Op 'e literaire toer

[p. 106]

Antiquités

duvallois hold in brûnske yn 'e hân. it hie dúdlike spoaren fan forguldsel it soe hwat skjinmakke wurde moatte it goud soe goed kleure bij it griene patyn. seldsum wie it net, de musea soene der gjin gading nei meitsje. hij soe der op biede moarn en it yn 'e saek sette. hij notearre it nûmer en kniep even mei tomme en finger yn syn eachshoeken. der wie net folle. it wie ek net drok. hij roun yn 'e seal njonkenoan dêr't in feiling geande wie. twenty-five hundred? frege de âldeftige menhear efter de katheder freonlik. are you all done? at twenty-five hundred then. hij tikke mei in lyts foarwerpke op it hout. lot thirty-two, hij bleau altyd like freonlik, tocht duvallois, se wine har noait op. fiifentweintichhûnderttûzen âlde franken, in goed stik peslein tsjin in wynhannelpriis. wy wurde âld, tocht er, wy kinne net mear wenne. ek net oan 'e prizen. ek net oan 'e nije franken. nûmer 35 hied er wol smjocht op. hij bleau bij de doar stean to sjen. oan de tafels, op 'e reservearre plakken, sieten de habitués, de greate hanlers, in pear old ladies mei forneamde samlingen. lot number thirty-five, sei de menhear freonlik, may I say twenty-five pounds? sparks bea tsjin him op, duvallois biet troch hij bleau in foreigner hja seagen de boel net graech nei de continent gean. hij skodholle op tachtich en roun wer nei de oare seal ta a woman was sitting on a chippendale coach between two art critics. - oh I do like vangogh she was exclaiming, I like him so much better than picasso he is so awfully modern I mean he'll never leave one alone. don't you like vengoe better than pekessoe, mister duevelloe?

- well, he said, why er, yes, I think so, in a way. hij ûntskuldige him mei in fierstento kontinentale bûging en bigoun alle ivoaren út in kastje ien foar ien tusken de fingers to nimmen. de kwaliteit wie net heech. it is ôfroun, tocht er. hja hawwe dat altyd sein, âlde minsken sizze dat altyd mar

[p. 107]

ditkear wurdt it earnst. sadré't der noch in goed stik komt stoppe se 't yn in museum dêr't it nea wer út komt, der bliuwt neat oer, de rest wurdt foar idioate prizen kocht troch magnaetsfroulju yn bûntjassen. it is neat mear. it is neat mear, sei er tsjin birkenthal dy't mei noch in kollega bij him kaem to stean. kom kom, sei birkenthal, ienkear dochst de slach fan dyn libben. kenst roderickson? (enchanté) hij hat krekt in breugel ûntdutsen, man, hast noch nea sa'n prachtich stik sjoen, hwat in koloryt. roderickson glimke biskieden, birkenthal mekkere troch, hij hie it lûd fan in geit, as it jin opfallen wie waerd it ûnmooglik om noch in sin to forstean. mjèk mjèk ien breugel dy't foar miljoenen nei súdamearika forkocht wurdt, tocht duvallois, it biwiist dat it ôfroun is. ik wol hjir wei, tocht er. hij fûstke ôf en kuijere new bond street yn. der wie eat, hij wist noch net hwat, it siet ûnder syn hertstreek, faech mar ûnmiskenber. hij naem in taxi om nei syn hotel werom. mahrlbone, marie la bonne bij madame tussaud briek it ynienen troch, it fage gefoel yn syn boarst barstte iepen en griep troch, in geweldigen hertklopping lykas er altyd hie as er op in wichtich stik bea. hij wist nou hwat it west hie: birkenthal hie it oer dy breugel hawn en hoe lokkich oft roderickson der mei wie. mar hij hat it ek bij de helsdoarren weislepe moatten, hie birkenthal sein. de hertklopping saksearre ta in woldiedige waerme opwining. de slach fan dyn libben, nokkere birkenthal.

de operator yn it hotel kundige nei in kertier oan dat er parys oan 'e line hie. - komst moarn thús? frege syn frou. - né, sei er, ik gean op reis, ik wol in wichtich stik keapje. - in stik? sei syn frou. - in pear stikken, sei duvallois. - hwat foar stikken? frege hja. in woldiedige waerme opwining.

- de helsdoarren, sei er.

der moat earne in stewardess efter in mikrofoan sitte dat is ûnsin fansels mar de moaije hautaine famkes op fleanfjilden

[p. 108]

hawwe allegear in healwiis huodtsje op en sjonge forfeeld - passengers on platform six please. yn it fleantúch dat soepel op syn wjokken fearret hat men alle tiid om oer de saek nei to tinken it is ntl saek om jins kop der bij to hâlden en net ôf to dwalen yn visioenen fan wrede liuwebekken prachtich patinearre brûns hja moatte brûnzene doarren hawn hawwe yn 'e tiid fan sim rillim en djemdet nasr der binne grif fragminten fan oerbleaun it moat it âldste wêze dêr't wy fan witte of faeks noch âlder rigoureuzer en monumintaler as dêr't wij aen fan hawwe de kop der dus bij to hâlden en jin foar to hâlden dat it saek is om jin to realisearjen of god wit hwat foar ûnwittene letromeinske ivoarene panielen de keizer mei syn fanatyk opskuorde eagen ûnder in baldakyn mei de hôfdames om him hinne saek dus om to bitinken dat men de kop der wol forgoed bij hâlde mei sizze lit ús inoar goed bigripe wurde hear dat wij de saek objektyf bihannelje moatte lit ús sizze op 'e toan fan in stewardess dy't freonlik resitearret - fasten your belts please dan hawwe de frânske dochs bettere figuerkes as dy ingelske bern ek dogge de koarte rokken it goed boppe de lange kuten dy't krekt shapely genôch binne as tominsten de knibbels fyn genôch sizze dus goed bigripe wurde hear ik bin in deagewoane mar libbene hannelsman ik wol saken dwaen oan dizkant lit ús dy oare kant der bûten hâlde itjinge fansels de mooglikheit oanhellet dat de doarren yn 'e dikte spjalte wurde moatte soenen omt de achterkant net ta myn kant biheart ek dat soe noch to dwaen wêze de tsjintwurdige restaurators steane nearne foar de foarkant soe ûnbiskeadige losmakke wurde kinne hwa wit binne se fan nei it schisma en bislein mei goudene platen forblynjend bûnt polychroom émaillearre (bij it taxyen partet it hege famke stikjes kougom út in geweldigen oerkrêft drukt jin ynienen gierjend fêst yn 'e fauteuil de dôvens is fuort to slokken) goed bigripe dus ik bitelje net mei imponderabilia ik wol jo nije doarren leverje fan 'e bêste libjende kunstners op 'e wrâld

[p. 109]

neijer oerien to kommen faeks keapet sao paolo aenst in dûbelde doar fan mij mykeensk of kretensysk undoubtedly genuine chryselefantine mei oerspande slangefamkes dy't harren boarsten foar har út drage in dounsjende potnia thèroon yn lange kegelrokken mei ruches in bytsje fin de siècle fansels mar lit ús inoar goed bigripe ik kom hjir út suver minsklike en ierdske of wrâldske hannelsoerwegingen as jo tinke dat myn hjirneimels hjir net bûten hâlden wurde kin giet de transaksje ienfâldich oer.

lykwols frieten der lytse fragen. soe it wier wêze fan dy sweveldampen? ek seach er nou en dan in geweldige greate fjûrspuijende drakekop foar him (papier maché carnaval) de helske breugel. o né, bosch, ek sa'n flaming.

duvallois rookte in goede sigaer. de waerme opwining hie him lichtsjes op syn mulrift deljown. hij seach tofreden nei it kanteljende lânskip.

(sûgden der goede foarnimmens oan jins fuotsoallen?)

de doarren wiene enoarm en ôfsichtlik neogothysk. de bigelieder glimke ûntskuldigjend (traech trochfilterjend ûnbihaeglikheden dochs wol)

mon cher monsieur, men moat dochs bij de tiid bliuwe. wij hawwe noch hope hawn op 'e jugendstil mar dy wie bij neijer ynsjen dochs hwat swiet. it greate wachtsjen is op salvador dali, hij wurket der al oan haw ik heard it wurdt prachtich goudsmeiwurk, genre smakkende lipkes yn robyn en fallusfonteintsjes dy't har oprjochtsje en wer foaroerbûgje, in great master, dali.

duvallois wie forstuivere. mar sim rillim, bisocht er. ah, sei de bigelieder, ja ja, prachtige brûnzene liuwekoppen, woest gnauwende nei de gasten it heucht mij goed. mar forâldere. yn smoltene tastân troch de greate konstantyn opswolge.

en konstantyn? frege duvallois hastich. ivoar, sei de bigelieder, fornield troch de ikonoklasten, achtste ieu. hja binne fuortdaelk forfongen, dat wie byzantynsk, émaillearre goud, tige wittenskiplik tritsen mei prefiguraesjes of wienen dat

[p. 110]

lettere tafoegingen? dat hat it in skoftsje úthâlden, hwat is der ek hast wer mei bard? verrocchio hat der letter noch oan wurke, hij hat der moaije figueren oan getten goudene jonges, de smelle billen nei jin takeard. der is gâns moais tusken himel en hel, monsieur. duvallois glimke hoask (noch in skot weagje) mei ik noch freegje hwat der mei dy doarren bard is?

och ja, dy doarren, sei de bigelieder wylst hja al weromrounen (kriezjen ûndúdlik?), ik wit eins net, it is bêst mooglik dat der noch fragminten earne fan lizze ik soe ris sjen moatte pardon gean jou gong.

duvallois wachte yn it kantoar mei in sigaret en in skira oer it surrealisme. nei in kertier kaem de bigelieder werom hij hie twa platen ûnder de earm yn 'e rjochter droech er in dof giel glânzjende plastyk. dit is verrocchio, sei er en sette it byld swier del. mei de oare formakket er himsels, hij achtet it materiael nou hwat wreed, hwat tinkt jo? duvallois hold de siken yn saint-éloy (pardon) quel merveille in steande jongesfiguer de holle justjes keard yn in uterst sierlike hâlding it foarwerp yn 'e hannen soe foroare wurde moatte om it forkeapber to meitsjen in ûnwitten prachtich stik. twa platen mei flûnkerjende transparante émaux foarmjend de ûnderste helt fan in lêste oardiel de opwining sloech nou wer wyld yn syn hiele boarstkas om de folslein né mar folslein frjemde ikonografy hwat in ôfwikende foarstelling fan de helsyngong, de fjûrspuijende drakekop hjir forfongen troch de helsdoarren sacré nom de nom (pardon) dit moatte de konstantynsdoarren wêze dy't ôfbylde binne

duvallois wie bleek wurden. de bigelieder glimke wolwollend. duvallois seach him oan, hij sei - mar - nim se mar, sei de bigelieder

(lit ús inoar goed bigripe wurde hear dat wy de saek objektyf bihannelje moatte suver minsklike) - pardon menhear, sei duvallois wij moatte inoar goed bigripe jo moatte goed bigripe dat ik hjir as minske kom ik bidoel

[p. 111]

de bigelieder kaem oerein. mon cher duvallois, sei er, tink even nei. gjin minskenesiel makket dêr mear troch as hwat er himsels oandien hat. ik sil jo de foarwerpen neistjûre litte. hij naem hoflik ôfskie.

de konservator burch syn loupe op. se wurde hwat langer hwat handiger, sei er. jacot, kinstou my ek mar ien technysk detail neame dat net authentyk liket? it rea is hwat hel, sei de assistint. ei kom, sei de konservator, kwestje fan temperatuer bij it moffeljen. se binne sa handich as de hel, siz ik dy, it is net to sjen.

de foarstelling is lykwols ûnmooglik, sei de assistint. ivoarene doarren woe'k ha, se lykje wol ierkristlik. se soenen wol gau trochskroeid west ha, tink. ja ja, sei de konservator omtinklik, it forriedt him op 'e ien of oare manier altyd.

hwat moat wy mei de plastyk? frege de assistint. komt út 'e selde hoeke wei, sei de konservator biret. ûnmooglik suspekt. in razend knap falsum men soene swarre op verrocchio syn hân fan ciselearjen.

godsûnmooglik, sei de assistint. in massyf gouden byld fan dizze omfang soe bikend wêze.

stjûr it mar werom, sei de konservator.

de assistint kearde it byld fan him ôf.

it is ôfroun, sei er.

(maert 1962)