|
| |
| |
[pagina t.o. 1]
[p. t.o. 1] | |
| |
| |
| |
| |
Germanicus.
Eerste boek
.
Ik zing den Veldheer, die, aan 't hoofd van Romes vaanen,
De bosschen introk der krygszuchtige Germaanen;
Den moord van Varus strafte; Arminius bestreed;
Al 't Overrhynsche op nieuw de Rykswet eeren deed;
Vorst Druzus Zoon, wiens roem en nyd en ramp trotseerde,
Den waardigsten Romein die immer triomfeerde.
Aêloudheidkunde, die aan 's Nylstrooms vruchtbren boord
Der Priestren beeldspraak zaagt, hun wysheid hebt gehoord;
Die in der Grieken Staat de Weetenschap zaagt bloeien,
En 't Attisch Choor der Kunst in eer en luister groeien;
Die, toen in 't eind de tyd, gesterkt door 's oorlogs magt,
De Wysbegeerte en Kunst daar had ten val gebragt,
Haar op het glorirykst in Rome zaagt herleeven;
Die al de schriften, van 't verderf verschoond gebleven,
Byeen vergaêrde, om 't lot der Volken naar te gaan!
Ontrol, op myne bede, uw pergamenten blaên;
Gun my van 't prachtig Rome, en van Germanjes vlekken,
Al de overblyfsels in uw grootsch trezoor te ontdekken;
| |
| |
Daar ik, tot roem der deugd aan dapperheid verknocht,
Germanicus verzel op zynen Duitschen togt.
Het strydbaar Rome, allengs ten top van magt gerezen,
Dat van des Tibers boord zich door al de aard' deed vreezen,
Toen Julius besloot naar 't hoog gezag te staan,
Boog zich na zynen dood voor Vorst Octaviaan.
Dees, wien de vleizucht, na 's Ryks burgeroorelogen,
Den naam Augustus schonk, was korts aan de aarde onttoogen;
Doch 't nakroost dat hy uit zyn dochter achterliet,
Regeerde in zyne plaats, schoon hy 't gewenscht had, niet.
Tibeiu, een telg uit Livia gesproten,
Eer zy haar Weêrhelft om Augustus had verstooten,
Zag zich door haar beleid ten zetel opgevoerd,
In 't hoog gebied gesteld, waarop hy had geloerd.
Doch schoon men hem ontzag, in Cezars rang gestegen,
Schoon hy de magt bezat, hy had de harten tegen.
Zyn broeder Druzus, die de Roomsche Mogenheid
Met luister in Germanje alom had uitgebreid,
Had zich geliefd gezien van 't Volk en van de Grooten,
En liet hun tederheid ten erfdeel aan zyn loten.
's Helds zoon, Germanicus, bezat reeds in zyn jeugd
Augustus gunst, 's volks liefde, en al zyns Vaders deugd.
| |
| |
Augustus had den Held ten top van eer verheven;
Beminlyke Agrippyne aan hem ten echt gegeeven,
Toen hy haar Moeder huwde aan Vorst Tiberius;
En, daar hy klaar voorzag dat zich Germanicus
Door d'argwaan van dien oom eerlang zou zien belaagen,
Had hy den jongen Prins den veldstaf opgedraagen,
En zelfs Tiberius genoodzaakt hem als zoon
Te erkennen voor den Raad, en voor 't gezicht der Goôn.
De vrede had de nieuwe als de oude Staatsregeering
Met zynen glans bestraald, zo niet de samenzweering
Van Vorst Arminius, die, schendende eer en eed,
Drie legioenen mee hun Hopliên sneuvlen deed,
Het felgetergde Ryk tot wraak had aangedreven.
Germanicus had zich naar 't Rhyngewest begeeven,
En toefde in Gallië, verheerd door Romes magt;
Daar Staat by Staat den Held gewillig schatting bragt.
Hy hoopte, aan 't hoofd gesteld der fierste legervaanen,
Het Ryk te wreeken van de woede der Germaanen.
Tiberius beschouwt met opgekropte spyt
's Volks achting voor den Prins, wiens glori hy benyd;
Hy toont voor 't oog hem gunst, om hem te meer te krenken.
Hy vergt den Roomschen Raad, die afhangt van zyn wenken,
| |
| |
't Voorburgemeesterschap den Veldheer toe te staan.
Men stelt op zyn verzoek een grootsch Gezantschap aan,
't Welk zich terstond bereid om naar den Rhyn te trekken,
En aan Germanicus dit gunstbewys te ontdekken.
't Romeinsche leger in Pannonië verspreid,
Ontaart door weelde, en door Percennius verleid,
Zo ras Augustus dood bekend wierd in die landen;
Bestond het nieuw gezag baldaadig aan te randen.
De woeste muitzucht, in haar driestheid hier gestoord,
Vloog fluks, tot Cezars schrik, naar 's Rhynstrooms westerboord;
Alwaar het groot getal misnoegde keurelingen
Germanicus welligt in 't hoog gebied kon dringen.
Die krygsmagt lag, verdeeld, niet verre van den Rhyn.
Men had, opdat zy 't land tot mindren last zou zyn,
Het bovenleger by den Meinstroom neêrgeslagen,
En Silius aldaar den veldstaf opgedraagen;
Vier benden sterkten daar de Roomsche Mogenheid.
't Benedenheir wierd door Cecina nog geleid;
Die, met vier andren, zich in 't Ubische geweste
Op 't veld gelegerd had, niet ver van Bonnaas veste.
Hier stond hy thans ten doele aan 's keurlings muitery,
Die vast de Hopliên moord in wreevle razerny,
| |
| |
En al den legergrond 't Romeinsche bloed doet slorpen.
De ontzielde, of half ontzielde, in 't nat des Rhyns geworpen,
Zonk in den diepen stroom, of dobberde op den vloed.
Aan 's legers landzy' word niet minder fel gewoed;
Men werpt de onzaligen, moordzuchtig aangevallen,
Erbarmlyk naar beneên, of sleept hen uit de wallen.
Vorst Druzus Zoon ontfangt met schrik de droeve maar
Van 's krygsvolks woede, en van Cecinaas lyfsgevaar;
En spoed, met gade en zoon, zich naar de muitelingen,
Om door zyn achtbaarheid hen tot ontzag te dwingen.
't Was ochtend, en de zon rees aan den hemelboog;
Doch 't neevlig wolkgespan onttrok haar aan het oog,
Wanneer de buitenwacht, die voor de muiters waakte,
Hen deed berichten dat Germanicus genaakte.
Straks raakt al 't heir in roer, en spoed zich uit den wal
Voordat het heeft beraamd hoe 't hem ontsangen zal.
De Prins beschouwt bedaard de ontroerde keurelingen,
Die hem in groot getal by zyne komste omringen.
Men groet hem met gejuich noch zangen, als weleer.
Een doodsche stilte heerscht; elk slaat zyne oogen neêr;
En 's Veldheers goedheid, die hem 't beste doet gelooven,
Waant dat berouw en schaamte al 't heir van spraak berooven.
| |
| |
Dus nadrend tot den wal, beschouwt de braave Held
De deerlyke offers van der muitren driest geweld;
De lyken, wreed ontzield en schandlyk uitgetogen.
Hy ziet ze, en zucht; treed voort, en dekt zyn mededogen;
Doch Agrippina smoort zo wel haar deernis niet,
Dat op dit schouwspel haar geen traan uit de oogen schiet.
Zo treên zy 't leger in, daar de opgeruide troepen
Terstond om dienstontslag of loonvergrooting roepen.
Een deel der ouden klaagt: Beschouw dees stramme leên;
Hoe 't hair in 't veld vergrysde en tand na tand verdween;
Laat dertig jaaren stryds ons eindlyk rust verwerven;
Gun 't Vaderland onze asch; laat ons in 't veld niet sterven.
Een ander deel, geneigd tot grooter muitery,
Schreeuwt om vermeerdring der gewoone krygssoldy,
Niet geëvenredigd, in hunn' waan, naar hunne elenden.
De Prins beschouwt met smart het woest gewoel der benden,
En eischt dat elk soldaat zich by zyn wachtrot voeg'.
Menschreeuwt: Waar toe? Waar toe? Men hoort u klaar genoeg.
Ten minsten, zegt de Held, schaart u by uw banieren;
En, zo gy weldaên wacht, laat u door my bestieren.
't Heir druischt 'er tegen aan; en, zo het eindlyk zwicht,
't Zwicht traaglyk, en voldoet met onwil aan zyn' pligt.
| |
| |
Een deel der Grooten leid, beducht voor meer gevaaren,
De zwangere Agrippyne en de eedle Vrouwenschaaren
Naar 's Veldheers legerwyk, uit de oogen van 't gemeen;
Dat reeds Germanicus ziet op de spreekplaats treên.
Hy spreekt, daar alles zwygt om op zyn reên te letten:
Augustus, die al de aard' verbond aan Romes wetten,
's Ryks roem versterkte door uw roemryk staatsgebied,
Een stad van steenen vond en een van marmer liet;
Die thans onsterflyke eer hebt by de Goôn verworven,
En die de keurling wenscht dat nimmer waar' gestorven!
Versterk my, daar ik voor dit volk uw grootheid maal',
En hen de glori van Tiberius verhaal',
Thans door de keur des Raads in 't hoog gezag verheven!
Maar waarom zou ik in 't geheugen doen herleeven
Hoe hy en Rhetië en Noricië overwon;
Hoe Vindelicië zyn magt niet stuiten kon;
Hoe hem Caninefaat, en Chauch, en Attuaaten,
En Bructren eerden als verwinnaar in hun Staaten?
Gy zelf, ô Keurling! baande aan hem het gloripad:
Gy hebt aan d'arbeid en de zege deel gehad.
Uw yver schroomde niet de naare scheemeringen
Van 't groot Hercinisch woud kloekmoedig door te dringen;
| |
| |
De Boschgoôn in hun rust te stooren in die wyk,
Om Maroboduüs, den vyand van het Ryk,
Die tegen onze magt te stout had aangespannen,
Te snuiken, en met hem zyn woeste Markomannen.
Denkt hoe gy, weêrgekeerd van deezen zwaaren togt,
In 't Overrhyns gewest de zege op nieuw bevocht.
Herdenkt uw heldendaên, ô dappre Keurelingen!
Denkt aan Tiberius, wiens roem gy plagt te zingen
Als hy in zegepraal verscheen in Romes wal,
En de aarde beefde van uw juichend krygsgeschal.
Die Veldheer, die door u zyn lauwren heeft bekomen,
Die groote Veldheer heerscht in 't waerelddwingend Romen,
En voert den scepter van zyn luisterryk gebied
Zo ver de gouden zon de waereld overziet.
Al 't aardryk waagt nog van zyn wakkre krygsbedryven.
Thans rust Italië in de schaâuw van zyne olyven,
De vrede heerscht alom. De trouw van 't Gallisch oord
Houd proef, en word door twist noch burgerkryg gestoord.
Heeft dan de keurling iets aan Cezar voor te draagen,
Hy hoede zich met zorg voor woest en muitziek vraagen.
De Roomsche benden zyn door zedigheid berucht.
Waar is die zedigheid? Waar is de legertucht,
| |
| |
Die 't waardig Vaderland zyn glori deed behaalen;
De grondslag is van 't Ryk; de bron der zegepraalen;
Waardoor getal noch kracht ons leger stuiten kon;
Waardoor 't heldhaftig Rome al 't aardryk overwon.
Bestaat ze in muitery, in wreevle woede, in slagten?
Wat kunt gy langs dit spoor van Rome en Cezar wachten?
Tot dus ver was de Held aandachtig aangehoord,
Of met een zacht gemor; maar op dit laatste woord
Barst alles yllings uit in dolle muiterye.
Zelfs wyten ze aan den Prins, in hunne razernye,
Daar elk van hen vol drift de kleeders openryt,
Het merk van wond by wond, behaald in stryd op stryd.
De schraalheid der soldy; het eindloos wegenbaanen;
Het hoogen van 's heirs wal; de strenge tucht der vaanen;
Het voederhaalen, en al 't werk dat krygsliên past,
Word, schreeuwende, opgehaald als een ondraagbre last.
Men vloekt op wal en graft en legerhoofden tevens.
Hier roept men: Gun ons rust in 't ovrige onzes levens;
Is dertig jaaren dienst geen mededogen waard?
Daar: Geef ons grooter loon; toon ons uw' milden aart.
Ginds eisschen zy de gift, die hen Augustus maakte
Eer 't sterflot zynen geest van de aardsche banden slaakte.
| |
| |
Wat verder schreeuwt een hoop: Gy geeft Tiberius
Den lof door u verdiend. Gy, ô Germanicus!
Zyt de eer van Rome, dat van u zyn heil moet wachten:
Heersch in Augustus plaats, die wy u waardig achten.
De reênverwarring neemt op 't oogenblik een keer,
't Roept all': Germanicus! wees Cezar, en regeer.
Die kreet verzet den Held, en grieft hem tot in 't harte.
Hy toont met hand en oog zyn afkeer en zyn smarte;
En tracht met luider stem 't geschreeuw te keer te gaan.
De drift ontzegt gehoor; geen stillen is 'er aan.
Des toont de Prins, nu taal noch teekens iets vermoogen,
Zich 't uiterste getroost; hy springt, voor aller oogen,
Met eenen stouten sprong op de aard' ten spreekplaatse af;
En tracht, opdat zyn zorg het heir bevry van straf,
Met weinig vrienden zich door 't volk een spoor te baanen;
Maar ziet den weg gestopt door de opgeruide vaanen.
Men wederhoud zyn schreên, en stuit hem door het zwaard.
Hoe! roept hy, acht ge my, van allen pligt ontaart,
Bekwaam om 't hoofd te zyn van snoode muitelingen?
Zou ik den Staat verraên, en hem 't gezag ontwringen
Dien ik als vader groette in 't aanzien van de Goôn?
Ik trouwloos burger zyn, en pligtverbreekend zoon?
| |
| |
'k Wy' Cezar en het Ryk veeleer myn schuldloos leven.
Hy spreekt, en had zich 't staal door 't heldenhart gedreven,
Indien zyn vriendenrei dien ramp niet had verhoed.
Zyn gadelooze trouw vergramt het woest gemoed
Des wreevlen volks, en doet hun gunst in toorn verkeeren.
Sterf, schreeuwt men, sterf; stoot toe, zo gy niet wilt regeeren.
Terwyl de Prins vergeefs blyft roepen om zyn kling;
Daar hem het tergen van den woesten keureling
Vast meer en meer vergramt, en noopt om zich te vellen,
Dringt Caluzidius dóór al de rotgezellen,
En bied Germanicus, uit schimp, een schittrend zwaard.
Aanvaard het, roept hy, zo u 't sterven niet vervaard;
't Is scherper dan het uwe. Al 't krygsvolk, hoe verbolgen,
Mishaagt die hoon; 't laat hem zyn rede niet vervolgen.
De drang groeit echter aan, en houd den Prins bekneld;
Zyn vriendenrei schiet toe; ontrukt hem aan 't geweld,
En trekt hem in zyn tent, en doet zyn' geest bedaaren;
Te sterk geschokt door 't woên der muitgezinde schaaren.
Terwyl Germanicus zich over 't heir beklaagt,
En al de legerplaats van 's keurlings tieren waagt,
Komt all' wat rang bekleed den Held ter hulp gevlogen,
De Krygskornellen, thans ontzet van hun vermogen;
| |
| |
Cecina zelf, die 't heir in 's Veldheers afzyn leid.
Ach! zegt Germanicus, had gy de oproerigheid
Der keurelingen in den aanvang kunnen weeren!
Wy vonden ons verrast, en konden 't kwaad niet keeren.
Dus uit Cecina zich. Omzet aan allen kant,
Zag ik de Hoofdliên voor myn oogen aangerand,
En heb Septimius, die berging van zyn leven
Tot op de vierschaar zocht, hen moeten overgeeven.
Wat kon ik toch bestaan, daar Cezars vorstlyk bloed
Thans voor het woest geweld dier wreevlen zwichten moet?
Ik heb reeds spiên verspreid door al de legerwyken;
Zy zullen 't oogmerk van de muiters ons doen blyken,
Opdat men zie wat best bestaan zy in deez' nood.
De tyd, hervat de Prins, is kort, en 't onheil groot.
Men overweeg' hoe best voor Romes heil te waaken.
Men ziet, daar hy nog spreekt, Stertinius genaaken.
Dees roept hem toe: Het heir dwaalt langs hoe meer van 't spoor;
't Heeft, zo men my bericht, een' dollen aanslag vóór,
En wil gezanten naar het bovenleger zenden,
Om zyn ontzind bestaan te sterken door die benden.
De stad der Ubiën, door al 't gewest beroemd,
Is door zyn plonderzucht alreê ten vuur' gedoemd.
| |
| |
Men moet dien toeleg, zegt Sabinus, niet gehengen,
Maar vriend en bondgenoot fluks in de wapens brengen;
En stuiten door 't geweer dees buitenspoorigheên.
Dit stilt geen woede, en maakt het onheil algemeen,
Dus spreekt Veranius, beducht meer wroks te wekken.
Apronius slaat voor, door giften 't volk te trekken.
De Zoon van Druzus, die der helden overleg
Bedaard heeft aangehoord, verkiest den middenweg.
Myn aart, dus spreekt hy, was tot strengheid nooit genegen;
Ik gruw van burgerkryg; en 't vleien staat my tegen.
De klagt der gryzaarts steunt op reden, niet op schyn;
Na twintig jaar verdient de keurling vry te zyn.
Laat ons aan 't volk een' brief uit Cezars naam vertoonen,
Die hen bericht dat hy, om hunnen moed te loonen,
Na zo veel jaaren stryds den oudling afscheid geeft;
En Vorst Augustus gifte, uit gunst, verdubbeld heeft.
Men stemt des Prinsen raad; beveelt den brief te schryven,
En laat het muitend volk niet lang onkundig blyven
Van 't schrift dat Cezar, zo men zegt, uit Rome zond.
De keurling, hoe verwoed, bemerkt nochtans den vond;
Bedient zich van den tyd; en dwingt de Krygskornellen
Tiberius bevel terstond in 't werk te stellen.
| |
| |
Men zend de helft van 't heir naar Castra Vetera.
De stad der Ubiën, die thans van de ongenaê,
Door 't muitend volk gedreigd, geen onheil heeft te vreezen,
Word 's legers andre helft ten heirwal aangewezen.
Men volgt des Prinsen last, en trekt al juichende uit;
Doch voert de ontfangen gifte, als waar ze een oorlogsbuit,
In zege voor zich heen, met schimpende gebaaren,
By veldbanieren en geheiligde adelaaren.
De gaê des Veldheers volgt hen spoedig naar die vest;
En hy verlaat eerlang dit kortsberoerd gewest,
Om van het bovenheir den nieuwen eed te ontfangen,
Tot staaving van 't gezag, en Cezars staatsbelangen.
Zo dra men van de komst des braaven Veldheers hoort,
Is alles vol gewoels en blydschap in dit oord;
Door Silius genoopt, tracht elk met welkoomgroeten
En vrolyk krygsmuzyk Germanicus te ontmoeten.
Hy roemt hun trouw; en bied den oudelingen aan,
Indien 't hun wenschen vleit, van krygsdienst hen te ontslaan;
En 't heir Augustus gift verdubbeld uit te keeren,
Ofschoon dees benden loon noch dienstontslag begeeren.
's Helds edelmoedigheid baart elk verwondering.
De dankbre blydschap dryft den wakkren keureling
| |
| |
Gewillig tot den eed. Men hoort hen Cezar roemen;
Doch meer Germanicus, wien zy hun toevlucht noemen.
De Veldheer keert, nu hy de rust hier ziet gevest,
Met zynen vriendenstoet naar 't Ubische gewest;
Daar hem zyn gade en telg alreê verlangend wachten.
De Duitsche Arminius had al zyn legermagten
In 't veld byéén gebragt, toen hy 't bericht ontfing
Der felle muitery van Romes keureling.
Hy had zyn landvolk, de Cheruscen, opontboden;
Tubant en Cat en Mars tot zyne hulp doen nooden;
Om eerst Segestes met hunn' bystand 't hoofd te biên,
En dan de Roomsche magt stout onder 't oog te zien.
Terwyl de zucht tot kryg Arminius doet blaaken,
Ziet de Ubiër alreê Germanicus genaaken.
Cecina, die hem in die landstreek welkom groet,
Meld hem de ontwerpen van des Duitschers overmoed.
Dit, zegt hy, is 't niet all'. Niet ver van deeze veste
Vertoont zich 't outer door het dankbre Rhyngeweste,
Tot Vorst Augustus eer in deeze streek gesticht;
Segestes, die het Ryk zo dikwerf heeft verpligt,
Verkreeg van Varus, die zyn vriendschap wilde loonen,
't Gewyde Priesterschap voor d'oudsten zyner zoonen;
| |
| |
De jonge Segimond, met deezen rang bekleed,
Heeft zeven jaaren in dien outerdienst besteed.
Hy hoort naauw 'van den kryg, beraamd door Duitschlands grooten,
Of hy verlaat, uit zucht voor zyne landgenooten,
Het ampt hem toebetrouwd; en rukt met eigen hand
't Gewyde hoofdsieraad, den priesterlyken band,
Zich van de lokken af, en laat het offer vaaren,
Om zich te voegen by de woedende barbaaren.
Straks zend de Prins Cecine, om Romes keureling,
Thans nog te Vetera in winterlegering,
Te sterken met de hulp der Nederrhynsche Staaten.
Des vyands loos ontwerp zal hem dit uur niet baaten;
Dus spreekt de Held; hy waan', door valsch bericht misleid,
Dat wy nog worstlen met des heirs oproerigheid;
Hy komt te spade, en zal zyn' toeleg duur betaalen:
Eerlang zal 't magtig Rome op hem weêr zegepraalen.
Terwyl de Veldheer trouw voor 's Ryks belangen waakt,
Word hem, op 't onverwachtst, de komst bekend gemaakt
Van 't grootsch gezantschap,'t welk hem Cezar zond uit Romen.
Hy doet den achtbren rei terstond verwellekoomen;
Acht door hun zending zich aan Romes Raad verpligt,
En vleit zich reeds vooraf met eenig bly bericht.
| |
| |
Een Burgemeester, uit Raadsheerlyk bloed gesproten,
Bedaagde Plancus is aan 't hoofd der togtgenooten.
Een rei van Eedlen, door des Veldheers roem bekoord,
Door moed geprikkeld, of door vriendschap aangespoord,
Verzelde hen van Rome, om by 's Ryks legervaanen
Zich onder 's Helds geleide een glorispoor te baanen.
Tiberius, hoewel misnoegd om hunnen togt,
Die nieuwe zorg gaf aan zyn wrokkende achterdocht,
Had nochtans op hunn' wensch daar toe verlof gegeeven;
Doch Pizo nevens hen naar 't Rhyngewest doen streeven;
Geveinsden Pizo, die, uit zucht naar hoogen rang,
Geen euveldaên ontziet, ten dienst' van 't zelfbelang;
Die zich aan Plancus telg heeft door den echt verbonden,
En in Plancine een gade aan hem gelyk gevonden.
Uit toomlooze eerzucht, die verdienste en roem benyd,
Heeft hy Tiberius zyn laage ziel gewyd;
Gereed om by den Held den Vorst ten spiê te strekken,
Beloofde hy aan 't Hof al 's Prinsen daên te ontdekken.
Hy maakt zich heimlyk diets, dat 's braaven Veldheers val
Tot vordring van zyn' staat en eerrang strekken zal.
Hoe spoorloos werkt de drift in een belangziek harte!
Hy hoort, by zyne komst, met loosontveinsde smarte,
| |
| |
Dat in 't Romeinsche heir de twist heeft uitgewoed:
Straks poogt zyn slinks beleid den pasgedoofden gloed
Door nieuwe brandstof weêr in felle vlam te ontsteeken.
Zyn dienaars strooien uit, dat zich de Raad zal wreeken
Van 's legers muitery; en dat Tiberius
De benden, om den smaad zyn' zoon, Germanicus,
Oproerig aangedaan, door hunne komst zal straffen,
En 's Veldheers achtbaarheid een strenge wraak verschaffen.
Dees tyding word met schrik door ieder aangehoord,
En vliegt op 't oogenblik door al de wyken voort.
Dees momplen, dat men 't loon hen weder af zal dwingen;
Die, dat de Roomsche Raad op strenge straf zal dringen;
Een ander, dat de Vorst hen reeds daartoe verwees.
De wanhoop groeit alom by 't groeien van de vrees.
Zou Cezar, roept men uit, Oudburgemeesters zenden,
Indien 't niet was gemunt op 't straffen van de benden?
Gewis, hy deed den Raad tot strengheid overslaan,
En Plancus, hoog bejaard, deez' reistogt ondergaan.
Men zweert elkandren trouw. Men zweert het kwaad te stuiten.
Dus slaat, van stap tot stap, al 't leger weêr aan 't muiten,
En rot op nieuw te saam, by 't vallen van den nacht.
Der uitgedienden vaan is in 't verblyf gebragt
| |
| |
Des Veldheers, roept het volk; laat ons die yllings haalen;
Wy hebben één belang; 't is hier geen tyd van draalen.
't Stemt all' dien voorslag toe met schreeuwen en gedruis,
En spoed met rasse schreên naar 's Prinsen rustend huis.
De zilverwitte maan spreidde aan de hemeltranssen,
Niet lang na middennacht, haar afgeleende glanssen,
Omringd van 't starrenheir, dat haar alom verzeld.
't Oproerig volk, dat zich geluk of ramp voorspelt
Uit alles wat het ziet, roept vrolyk onder 't spoeden:
Diane lagcht ons toe; Diane zal ons hoeden.
De dolle bende, die 't ontzag verloren heeft,
Valt op de huispoort aan dat ze op haar naven beeft.
Straks raakt het al in roer, daar niemand uit kan vinden
Wat thans de woede ontsteekt in 't hart der muitgezinden.
Germanicus verlaat, tot stuiting van 't gevaar,
Zyn rustkoets in der yl; hy treed de wreevle schaar
Kloekmoedig onder 't oog; en zoekt haar drift te stuiten.
Soldaaten! vraagt de Held, wat port u aan tot muiten?
Wat is 'er gaans? waartoe dit spooreloos bestaan?
Fluks ryst alom de kreet: Wy eischen onze vaan.
't Schreeuwt all': De vaan! de vaan! Waar zal die vaan toe strekken?
Hervat de Prins. Men roept: Laat af den tyd te rekken;
| |
| |
Voldoe 's heirs eisch; of zie, door langer tegenstand,
Uw huis en al de stad terstond in lichten brand.
Dees dreiging doet den Held, die 't woeden niet kan stuiten,
Tot de overgifte van de legervaan besluiten.
Intusschen was 't gerucht door al de stad verspreid,
Dat zich Germanicus door 's heirs oproerigheid
Bezet vond in zyn huis. Die maar verschrikt 's Helds vrinden,
En de Afgezanten, die eenpaarig zich verbinden
Om hem in deezen nood kloekmoedig by te staan.
Zy neemen d'optogt straks naar 's Veldheers wooning aan,
Maar zien zich ras gestuit in hun trouwhartig poogen
Door 't raazend oorlogsvolk, dat, gillende aangevlogen,
Hen hoont en lastert, en de punt der zwaarden bied.
Hier baat geen tegenstand; al wie kan vlieden, vlied;
En Pizo zelf, die 't heir tot muiten heeft gedreven,
Weet in dit uur naauw' raad tot berging van zyn leven;
En leert, hoe 't volk somtyds hem, die 't heeft aangezet,
Gelyk een hollend ros zyn' ryder, 't eerst verplet.
Doch Plancus, voorgegaan door bondelbyl en roeden,
De teekens van zyn' rang, kan zich nog minder hoeden.
De woeste keurling zet het zwaard hem op de borst,
En had gewis zich met zyn schuldloos bloed bemorst,
| |
| |
Zo hy zich niet in 't eind hun handen had ontwrongen,
En, tot den dood ontsteld, waare in de wyk gedrongen
Van 't eerste legioen; daar hy in 't grootst gevaar
De beevende armen sloeg om 's keurlings adelaar,
Aan 't Hoofd der Goôn gewyd, en heilig in 's volks oogen.
Hy smeekte: ô Jupiter! zie neder uit den hoogen.
Bescherm my. Keer 's heirs drift. Dat nooit het Vaderland
Hen schuldig kenne aan 't bloed van eenen Afgezant.
Dit blyk van Godsdienst zelf had in 't oproerig woeden
Den Burgemeester voor den moord niet kunnen hoeden,
Zo niet Calpurnius, wien de aadlaar was betrouwd,
Het uiterst' had bestaan voor Plancus lyfsbehoud;
En, moedig ondersteund door weinige soldaaten,
De muiters tegen dank die heirwyk doen verlaaten.
Daar alles in de stad in zulk een gisting is,
Heerscht in des Veldheers huis de grootste ontsteltenis.
Een deel der vrouwen schreit, en acht zich reeds verloren;
Doch Agrippina toont meer moeds dan ooit te vooren.
't Schynt of het dreigend leed haar grootsch gemoed niet treft.
Germanicus gevaar is all' wat zy beseft.
Intusschen hoort de Prins, hoe Romes Edellingen
En Plancus naauw' dien nacht het moordend staal ontgingen.
| |
| |
Die maar' vergroot elks schrik, doch wekt in 's Veldheers hart
Een beurtelings gevoel van gramschap en van smart.
Wie moed bezit verzel me, of 't ons nog mogt gelukken
Den Burgemeester aan des keurlings drift te ontrukken.
Zo spreekt hy; streeft op weg; en ziet, terwyl hy spoeit,
Van stap tot stap zyn' stoet door helpers aangegroeid.
Hy treed ter spreekplaatse op, en dwingt de muitelingen,
Die op zyne aankomst hem by duizenden omringen,
Huns ondanks tot ontzag. Zyn achtbaar aangezicht
Verwyt reeds, eer hy spreekt, hen 't schenden van hunn' pligt.
Een eedle gramschap straalt van 't anders minzaam wezen,
En doet al 't woedend heir dit uur één Veldheer vreezen.
Hy wenkt Calpurnius. Ontzie geen woest getier;
Dus luid zyn taal, gelei den Burgemeester hier.
Dit fier bevel verrast de grimmige soldaaten;
En daar ze in twyfling staan om Plancus door te laaten,
Volbrengt de Hopman reeds 't geen Druzus zoon verlangt;
Die Plancus als zyn' vriend op 't spreekgestoelte ontfangt;
En straks door trouwe boôn, in 't aanzien van de schaaren,
Al de ovrige Eedlen van 't Gezantschap doet vergaêren.
De Veldheer spreekt, zo ras hy Plancus veilig ziet:
Speurt gy de werking der vergramde Goden niet,
| |
| |
Die door het noodlot u tot nieuwen opstand dwingen?
Speurt gy hunn' invloed niet? Verdoolde keurelingen!
Voldeed ik niet aan all' wat gy voorheen verzocht?
Waardoor verkreegt gy reên tot haatlyke achterdocht?
Moet ik, zo naauw verknocht aan 's Vaderlands belangen,
U vraagen of ik 's Ryks Gezanten zal ontfangen?
Gezanten, welker last niet u betreft, maar my.
Is, door de woede van uw blinde razerny,
Een Afgezant van Rome in Romes heir niet veilig?
De onkundigste barbaar houd zelfs Gezanten heilig.
Verblinden! toont berouw. Denkt wie, en waar gy zyt.
En gy, ô Plancus! scheld aan 't heir dees misdaad kwyt.
Dus spreekend, had de Held de hulptroep reeds vernomen
Der ruiterbenden, op zyn' last aldaar gekomen,
Om de Afgezanten, thans behoed door zyn beleid,
Te voeren naar een oord van grooter zekerheid.
De drieste muitling ziet al morrend hen vertrekken,
En zweert dat hun behoud tot 's Veldheers ramp zal strekken;
Terwyl Germanicus, wien hun verblinding deert,
Van de Edelen omstuwd, weêr naar zyn wooning keert,
Waar hy zyn blydschap toont dat Plancus wierd behouên.
's Volks drift, dus spreekt Sabyn, zal ons meer onheils brouwen.
| |
| |
Hun woede, thans gestuit, zal haast met sterker gloed
Uitbersten dan voorheen, ten zy gy 't ras verhoed'.
Ontbie het bovenheir, waarop ge u kunt verlaaten;
Versterk daardoor uw magt, nu goedheid niet kan baaten.
Wat helpt het dienstontslag den oudling toegestaan?
Wat baat uw gift? wat heeft uw zachtheid afgedaan?
Ik zal my nooit van myn weldaadigheid beklaagen,
Hervat Germanicus; en eer het uiterst' waagen,
Dan Rome tegen Rome op nieuw in 't veld doen treên.
Het heeft door burgerkryg niet dan te veel geleên.
Denk, zegt Sabinus, wien de muitzucht houd besloten;
Uw dierbre gade, uw' zoon, en alle onze echtgenooten.
Dit woord doorgrieft den Held met kommerlyke smart;
Zyne Agrippyne is al de wellust van zyn hart.
Hy hoort door vriend by vriend Sabinus voorstel schraagen.
Elk raad hem, zyne gaê hier langer niet te waagen.
Groothartige Agrippyne ontzet zich op die taal.
Elk onzer, zegt ze, heeft hier vader of gemaal,
En ik, voor my, 'k zal nooit myn' echtgenoot begeeven;
Ik kies veeleer den dood dan zonder hem te leeven.
Ik bid u, zegt de Prins, ik bid u hoor naar raad.
Bevry het leger van de schriklykste euveldaad.
| |
| |
Vergun me, om Cezar, of 't geweld my hier mogt vellen,
Vooraf dit jongske en u in veiligheid te stellen;
't Is uw en zyn gevaar dat my met angst vervult.
Hoor, roept Antejus, hoe de muiter tiert en brult:
Zult ge al dees vrouwen voor uwe oogen laaten slagten,
En eindlyk zelf den dood van 't woest geweld verwachten?
Ach! zegt de Held, myn lief! bevry my van dien druk.
Zoek by den Trever heul in 't prangend ongeluk:
Hy zal, geloof my, in deez' ramp u niet begeeven.
Verzacht myn bittre smart door 't bergen van uw leven.
Gaa; om dit jongske, en om uwe ongeboorne vrucht;
Voldoe aan myn verzoek, en red u door de vlucht.
De treurende Vorstin, byna van rouw bezweken,
Omarmt haar' echtgenoot, en wil, maar kan niet spreeken;
De traanen vloeien haar van 't minzaam aangezicht.
Ach! berst zy eindlyk uit, gy wilt het; en myn pligt
Eischt dat ik u voldoe; dan ach! hoe kan ik scheien?
De ontroerde Prins, die all' wat om hem is ziet schreien,
Kust beurtelings zyn gade en zyn onnoozel kind.
Wat valt het scheiden zwaar daar 't hart oprecht bemint!
Terwyl de vrouwen om dit deerlyk onheil kermen,
Neemt Agrippyne in 't eind haar' jongen zoon in de armen.
| |
| |
Kom, zucht ze, teder wicht! kom, vlucht, wyl 't weezen moet,
Verlaat de legerplaats, daar gy wierd opgevoed.
Wyk met uw moeder naar den bodem der barbaaren,
Smeek daar met my de Goôn dat ze uwen vader spaaren.
Zy kust, daar alles in een' vloed van traanen smelt,
Dus spreekend, voor het laatst haar' diergeliefden Held,
En treed ter huispoorte uit, gevolgd van Romeininnen,
In voor- en tegenspoed haar trouwe gezellinnen.
De moedige Vorstin ontveinst vergeefs haar smart;
Zy weent; slaat de oogen neêr, en drukt haar telg aan 't hart.
't Barst all' in klagten uit by 't klemmend handenwringen.
't Gekerm der moedren, en 't geschrei der zuigelingen,
Treft de ooren van het volk; 't streeft alles om haar heen.
De muitgezinde stoet, getroffen door 't geween,
Durft op dit schouwspel naauw' zyn eigen oog betrouwen.
Hoe! zeggen ze, zyn wy 't die dees doorluchte vrouwen,
Door onze drift verschrikt, vervoeren tot dien stap?
Zyn wy, wy de oorzaak dier rampzaalge ballingschap?
Moet Agrippina voor den keurling zich versteeken?
d'Uitheemschen Trever in 't gevaar om schuilplaats smeeken,
Met onzen voedsterling, die by de benden groeit,
't Gewaad des keurlings draagt, zich op zyn wyze schoeit?
| |
| |
Zy brengen zich haar' rang en afkomst in gedachten.
Stond Vorst Augustus telg dit lot van ons te wachten?
Verdient dit de eedle deugd der allerschoonste vrouw,
Haar goedheid, vruchtbaarheid en gadelooze trouw
Voor haar' geliefden Held, dien Veldheer, die voordeezen
Met haar de glori van den keurling plag te weezen?
Wat heeft ons zyne gaê, wat heeft hy ons misdaan?
Betaamde 't niet aan hem Gezanten voor te staan?
Zyn moed weêrhield het heir van grooter wanbedryven.
Komt, smeeken we om genade, opdat de vrouwen blyven.
Daar vast een deel des heirs zich naar den Veldheer spoed,
Omringt een ander deel den jufferlyken stoet,
En buigt eerbiedig zich voor Agrippina neder.
Keer weêr, dus spreeken zy, doorluchte vrouw! keer weder.
Laat af, zegt Agrippyne, en spoort door uw bestaan
Den Raad en Cezar niet tot felle gramschap aan.
Is 't niet genoeg dat gy me uw woede doet ontwyken?
Wy zullen, roepen ze uit, u ons berouw doen blyken.
Intusschen word de Prins door d'andren hoop ontmoet,
Die onder 't nadren hem de zelfde bede doet.
Hy wyst hen van zich af, in eedlen toorne ontstoken;
Hun laatste moedwil heeft zyn taai geduld verbroken.
| |
| |
Hy schynt te twyflen of hy 't volk te woord wil staan;
Doch spreekt in 't einde aldus: Wat gaat myn huis u aan?
Myne echtgenoote en zoon zyn aan myn hart niet nader,
Dan 't waardig Rome, en Vorst Tiberius, myn vader.
Zyn achtbaarheid zal hem beschermen; en de trouw
Der andre benden stut het magtig Staatsgebouw.
Myn dierbre gade en kroost, die ik met vreugd zou waagen
Zo ge in den stryd daardoor de zege weg kost draagen,
Waag ik, nu 't heiligst recht zich hier vertreeden ziet,
Nu gy dus muit en raast, aan uwe woede niet.
Wien toonde gy ontzag? wat is verschoond gebleven
Door u, die 'k naauwlyks weet wat naam 't my voegt te geeven?
Soldaaten zyt gy niet, die my zo woest bespringt,
Den zoon van 't Hoofd des Ryks met staal en wapen dwingt;
Noch burgers, gy, die stout uw achtbaare Overheden
In 't aangezicht weêrstaat, hun wetten durft vertreeden;
't Recht van 't Gezantschap schend, en uwe Hoofdliên moord.
Vergoodde Julius kon voormaals door één woord
Zyn wederspannig heir in 't woelend oproer stuiten;
Augustus oog alleen weêrhield het zyne in 't muiten;
En ik, hoewel myn roem nog voor hun glori zwicht,
Ik, die uit beiden sproot, toon vruchtloos u uw' pligt.
| |
| |
Zal ik myn' vader, als hem de andre Hoofdliên maalen
Hoe de orde by hen heerscht, hoe grootsch zy zegepraalen,
De tyding melden hoe 't by ons geschapen staat;
Dat oude- en nieuwling woên; dat geld noch afscheid baat;
En dat ik, in al 't leed nog overig gebleven,
Den moedwil naauw' ontgaa met een gebedeld leven?
Waarom, ô Vrienden! heeft uw trouw myn hand belet
Toen ik myzelv' het staal reeds had op 't hart gezet?
Een ander Veldheer waare in myne plaats verkoren,
Die, meer ontzien dan ik, en tot meer roems geboren,
't Verlies van Romes Staat gelukkig had geboet,
En Varus schim verzoend door 's vyands schuldig bloed.
Want nimmer moet de Raad der hooge Goôn gehengen
Dat de eedle Belgen die gerechte wraak volbrengen.
Verheven geesten van de Helden, die voorheen
Al de aard' verbaasden door hun grootsche krygstrofeen!
ô Eedle schimmen van Augustus en myn' vader!
Keert weder in dit heir; verschynt dees benden nader;
Geleid haar als voorheen. Gy ziet haar naberouw;
Haar schaamte en droefenis zyn blyken van haar trouw.
Verhoort de bede uws zoons; bevryd haar van dees vlekken,
En laat de legertwist tot 's vyands onheil strekken.
| |
| |
En gy, ô keureling, wiens bloozend aangezicht
De smert van 't hart bewyst om 't schenden van uw' pligt!
Zo ge aan 't Gezantschap, dat door u zich snood zag hoonen,
Uit achting voor den Raad, uwe achting wilt betoonen;
Zo ge aan uw' Veldheer weêr gehoorzaamheid belooft,
En van zyne echtgenoote en zoon hem niet berooft;
Uw schuldsmette uitwischt door de oproerigen te straffen;
Zal dit den Staat een blyk van uw berouw verschaffen;
Een band van eendragt zyn die ons op nieuw verbind.
Dan ben ik als voorheen uw Veldheer en uw Vrind.
Hy ziet, terwyl hy spreekt, 's volks drift allengs bedaaren.
De liefde tot den Prins herleeft by al de schaaren.
Het wydverdoolde hart beseft zyn' pligt in 't end,
Gelyk een dwaalend man door 't licht zyn' weg herkent.
Zo dra Germanicus voleindigt heeft te spreeken,
Valt al het krygsvolk aan 't belooven en aan 't smeeken:
Vergeef de struikling, straf de schuldigen alleen;
Doe 't heir op uw gelei den vyand tegentreên,
Opdat het in hun bloed zich zuivre van zyn vlekken.
Doe Aggrippina uit deeze oorden niet vertrekken;
Gun dat ze op onze beê weêr in het leger keer';
Geef ons den voedsterling der legioenen weêr.
| |
| |
Dat Gallië nooit roeme op zulke gyzelaaren;
Vertrouw die panden ons, wy zullen hen bewaaren.
Welaan, hervat de Held, 'k verlaat my op uw woord,
Myn Cajus blyve; en zo de bede word verhoord
Die ik aan Juno wy', zal ons myn gaê verzellen
Als die Godin haar uit het kinderbed herstellen,
En ons verheugen zal met een gewenschte spruit.
Hy meld zyne Agrippyne op 't spoedigst dit besluit,
En doet de blydschap in haar droeve ziel herleeven.
Zy heeft haar' zoon nog naauw' den vader weêrgegeeven,
En hy 't gevolg benoemd dat haar geleiden zal
Langs 't kronklend Moezelspoor in 's Trevers sterken wal,
Of zy vertrekt, verzeld van eenigen der vrouwen,
Terwyl zich de andren in het leger thans betrouwen;
En scheid geruster van haar' diergeliefden Held,
Nu zy de aêloude tucht en orde ziet hersteld.
Inmiddels streeft het volk door al de legerhoeken
Om de oproerstookers, die 't verleidden, op te zoeken.
De zoon van Druzus zorgt, daar hy de drift bepaalt,
Dat slechts een kleen getal voor veeler schuld betaalt.
Hy straft het kwaad alleen om grooter kwaad te weeren:
Rechtvaardigheid laat nooit door wraakzucht zich verheeren.
| |
| |
Thans stelt de Veldheer een krygskundig Opperhoofd
By ieder bende, die van Hopman is beroofd.
Hy vraagt aan elk van hen zyn' naam, geslacht en jaaren;
Hoe lang hy heeft gestreên by Romes legerschaaren.
Zo hem de keurling roemt, verkrygt hy hooger rang;
Doch zo hy word beticht van haatlyk zelfbelang,
Of snoode wreedheid, kan hem naam noch krygsdienst baaten.
De Prins eischt deugd by moed in 't hart van zyn soldaaten.
Calpurnius, wiens trouw den Roomschen Afgezant
Behoedde in 't lyfsgevaar, zet hy met eigen hand
Den groenen krans op 't hoofd, den krans van eikenblaêren;
Een waardig loon voor hen die Roomsche burgers spaaren.
Terwyl Germanicus voor orde en krygstucht waakt,
En tot den Duitschen togt het heir strydvaardig maakt,
Verneemt hy dat de vyfde en negentiende benden
In Castra Vetera op nieuw hun pligten schenden.
Hy, in het harte ontroerd door 't ongewenscht bericht,
Verdubbelt zyne vlyt, en acht zich thans verpligt,
Nu straf- noch goedheid baat, dit buitenspoorig muiten
Door kracht van waapnen, zo de nood zulks eischt, te stuiten.
Doch nu de dappre Prins ten optogt vaardig is,
Besluit hy, aangezet door eedle deerenis,
| |
| |
Cecina eerst zyn komst door eenen brief te ontdekken,
Of in des muitlings hart de schrik berouw mogt wekken.
Hy meld hem dat hy met zyn legermagt genaakt;
En dat, zo 't muiten by zyn komst niet is gestaakt,
Hy de orde door zyn magt in 't heir zal doen herleeven,
En door gestrengheid een ontzaglyk voorbeeld geeven.
De zon had driewerf de aard' door haaren glans getroost;
Zy rees ten vierdenmaale in 't lieflykbloozend oost',
Wanneer Germanicus de weelige landouwen
Van 't sterke Vetera van verre mogt beschouwen.
Hy nadert tot de vest, en zyn meêdogenheid
Zucht heimlyk om de straf 't hardnekkig volk bereid,
Als hy Cecina hem blymoedig ziet ontmoeten,
En 't Veteraasche heir hem juichend hoort begroeten.
Leg, zegt Cecina, leg nu vry uw wapens neêr:
Gy vind in deezen wal geen oproermaakers meer:
Dees trouwe bende heeft d'ontrouwen hoop doen sneeven.
Herken haar voor uw volk en wil de schuld vergeeven.
Germanicus verstaat met blydschap deeze maar',
En roemt het pligtbewys der trouwbevonden schaar';
Doch naauwlyks trekt hy in de Veteraasche muuren,
Of ziet hoe wreed zyn volk hun misdryf moest bezuuren.
| |
| |
De vest, waarin de wraak te ver zich heeft verspreid,
Verstrekt een schouwtooneel der bloedigste aakligheid.
De oproerigen, dien nacht by honderden verslagen,
Door hun bekenden, door hun vrienden, door hun maagen,
Verwekken zelfs in 't hart des krygsvolks deerenis,
Nu 't ziedend bloed bekoeld, de woede aan 't mindren is.
Doch 's Veldheers eedle ziel betoont zich sterkst bewogen.
Geen waare grootheid bant menschlievend mededogen.
Hoe! zo veel krygsliên door hun makkers neêrgeveld!
Heet dit geneezen? 't is verwonden, zegt de Held.
Laat ons, nu wy hun lot niet wederroepen kunnen,
Ten minste hun gebeente een eerlyk graf vergunnen.
Fluks word op zyn bevel de houtmyt toebereid;
De lyken t'saam verbrand, doch zonder plegtigheid.
Die last is naauw' volbragt, als al de Roomsche troepen,
Ter wraak van Varus moord, vol drifts om oorlog roepen.
De Prins doet, yvrig om den wrevelen Germaan,
Die reeds in 't veld verscheen, vol moeds te keer te gaan,
Een brug by Vetera den rug des Rhynstrooms dekken,
Om met zyn heir het land der Marsen in te trekken.
|
|
Auteursrechtvrij
