeling ontstaan: in een breed-opgezette ontleding van de poëzie van Hadewijch hebben wij uitvoerige uittreksels, ja vele volledige Gedichten ingelascht, die op deze wijze met hun esthetischen commentaar voldoende toegelicht worden. Deze volledige liederen hebben wij daar te pas gebracht waar de hoofdgedachte er van best in de algemeene esthetische uiteenzetting werd begrepen⁽²⁾. Zoo hebben wij ech-

(1) Ik werd hiertoe aangemoedigd door vrienden bewonderaars van Hadewijch, die meenden dat, hoezeer ik Hadewijch ook reeds gevierd heb, hare beteekenis voor de wereldliteratuur toch nog niet onderlijnd werd. Vóór enkele jaren schreven wij een studie, over Hadewijch voor een Fransch tijdschrift (Revue d'Ascétique et de Mystique t. V, Juillet-Octobre, 1924: Hadewijch, une mystique flamande du XIII^e siècle); slechts enkele uittreksels konden uit haar werk vertalen. En zij is in Frankrijk begroet geworden als een onvermoede grootheid, die ons met de pracht van haar leven en van haar kunst overweldigen kan.

(2) Voor het nagestreefde doel hebben wij meestal den tekst genormalizeerd. Wij dachten er zelfs aan, alles eenvoudig in moderne spelling weer te geven. Maar zoo iets hebben wij nog niet aangedurfd; en 't is ook weer niet gemakkelijk. Trouwens, men gewent zich dadelijk aan een normale spellingswijze. Ik hoop wel, dat een nieuwe uitgave der Strophische Gedichten noodzakelijk zal blijken. Dan zullen wij daarin ook veel van den commentaar dien wij vroeger geleverd hebben moeten wijzigen; dan hoop ik dien ook veel uitvoeriger te kunnen maken.

[p. 7]

ter bij de bespreking van afzonderlijke kenmerken dezer kunst of van de verschillende eigenaardigheden in den inhoud en de leer er van, moeten afzien van citaten uit vele gedichten, die door hun algemeenen gang beter elders werden vermeld.

Zoo mag deze verhandeling beschouwd worden als een bloemlezing uit Hadewijch's Strophische Gedichten, met een esthetische inleiding en telkens met een ruim esthetische verklaring, waardoor zij nu ook door ontwikkelden - want Hadewijch's kunst zal toch steeds een kunst van weinigen voor weinigen blijven - kan begrepen en genoten worden.