Meester Rembrandt

[p. 441]

7

ALS DE LENTE KOMT, DAN IS HET LEVEN VEEL GEMAKkelijker. Dat zegt juffer Van Loo, als Titus in de Nesse binnenloopt om een praatje te maken en gelijk een warme dronk te halen. Juffer Anna van Loo is een grote vrouw, stevig in het borstvlees, die men de twee en vijftig jaren niet zal aanzien. In tegenstelling tot haar man, die maar schraal is en tegen de winter opziet als tegen een berg. Jan van Loo komt 's winters bijkans geen deur uit, hij toeft de ganse dag in zijn zilversmidswerkplaats, met het uitzicht op de kleine binnenplaats en de achtergevels van de huizen op het Rokin.

Titus zit graag bij meester Van Loo, als zijn vaardige vingers de dunne zilverplaat vormen tot beker of bokaal - het stage geklop van de kleine ciseleerhamer gelijkt op het tikken van een klok, men hoort het op den duur niet meer. Een stille man, meester Van Loo, een harde werker, die het niet slecht vergaan is in het leven en die slechts werkt voor het geluk en de welvaart van de kinderen, waarvan zijn dochter Magdalena zijn oogappel is.

Magdalena, naar het uiterlijk het evenbeeld van haar moeder. Slank, doch een gevulde slankheid, die de lenigheid niet buitensluit. Een regelmatig ietwat hooghartig gezicht, waarin een paar fel-levende grijze ogen, té groot haast voor de smalle neus, wier nerveuse vleugels accentuëren een kleine, kersrode mond. Omlijst door het donkerblonde, krullende haar heeft dit meisjesgezicht iets vorstelijks en ongenaakbaars, dat menig ondernemend jonkman op een afstand houdt.

Drie en twintig is Magdelena, gelijk Titus. Och, Titus is niet verlegen voor meiskens, zijn impulsief temperament bezorgde hem menig heimelijk avontuur. Doch voor de dochter van den zilversmid gevoelt hij een lichte schroom: ze is zo hoog en koel, eer lijkt ze gesproten uit een blauwbloedig geslacht, dan uit de verbintenis tussen Anna Hubrechts en Jan van Loo. Titus, na een bezoek aan de Nesse, moet er menigmaal aan denken. Hoe dit meiske aan zo'n houding komt, zo princesselijk en voornaam en immer op een afstand. Het lijkt alsof ze haar ganse leven door koele, marmeren gangen heeft geschreden, en over vloeren van coromandelhout, zoals ze liggen in de koopmanshuizen aan de Heeren- en Keizers-

[p. 442]

gracht... En toch is ze nooit verder geweest dan het kleine huisje in de smalle Nesse, het winkeltje aan de straat en de werkplaats daar achter. Boven de werkplaats werd zij geboren, het hamergeklop van beneden begeleidde haar eerste kreet.

‘Als de lente komt, dan is het leven veel gemakkelijker,’ zegt juffer Van Loo nog eens. Ze heeft gelijk. Dan behoeft het vuur slechts in de keuken te branden en kan de winkeldeur open staan. - ‘Hoewel het in de Nesse niet zo koud is, het huis staat ingesloten, weet ge Titus. Ik vermoed dat het op de Rozengracht kouder is dan hier.’

Titus knikt. Hij praat met juffer Van Loo en onderwijl rusten zijn ogen op Magdalena, wier slanke handen strelen de zachte haren van een jonge patrijshond, die zich genesteld heeft in haar armen. Zijn blik volgt het gracieuse handbeweeg - er gaat iets teders van uit, iets lokkends. Ineens moet Titus denken aan de sierlijke bewegingen van een jong, chinees meiske, een kind dat hij aantrof in een etablissement in de Bantammerstraat. Voor de curiositeit was hij daar eens gaan noenmalen, en van deze ganse escapade is in zijn herinnering blijven hangen de prachtige, beheerste gebaren, waarmede deze dochter uit het Hemelse Rijk tafel diende. Het neerzetten van een telloor, het aanreiken van een kop vreemdsoortige drank, die thee genoemd wordt - het was een ranke, gestyleerde schoonheid. Ziet, daar denkt Titus aan; hij wordt ontroerd door het spel van die fijne meisjeshand, die teder en slank wegglijdt uit het blauwfluwelen keursje, dat aan hals en polsen afgezet is met een smal strookje roomkleurig kant. Magdalena van Loo weet zich te kleden met een fijne distinctie, waar menig pralerige koopmansdochter jaloers op kan zijn. - ‘Mijn vader zou u graag zo willen conterfijten, juffer Magdalena,’ zegt hij plotseling, de kroes met warm bier voorzichtig met beide handen op de tafel zettend.

Magdalena van Loo glimlacht. Ze zwijgt. Doch daar is opeens juffer Van Loo. - ‘Het zou ons een genoegen doen, indien uw vader het zou willen, Titus. Ons jongste kind geportretteerd - vader zou er blijde mee zijn...’ Haastig staat ze op. ‘Ik ga het vader vertellen,’ zegt ze, ‘en zijn consent vragen!’

Titus kijkt het meisje lachend aan. - ‘Het jongste kind, dat is een kostbaar bezit,’ zegt hij olijk. ‘En bovendien een dochter...’

[p. 443]

Magdalena bloost; ze buigt haar blonde hoofd over het hondje, drukt het liefkozend tegen haar wang. - ‘Vindt ge een dochter kostbaarder dan een zoon, sinjeur Titus?’ vraagt ze beheerst.

‘Inderdaad.’

‘Dat zegt ge, omdat ge verwacht, dat ik het tegendeel zal beweren...?’

‘Ik verwacht slechts uw instemming.’

‘Ge zijt dus van de juistheid uwer mening overtuigd?’

‘Evenals gij er van overtuigd zijt, juffer Magdalena,’ antwoordt Titus, haar vol in de ogen ziende. Hij neemt een slok bier, het is goed heet, het loopt hem warm in 't lijf. In gedachten blaast hij een pluisje van zijn donkerpaarse schoudermantel en vraagt onschuldig:

‘Waar spraken wij feitelijk over, juffer Magdalena?’

‘Uw geheugen is niet sterk, sinjeur van Rijn.’

‘Ik zweer, dat ik 't niet weet...’

‘Al zweert ge, daarom is het nog niet waar.’

‘Twijfelt ge aan mijn eed?’

‘Er worden evenveel eden gebroken als afgelegd.’

‘Spreekt ge uit ervaring, juffer Magdalena van Loo?’

‘Mijn verstand zegt het mij.’

‘Verstand is een slechte raadgever - uw gevoel moet het u zeggen.’ Titus zwijgt. Juffer Anna van Loo komt binnen, haar nog blozend gezicht gaat van Titus naar Magdalena. - ‘Vader zou het zéer op prijs stellen,’ zegt ze. ‘En hij verheugt zich er op, meester Rembrandt weer eens bij ons tehuis te zien.’

Titus z'n gezicht betrekt. - ‘Ik geloof niet, dat vader zó ver van huis gaat,’ komt hij spijtig. ‘Doch indien uw dochter zo vriendelijk wil zijn om naar de Rozengracht te komen, zij is van harte welkom in ons huis.’

‘Daar twijfel ik niet aan, Titus. Toch zou het mij deugd doen, uw vader weer eens in de Nesse te zien. Vroeger was hij een goede klant van ons, in de tijd dat je moeder nog leefde.’

‘Ge hebt haar zeker goed gekend, nietwaar juffer Van Loo?’

‘Of ik haar gekend heb... Een schat was ze, een engel gelijk. En zo mooi, net een fijn beeldje: je kon goed zien dat ze van adel stamde. En je vader was zo'n stralend cavalier, - ik was veelmaals jaloers op haar, Titus! Hij overlaadde haar met geschenken, het een

[p. 444]

na het ander en 't mooiste was niet goed genoeg! Dikwijls ging hij met armen vol van hier vandaan, hij gunde zich de tijd niet dat het bezorgd werd. Zilveren bekers, banketschalen, lepels, telloren - hij kocht maar. En niet alleen wij, maar ook de juweliers in de Kalverstraat zagen meester Rembrandt gaarne komen. Ach ja, dat was een goede tijd...’

Juffer Anna van Loo zucht. Ze kijkt naar haar dochter, ze vangt haar blik. - ‘Vergane glorie heeft altijd iets droevigs,’ zegt Magdalena, Titus aanziend van terzijde.

‘De glorie van mijn vader is niet vergaan, juffer Magdalena,’ zegt Titus met trillende lippen. Ineens staat hij op. ‘Tot genoegen, juffer Van Loo, adieu, juffer Magdalena, tot spoedig weerzien.’

Als Titus thuis komt, toeven vader en Aert in het voorhuis, ze zijn druk doende met het inpakken van schilderijen. Verwonderd kijkt hij naar zijn vader. Rembrandt ziet zijn verwondering niet, of wil die niet zien. - ‘Gaan we verhuizen, vader?’ vraagt Titus, om iets te zeggen.

Rembrandt geeft geen antwoord. Hij gaat zijn zoon voor naar de binnenkamer. - ‘Neen,’ zegt hij, ‘wij gaan niet verhuizen. Doch wel een paar doeken van mij.’ En wanneer Titus blijft zwijgen, vervolgt hij:

‘Sinjeur Becker is hier geweest... hij wil mij geld lenen; vijf honderd gulden voorloopig. En die schilderijen dienen als pand.’

‘Was dat nodig, vader?’ vraagt Titus scherp.

Rembrandt maakt een hulpeloze beweging met zijn armen. - ‘Kan jij leven van de wind, Titus? Je weet evengoed als ik, dat mij geen andere keus wordt gelaten.’

Titus buigt het hoofd, hij voelt dat zijn vader gelijk heeft. - ‘Dat ik zo weinig te verdienen weet,’ komt hij spijtig.

‘Niet jij, doch ík moet zichzelf een verwijt doen, Titus,’ zegt Rembrandt met stroeve stem. Hij gaat op de punt van een stoel zitten. ‘Ik heb 't je niet willen zeggen, Titus, ik durfde niet. Doch verleden week heb ik van de Heren Burgemeesteren bericht gekregen, dat ze mijn Claudius Civilis niet wensen te aanvaarden, verschildert of niet... Begrijp je zoiets, God, begrijp je dat, jongen?’

Titus begrijpt. Het is alsof hij wegzinkt in een zee van moeilijk-

[p. 445]

heden, die op de bodem der ziel slechts gramschap achterlaat. - ‘En weet u ook, wie nú de vererende opdracht heeft ontvangen?’ vraagt hij bitter.

‘Jürgen Ovens...’

‘Jürgen Ovens, die pluimstrijker? Die voddevent? De Heren Burgemeesteren blameren zich geducht, dat moet gezegd worden!’

‘Zéggen mag je 't niet, Titus, het zou je in aanraking brengen met de lange arm van 't Gerecht. Doch denken mag je 't wel.’

‘Het moest van de daken uitgebazuind worden...’

‘Wat geeft het? De Heren varen me in de baard; ik heb hun mishagen gewekt wijl ik een eigen oordeel bezit en niet wens te vleien. En daarom wordt de ledepop op het schild geheven.’

‘Ondertussen breken ze u kapot, vader...’

Moeilijk komt Rembrandt overeind. - ‘Ik ben ontgoocheld,’ zegt hij met zijn diepe stem, ‘maar gebroken niet.’ Hij legt zijn handen op de rug van de stoel, gelijk een vorst staat hij in de kleine binnenkamer. - ‘Ik wil de wereld mijn grootheid tonen, m'n jongen, én mijn verval... de hoogmoed en de ellende, ik zwiep ze op het linnen. Weest niet ongerust Titus, wij staan aan de goede kant, jij en ik, we komen er.’

Titus kijkt zijn vader na, die met stramme benen sloft naar het voorhuis. En ineens schiet als een steekvlam door hem heen, dat een man als zijn vader lijden moet, om dieper tot eigen heerlijkheid te kunnen ingaan...