Meester Rembrandt

[p. 280]

16

IN DE ZOMER VAN HET VOLGENDE JAAR WORDT Saskia een dochter geboren, ze noemen haar naar Rembrandt's moeder Cornelia. Het is een tenger kind, met de fijne trekken van Saskia. Stil ligt het in de wieg, alsof het verwonderd is zomaar vanzelf op de wereld te zijn gekomen. Lang blijft Saskia in het kinderbed. Ze gevoelt zich moe, het is of er een worm knaagt in haar rug. Dr. Bueno spreekt van rust, rust, rust, hij schrijft recepten zonder tal. Saskia kan haar kind niet voeden; er komt een min in huis, een stevige, jonge daglonersvrouw uit Ransdorp in Waterland, ze heeft zog genoeg voor wel tien hongerige zuigelingen.

Rembrandt spreekt weinig deze maanden. Nadat hij in een driftige scheppingsroes Simsons bruiloft heeft voltooid, lijkt zijn kracht uitgeput. Schoon het een wonder mag heten, hoe kunstlievend Amsterdam dit grote doek heeft ontvangen! Voor de winkelkast van Hendrick Uylenburgh verdringen zich de kijkers, en het is geen nieuwsgierigheid alleen welke zij tonen. Hoge bedragen worden geboden door kooplieden en regenten, doch Rembrandt heeft andere dingen aan 't hoofd dan geld. Zelfs de beslissing van den Hove van Friesland boezemt hem geen belangstelling in. Zijn eis wordt niet ontvankelijk verklaard, daar er van boos opzet bij Dr. Albertus van Loo geen sprake heet te zijn. Algoed, Friezen bijten elkaar niet, die kleven aan een gelijk hoed en rand. Hij zal in het vervolg wel oppassen, zijn geld te smijten in de rosmolen der juristerij - beter kan hij het in de Binnen Amstel gooien. Of hij kan het ten geschenke geven aan het comité, gevormd door aanzienlijke Amsterdammers, dat geld inzamelt ten behoeve ener luisterrijke ontvangst van Maria de Medicis, de moeder van Lodewijk de dertiende, die met politieke oogmerken door Frederik Hendrik met groot eerbetoon in den Hage is tegemoet getreden. Rembrandt lacht grimmig om deze inval. Zeker: de Amsterdamse Heren sloven zich uit om goed voor de dag te komen! Overal in de stad worden triomfbogen opgericht, een vuurwerk zal worden afgestoken en in het Rokin denkt men een waterfeest te arrangeren. Burgemeesteren en leden van de Vroedschap hebben meester Honthorst opdracht verleend, de hoge Vrouwe levensgroot te conterfijten -

[p. 281]

ze weten blijkbaar niet dat er in hun eigen stad een zekere meester Rembrandt woont, die wijd en zijd vermaard is om zijn portretkunst... Gaat uw gang, mijne Heren. Van een Bicker, een Pancras of een Reael, zij mogen burgemeester zijn, kan men geen inzicht verwachten in zaken wat kunst betreft. Die weten meer van geheimzinnige leveranties kruit en lood aan de Spanjolen, naar er gefluisterd wordt. En meester Rembrandt zal u niet komen smeken hém de opdracht te doen toekomen, uw voorspraak heeft hij niet van node, zelfs niet voor het portret ener koningin.

In deze tijd is het, dat Heer Constantijn Huygens onverwacht de klopper slaat op de huisdeur in de Doelenstraat. Hij toeft te Amsterdam om de ontvangst van Maria te regelen, hij komt Rembrandt een nieuwe bestelling brengen. De drie destijds geleverde passiestukken: Kruisoprichting, Kruisafneming en Hemelvaart moeten gecompleteerd worden met een Graflegging en een Opstanding. - Zijne Excellentie zal het ten zeerste op prijs stellen, indien gij u daarmede wilt belasten. Mijnheer Huygens is nog immer dezelfde hoofse verschijning, als in de tijd dat hij Rembrandt en Jan Lievens te Leiden een bezoek bracht. Al is zijn haar een tikje grijs aan de slapen, zijn ogen sprankelen van levenslust. En hoe meester Rembrandt het maakt? - ‘Dank u zeer Mijnheer, ik maak het goed.’ De koele toon treft den prinselijken secretaris, hij heeft iets anders verwacht. Kom, hij moet voort, de tijd dringt. Besprekingen met de Heren burgemeesteren, Amsterdam zal tonen de eerste stad des lands te zijn. - ‘Adieu meester Rembrandt. En als ge spoed wilt maken met de stukken, zal het Zijne Excellentie zeer ten genoege zijn.’

Saskia blijft zwak. En met de kleine Cornelia gaat het evenmin naar wens. Dr. Bueno komt, zijn donkere ogen staan ernstig in het bleke gezicht. Hij kijkt naar Saskia, hij kijkt naar Rembrandt. Zal hij de waarheid zeggen?

Weer is het stil in huis. Een stilte die destemeer opvalt door het feestgewoel op straat. Ver uit de omtrek en van dichtbij is het volk gekomen naar de stad, de Doelenstraat davert van sleden en karossen. Voor Rembrandt's huis ligt zand gestrooid, daar valt het lawaai even stil, dat zo hinderlijk is voor de beide zieken. Rust, om 's hemelswil rust! Rembrandt staat voor het venster in de achterkamer, hij

[p. 282]

kijkt naar het drukke beweeg op het water van de Amstel. Schuiten, vrolijk versierd met kleurige vlaggen en wimpels, varen voorbij, het waterfeest gaat weldra beginnen. Er is een eilandje in het water aangelegd, waarop nijvere handwerkslieden een houten tempel hebben gebouwd, een witte tempel, versierd met guirlandes van fris groen. Straks zal koningin Maria daarin plaatsnemen, zij zal het feest goed kunnen volgen. Een tournooispel zal gehouden worden, de Heren burgemeesteren hebben eer van hun werk. Rembrandt wendt de blik weg van het venster, de drukte hindert hem, het duizelt voor zijn ogen. Geruisloos schuift hij de gordijnen toe, ontsteek een kaars en gaat op een stoel naast de bedkoets zitten.

Saskia slaapt. De ziekte heeft haar gezicht verinnigd, ze gelijkt een heel jong meisje - een kind bijkans. Haar ene hand is van het dek gegleden, Rembrandt legt die voorzichtig onder de dekenvracht. Hoe koud voelt die hand, angstig koud. Is het dezelfde hand die zacht en strelend kroop door zijn haar, die zijn hoofd trok aan haar borst, in de vele nachten van overgave en geluk? Een koude, witte hand, blauw dooraderd, en smal als van een kind. Geluidloos staat hij op, tilt het gordijntje omhoog en gluurt in de schemer van de gebogen wiegehuif. Stil, verroer u niet, de kleine Cornelia slaapt, slaapt gelijk haar moeder. Met ingehouden adem staat hij gebogen over de wieg, een tip van het gordijntje in de hand, hij durft zich niet te roeren. De stilte onder de huif is zo vreemd, zo angstig en broos, een stilte die hem de adem doet stokken in de keel. Met de vrije hand pakt hij de zilveren kandeleer, houdt hem omhoog en laat het licht spelen over het gezichtje van zijn dochter. Waswit ligt het kopje op het kussen, waswit gelijk een altaarkaars, als versgevallen sneeuw. Het mondje, als van een dode vogel half opengezakt, is bedekt met blauwachtig schuim. De oogjes staan star en turen ver, ze turen in de hemel, en nóg verder misschien. Rembrandt stamelt een paar woorden, niemand zal ze kunnen verstaan, zijn hand met de kaars trilt. Langzaam laat hij het wieggordijn vallen, waar achter zijn geluk gestorven is.

De dertiende Augustus anno domini 1638 werd Rembrandt's dochtertje Cornelia begraven in de Zuiderkerk, waar ook de kleine Rombertus rust. Het was een schone dag; de kerktorens lieten hun

[p. 283]

klokken tuimelen en in de straten der stad schalden de trompetten ter ere van Maria de Medicis, de Koningin-Weduwe van Frankrijk.