Op 'e literaire toer

[p. 57]

Forhalen

[p. 59]

[Of it moast wêze]

of it moast wêze dat op in joun nei iten de hele troep in spultsje dwaen woe, weikrûperke ik him net wêze ik him net wêze en dan ynienen plechtich yn in rounte ôftelle. Hij krijt twa kear in tik op it boarst dy't er lang neifiele moat as in ynwijing. hy moat in pear skeetsjes litte fan 'e opwining hwant de sinne stiet al heel leech sadat it eins al gjin dei mear is dit is it yn 'e kunde kommen mei in oar soarte fan wrâld nei iten as de folwoeksenen de bern op bêd stjûre omdat hja nou bigjinne mei harren strang partikuliere beuzichheden KEEP OUT. Hjirmei is de earste ban trochbrutsen

In greate ûnmeilydsume jonge is him. dit is dêrmei de absolute fijân wurden dy't al sloardrich stiet to tellen FIERSTENTO HURD, thús soed er protestearre hawwe tsjin dizze wize fan falskspyljen mar de jonge raffelet al fan fyftich en de oaren ha allegear al efficient lispeljend omlûkende biwegingen makke en lizze op 't liif harren mansgatten to graven, allinnich rinne op it lêste momint noch in pear kamouflearre ordonnansen troch de skimer om fan plak to wikseljen dan is it stil (wilens is er him sels ek al smeard fansels hij hoecht net sa fier fuort hij moat it optlêst ek werfine kinne it wurdt forrekte tsjuster en der is gjin mins to sjen)

de groun en it strewel bin net fijânnich mar ûnforskillich en bistean allinnich om der sa fier mooglik yn wei to krûpen men moat de groun oankrûpe.

dêrmei bigjint it tinzeleaze wachtsjen wylst it hymjen ôfnimt men registrearret de wurkingen fan it lichem yn 'e swijende omjowing en der rint in drip (bloed of swit) oer jins rjochter kaek dy't perfoarst net ôffage wurde mei omt de gong fan saken nou net mear keard wurde mei hwant dat soe katastrofael wêze kinne yn dizze omstannichheden. it is saek om utersté net foun to wurden hja sille jo dat allegear bifestigje kinne der is net ien mear dy't him yn dizze swiere stiltme noch forwege sil omt er dêrmei de oandacht lûke soe

[p. 60]

fan de jonge dy't HIM IS, de absolute ûnforskillige hij is ntl. gjin fijân en gjin freon hij is de Greate Initiator dy't sels roppen hat ‘IK KOM’ (lytse terts) wij wachtsje him yn greate spanning

mar njonkelytsen bigjint fuort ûnder jin de ierde ûnwjersteanber de oandacht ôf to lieden de planten flak foar jins eagen dogge harren elk as in eptich wûnderke foar hja geure nei in eardere fakânsje der binne lytse keverkes mei harren ûnoersichtlike beuzichheden en stadich bigjint de groun hoeden oer it swiere lichem to taesten

(it skouder fan ien fan 'e famkes fan 'e midje)

Sa is it dus dochs ûnforwachte as de tsjinstânner ynienen fuortbij is.

hij blykt hwat to hymjen en hij swit in bytsje HIJ WIT NET DAT IK HJIR SIT hij klaut ris oan syn earm en wit net hwat kant oft er op sil nou draeit er him om en sjocht nei in ding oan in beam hij sjocht nochris en dan dangelet er in eintsje fjirderop en jokket wer oan syn earm hij skopt nei in tûkje en ynienen giet er plat op 't gat sitten en docht syn skoech út sjoch sjoch syn skoech docht er út, dy gek

in oare mooglikheit is dat er blykber hwat heard hat yn 'e boskjes efter him en oereinfljocht. hja steane dan each yn each sadat de tiid efkes forlammet it kostet in ôfgrysliken energy om dizze ban to brekken en it moat him altyd ûntlade trochdat ien bigjint to laitsjen wylst de oare it earst slacht of sjit of syn bajonet fordwine lit yn syn tsjinstânner. de iene laket altyd, de konklúzje soe wêze moatte dat der gâns minsken laitsjen stjerre. it is it biswarrende laitsjen fan de forliezer, de flecht (ik doch net mear mei ik moat ite) mar to let hwant de oar giet op itselde stuit ta aksje oer al soe it mar wêze dat er hurd útnaeit en as in wyld bigjint to skreauwen fan forlòs forlòs en it koar, opluchte, falt skandearjend yn FORLOS, FORLOS US HEAR FAN US NEDEN YN DIZZE TSJUSTERENS

sa is ek de twade ban brutsen en it spul kin opnij bigjinne

[p. 61]

De twade kear is er better bij de tiid en sadré't it tellen bigoun is stout er mei de hele kloft fuort dy't him forspriedt en lústeret en weiwurdt yn 'e skimer sommigen rinne noch gau oer hja wurde ófward of meilokt nei noch bettere plakjes dan hâldt it skufeljen op en it is wer stil

ditkear lei er in heel ein fuort yn in droege sleat it wie eins in beamwâl en oan alle kanten ticht strewel strategysk folmakke en njonken him lei in famke dat er al in pear kear sjoen hie joun. hja wie like âld as hij of efkes jonger dit is wichtich lykas it feit dat hja tafallich deun njonkeninoar tolânne kommen wienen

earst leinen se plat op 't liif tsjin it wâltsje op om út to sjen mar hja wienen to fier fuortroun om opnommen to wurden yn it libben dat dêr al wer bigoun wie. der barde net folle jinsen ientoanich dêrtroch forslapte de oandacht opnij en hij naem in gersraeike en loek it út 'e groun it hie in pearsige plom. hij stiek it sappige ljochtgriene ein yn 'e mûle en biet mei lytse stikjes tagelyk

hja sei:

- bistou hjir al lang?

- fan 't midje kommen, sei er en hij seach mei oandacht nei de droege pearse krommeltsjes dy't er fan 'e gersplom ôfritste. hja rôlle har om en lei op 'e rêch en loek har knibbels op en sei bidachtsum:

- ik wie hjir juster al. ik hie dy noch net sjoen. hast fan 'e midje ek net mei kuijere?

- né, sei er koart en doe, rejael:

- ik bin pas om fiif ûre kommen.

- fiif ûre? (in úthael) doe wienen wij al wer werom.

It ûnderwerp wie dêrmei ôfdien hja núndere in mambo en bisocht om ien skonk rjochtstânnich omheech to krijen wylst de oare op 'e groun bleau

- de knibbels rjocht hâlde, sei se, mar se roun al hwat rea oan.

hij seach nei har, rêstich. de oaren rôpen yn 'e fierte dit

[p. 62]

is de situaesje dêr't men jouns lang op om fantasearret men stelt jin dan dingen foar dy't nou net yn jin opkomme. dit famke is lang en steatlik hja hat in lytse holle dy't se rêstich nei jin ta keart hja sjocht jin koart oan en forfettet har beuzichheden har shorts bin út in eardere simmer men sjocht in strook fel fan har bûk as ik rjochtop sitten gean kin ik har nawle sjen, ek is har lange bleate skonk to folgjen oant dêr't de ljisk syn rouning bigjint it jowt in lichte ûnrêst yn jins flanken. dit wie harren konversaesje, de oerfoarm der fan.

- se kinne dy sjen, sei er, himsels yn it spul werom roppend. hja dûkten forskrikt en hij kroep foarút om observaesjes to dwaen oer it wâltsje hinne. mar de oaren wienen fier fuort. hja lieten har sakje. de swijende konversaesje gie troch hij kôge op in oar raeike en seach, rêstich. it bigoun nou tsjuster to wurden, der wienen gjin details mear to sjen. de beammen waerden gearfette ta suchtsjende skeukende bisten. har skonken ljochten sulverich op hja bisocht om mei de teannen de wâl achter har holle to reitsjen se wie frij linich mar sa moast har mei de hannen ôfsette

- hast to koarte poatsjes, sei er en hij spuide it raeike fuort, de oare kant op. hja naem de útdaging fel oan, ynienen fol forûntweardiging sadat er in bytsje skrok. hja moasten mjitte, hja wie fol aksje om har foldwaning to krijen. hij hold him passyf har fleis fielde koel oan. syn linker skonk wie eefkes langer as har rjochter mar sij rekte har foet even út en doe wie it gelyk

- dou dochst gemeen, sei er en treau har fuort sadat se mei sin oer 'e side rôlle en tofreden núnderjend op 't liif lizzen bleau

de bern rôpen net mear, it spultsje wie miskien al lang út. kjel sprong er oerein yn 'e fierte rounen in pear mar hja boarten net, se rounen de oare kant op oft der hwat to dwaen wie

- kom mei jong, sei se en se rounen hurd hymjend om der bij to wêzen foardat se mist waerden der binne gjin boarger-

[p. 63]

liker as wylden en bern.

de massa dêrre wie as skiep, der wie onkundige dat der in nachtkuijer makke wurde soe. in echtenien? nou, wol in flink ein om seinen de lieders mei harren pipen (piip út 'e bek, keardel). hwerhinne? it sân oer, dan rjocht troch de bosken oan 'e beek ta (de measten wienen gau to bilazerjen) mar hie fier links oanhâlde dat se net in rountsje makken en oer in healûre wer thús wienen? Der wie ien âlde man, mei in legerhimd oan en ek in griene strik. der waerd net links oanholden sei dy, dat dienen se moarn oerdei miskien, mar joun foar toalven werom. hij koe him amper forsteanber meitsje sa âllen de bern. de liedster mei de greate boarsten hie nou sa'n helblau jak oan, se bigoun mei festjes to sjouwen fan 'e famkes dy't se dan kwyt wienen der gûlde al ien. in pear jonges stienen to sangerjen bij de âlde man de iennichste mei gesach dy rotkeardel. de lieders maneuvelden mei bûslantearnen en koenen it net litte om oaren yn 'e eagen to skinen HELL de spinreagen fan 'e nacht dy't him deljoech strieken oer de huverjende hûd en laedden it lichem mei in spanning dat it hier oerein kaem to stean sommigen hienen einefel it wie net fan 'e kjeld it is de forwachting fan de forriederlike bosken yn 'e nacht dit is in spul op 'e rânne fan 'e ûntsetting, it is feilich de âlde is der bij mei syn legerhimd lykwols knipe wij it gat ticht en raze trochinoarhinne yn in machtige polifonaliteit oerémus OREMUS omnipotens sempiterne deus qui dedisti famulis tuis in confessione vere fidei eternem trinitatis gloriam agnoscere et in potentia majestatis adorare unitatem qui ut eiusdem fidei firmitate ab omnibus semper tueamur adversis dizze ynkantaesjes holden net op salang't de tocht duorre

it kuijerjen op himsels wie eins neat oan, it gie hwat knoffelich sûnder ljocht earst se stommelden tsjininoar oan nou en dan fleach ien tsjin in beam op der wienen de oare moarns koppen mei skrammen en pleisters. hja kroepen bijinoar en

[p. 64]

forhegen de sensaesje lûd sjongend mei fantasyen oer fordwale en de lieders kwytreitsje. de liedster mei de boarsten roun as in hin om 'e lytsere famkes hinne hja woe altyd meidwaen dat is ûnduldber hja wie to great, it skodde allegear. de oare wie goed, wol âld fansels mar moai. der wie in stel jonges dy't altyd bij har wienen en har pestten en har gunsten sochten. Hja joech har gunsten keninklik. se bistienen út: in dúst tsjin it skouder; skatterjend laitsje; earnstich hwat persoanliks sizze; laitsjend biwûnderje (ê toe ju, gek). mei de lieders frijde se net

hja rounen lang. de bosken bin swijsum en near it ljocht fan 'e moanne skynt sinister út 'en pearsens en makket forkearde skaden, hoe dan forkeard, ik wit net mar it is net yn oarder de moanne is nammers net to fortrouwen. de bern raesden troch.

achteroan, in bytsje achter de oaren, foun er him werom yn in tafallige groepearring mei flugge Robyntsje en it famke fan strak en noch in jonge bleauwen se hwat achter bij de groep dy't dan as in lûde swerm foar harren út roun. men praet earst net mei it steatlike famke men docht oft men inoar net ken. hja praet en gychelt mei Robyntsje de oare jonge makket der in opmerking tuskenyn. it kin in taesten wêze en it finen fan in rée moedstastân dy't makket dat hja tomûk sjogge oft der oaren harkje, dat hja it lûd temperje en de hollen tichter bijinoar stekke. as in stim al to sacht is bûge hja har der hinne, de earm om it skouder men lûkt dy earm net werom hja sille faeks strak twa bij twa útinoar falle (dizze tins wurdt as de hân fan ien fan 'e famkes op syn ljisk lein). De famkes binne bigoun oer de liedster, de goede, mei de sinnebril. hja sliept yn 'e selde skuorre as de famkes, dy witte bysûnderheden. de jonges freegje, Robyntsje en de oare fortelle skamteleas, de famkes oanbidde har as in filmdiva, it ûnderwerp stiet dan ek bûten alle privacy. de forliking mei de oare is wreed, in dikke kalkoen mei grou-

[p. 65]

like greate-frouljusboarsten it boarst fan dizze is prachtich, Robyntsje hat it sjoen. de jonges hawwe sjoen hoe't hja mei Berber stoeide. se pakte Berber dêrby heechop bij de skonk en sa hat har yn 'e hals tute. Dat docht hja wol faker mei de famkes, laket Robyntsje, se docht dat as de oaren der net bij binne. it oare famke, de steatlike fan strak, fordigenet. hja falt fûl út: nètwier. it is net wier. hja krijt in kaem (fan lilkens?) mar leit net út it is in ûnreedlik en passionearre blykjaen fan partij kiezen

mar de biwûndering foar dizze jonge frou kin alle koele analyse trochstean. hja hat in pearelmoer lipstick en in ring mei in turkoas hja makket in salto fan 'e hege springplank har great atletysk lichem hat oan alle kanten prachtige foarmen, ûnoersichtlike en biweeglike massiven mar har slachte is bidutsen mei in stugge facht. hja hat lange teannen as lytse fingers en in gouden fulling yn ien kies

(lit dit sa bliuwe lit ús bijinoar bliuwe en fierder prate alles doar nou sein to wurden en der is in lichte blide fornuvering oer dizze ûnforwachte oerienkomst lit dit trochgean dizze lichtfuottige fortroulikens dy't in amper to fornimmen smaek fan bitiizjende feestlikens neilitte sil as oer in resinte oanwinst of in kommende fakânsje. Ik wol net witte dat dizze sfear yn himsels fêstrinne sil wij sille yn pearen útinoar falle wij sille twongen wêze om predestinearre hanlingen út to fieren mei dizze oare wij sille dêrta forplichte wêze hja sil moarn laitsjend fortelle hwat wij dien hawwe NOCH NET der binne noch lytsere bysûnderheden dy't licht op it middenrif delkomme en dêrfanút it lichem trochtintelje Robyntsje is ûnútputlik mar de oaren wurde swijsumer ik woe wol oan Robyntsje har kant rinne)

hij is him biwust fan eltse biweging fan 'e earm fan it steatlike famke op syn skouder en mei syn hân registrearret er de ritmyk dy't har rêstich lichem makket bij it rinnen

it praten stokte nou en dan al, it lichem reagearre op it ûn-

[p. 66]

derwerp der moatte stoffen ôfskaet wurde dy't ynfloed hawwe op it sintrale senuwstelsel sadat de sfear oantaest wurdt en bidjert. de wurden komme langer ûngemaklik en mei hoarten dit is de trêdde ban dy't trochbrutsen is joun HOOGSPANNING LEVENSGEVAAR

de ienheit waerd opheven doe't hja ticht bij hûs op bikend terrein kamen, der waerd al swein. hij fornaem ynienen dat de oare jonge mei Robyntsje harren loslitten hie de gewaerwurding sloech as in weach efter yn syn earen en bleau lang yn syn skonken hingjen. Robyntsje en de oare wienen al fuort. der wie in sucht doe drukte har stevich liif tsjin him oan der sloech in panyk hja moat it swellen fan myn slachte fiele en it skokken fan it bloed yn myn boarst heare sjoch op ús del wij wurde ûndersteld dingen to dwaen dy't de moaije liedster mei de famkes docht hja wit hoe't dat moat hja hat dit dien mei de liedster mei har facht hja forwachtet dit fan mij hja forwachtet dat en moarn sil hja oan Robyntsje fortelle hoe't ik trille ha en hoe't ik gûld ha har hannen meitsje lange reizen oer myn rêch ik fiel har spieren tsjin myn boarst biweegjen har hier rûkt nei de krûden yn 'e beamwâl en har teisters lizze lang oer har wang hwat binne har mûlshoeken sêft en har tonge spits it is in ierdbei yn myn mûle lit har net fuortgean net loslitte har hannen oer myn rêch dwale en yn myn fleis knipe hjir bigjint de rouning fan har boarst dêr't ik hast om gûle moat en hja fynt it goed dat ik har hûnderttûzen huverjende wûnders freegje as ik mei myn hân oer har brede heup nei ûnderen ta gean dêr't har klean ophâlde hja is dêr neaken ik mei der as in stille fûgel wenje en oer har stroeve hûd rinne hwat wike har knibbels maklik doe't syn hannen njonkenlytsen bigounen to sykjen waerd der roppen, hja waerden mist en moasten hurd rinne

hij koe dy nachts earst net sliepe. hij tocht
dit is myn earste joun hjirre
moarn wol ik mei Robyntsje frije.

(augustus 1960)