Voor God en koning (onder pseudoniem Mathilde)

[p. 406]

Hoofdstuk X.
Een Bezoek.

Het was Zondag na de Hoogmis, dat de kerkgangers op het marktplein, in groepjes saamgeschoold, nieuwsgierig naar de kerkdeur blikten, zoodat het ieder duidelijk was dat iets de liefelijke eentoonigheid van het dorpje moest verbroken hebben.

‘Welk een prachtig rijtuig,’ riep een dikke, goedaardige boerin.

‘En welke groote, sterke paarden,’ zeide een jonge boer.

‘Ik heb noch naar de paarden, noch naar de koets gezien, alleen maar naar de dame met haar fijn zwart kleed en keurige handschoenen,’ sprak een lief landmeisje.

‘En wat bad zij vroom en aandachtig!’

‘Even als haar gezelschapsjuffrouw, die haar hoofd bijna tot den grond boog.’

‘Ik meen die dame meer gezien te hebben,’ zei een jonge boer.

[p. 407]

‘Meer? Waar zoudt gij haar ontmoet hebben, gij, die niet verder geweest zijt dan Bordeaux.’

‘Ik weet ook niet, of ik nu juist haar herken, maar die trekken herinneren mij iemand. Ik kan niet zeggen wie.’

‘Lerinval,’ sprak een stem.

‘Wat Lerinval!’ riepen allen geërgerd uit. ‘Lerinval! zegt gij, dat zij op Lerinval gelijkt?’

‘Inderdaad, zij heeft veel van hem.’

‘Ga uw oogen wasschen Claude en kom terug. Lerinval en die bevallige, vrome dame in een adem noemen, het is schande.’

‘Wacht moeder Plinquet, daar komt zij aan! Wie weet, wie van ons tweeën gelijk heeft?’

Daar traden twee dames uit de kerk. De eene in haar deftig slepend gewaad, met haar schoone, edele, door het lijden eenigzins verouderde trekken, leunde op de andere, die minder deftig gekleed haar gezelschapsdame scheen te zijn. Zij telden waarschijnlijk beiden een goed veertigtal jaren, doch het gelaat der dienares was minder ingevallen dan dat der andere. Haar leven had zeker zoo veel stormen niet gekend. Vriendelijk groetend gingen zij langs de bewonderende landlieden naar de pastorie.

‘Nu, wat zegt gij?’ klonk Claude's zegevierende vraag.

‘Niets! Hoe zou zij op hem gelijken?’

‘Toch wel,’ riepen eenigen, ‘haar gelaat doet aan hem denken.’

‘Ja doch op een wijze, die den wolf op den hond doet gelijken.’

‘Welk een opmerking! Neen men kan die twee niet op één lijn stellen.’

‘Toch gelijken zij op elkander.’

‘Iets, een zweem,’ en het pleitte voor Claude's mee-

[p. 408]

ning dat bijna iedereen hem toe moest geven, ofschoon allen vast besloten waren niets van dien aard te willen ontdekken.

Ondertusschen had de oude huishoudster van den pastoor, nog in haar volle zondagsgewaad de dames in de huiskamer geleid.

‘Mijnheer pastoor,’ zeide zij, ‘was nog in de kerk, maar hij zou zeer spoedig hier zijn.’

Het wachten duurde ook niet lang; spoedig ging de deur open en vader Michel trad binnen. Met die fijne tact, dames uit hooge kringen vooral eigen, ging de bezoekster hem te gemoet en na eenige vleiende woorden over de fraaie kerk, de schoone muziek en de stichtende preek, zeide zij met een minzamen lach:

‘Wanneer gij mijn naam hoort zal de reden van mijn bezoek u zeker duidelijk zijn. Ik heb in het Zuiden de baden gebruikt en daar men mij zeide dat een kleine omweg, naar Montemart leidde kon niets mij beletten u een bezoek te brengen.’

‘Inderdaad mevrouw, gij bewijst ons te veel eer.’

‘O neen, eerwaarde heer, al was de reden mijner komst niet half zoo gewichtig, zoo zou ik de lange reis niet betreurd hebben door deze schoone welbebouwde landstreek, met zijn goede en vrome bewoners. Waarlijk, ik geloof dat dit weinige jaren geleden heel anders was.’

‘Met God's hulp mevrouw, is veel veranderd.’

‘Ja de goede God weet uitmuntend zijn helpers te kiezen. Doch ik wil geen misbruik maken van uw kostbaren tijd, mijnheer pastoor, en zal daarom beginnen u mijn naam te zeggen. Ik ben de hertogin de Champfleury. Die naam is u zeker bekend?’

Een flauwe glimlach plooide de lippen des priesters, als of hij zeggen wilde: ‘Ik heb mij dan niet vergist.’

[p. 409]

‘Zeer bekend mevrouw,’ antwoordde hij.

‘Ik dacht het wel. De lieve bewoonster van het kasteel, zal u zeker haar hartsgeheimen geopendbaard hebben.’

‘Gij wildet dus spreken over de betrekking van uw zoon tot mejufvrouw Lerinval.’

‘Juist, doch laat mij u alles verhalen!’

‘Na de reis van Armand naar Provence, bleef hij mij maanden achtereen kwellen, om mijn toestemming tot dat ongelijke huwelijk. Ik gaf eindelijk toe, doch de hemel weet met hoeveel tegenzin. Kort daarop komt een brief van het meisje, dat haar vader niet wilde er eenige gemeenschap zou bestaan tusschen zijn Euphrosyne en de Champfleury's. Zeker was dit toe te schrijven aan de republikeinsche, gevoelens van den vader. Hoe dit ook zij Armand was zeer bedroefd en ik, hoezeer ik deelnam in zijn verdriet, kon er niet over treuren. Eenigen tijd daarna ontdekte ik in de Madeleine een schoon meisje, bekoorlijk als een engel, voor een altaar neêrgeknield; haar gelaat trof mij door de zeker zeer toevallige gelijkenis met iemand, dien ik lief had en reeds sedert lang overleden is; Armand zeide, dat zij het was en sedert dien dag is het ook mijn hartewensch, dat zijn beminnelijke uitverkorene mijn dochter werd. Doch zij verdween uit Parijs, nu eerst hoorde ik toevallig op de badplaats, dat zekere Lerinval met zijn beeldschoone dochter te Montemart woonde. Dit bewoog mij, u wiens lof ik overal hoorde verkondigen, tot raadsman te nemen.’

‘Uw doel was dus Lerinval in deze zaak te bewegen, zijn toestemming terug te geven.’

‘Dit was mijn plan, doch waarom zag ik Euphrosyne niet in de kerk?’

‘Er is in die enkele maanden veel gebeurd mevrouw;

[p. 410]

waarschijnlijk zult gij geheel anders denken, wanneer gij weet, hoe de vader drie maanden geleden zijn toestemming gaf, en hoe nu het huwelijk onmogelijk is.’

‘Gij maakt mij nieuwsgierig mijnheer pastoor!’

‘Het zal ook u duidelijk worden mevrouw, dat geen band tusschen zijn bloed en het uwe mogelijk is. Weet vooreerst, dat zijn naam Lerinval, slechts een anagram is.’

Een doodelijke bleekheid overtoog het gelaat der hertogin, zij greep een potlood en een gescheurde enveloppe van de tafel, schreef den naam en keerde in zenuwachtige spanning de letters om.

‘O, mijn God,’ riep zij plotseling, het papier ontviel haar handen en haar gezellin snelde toe om haar bij te doen komen, met een fleschje reukwater, dat zij steeds bij zich droeg. Spoedig was zij hersteld.

‘Is het dus de waarheid, eerwaarde heer pastoor. Hij..... o God! God, wie had dat kunnen denken.’ sprak zij met tranen in de stem.

‘Helaas mevrouw, veel knoopt zich aan dien naam vast.’

‘Em... ma... nuel! Mijn broeder en tegelijk..... weet gij alles mijnheer pastoor?’

‘Alles mevrouw, meer misschien dan gij.’

‘En het meisje?’

Hij verhaalde haar thans op welke wijze Euphrosyne de verschrikkelijke waarheid had vernomen en welken invloed die mededeeling op haar levenslot uitgeoefend had. De hertogin luisterde aandachtig onder een vloed van tranen van medelijden en bewondering. Eindelijk toen het verhaal geëindigd was, zeide zij:

‘Mijnheer pastoor, wees gedankt voor uw inlichtingen, hoe hartverscheurend zij ook voor mijn

[p. 411]

zuster- en moederhart zijn. Doch ik bid u zeg mij toch, hoe gij zoo bekend zijt met mijn familie. Kent gij haar dan niet alleen uit de bekentenis der oude Catharina.’

‘Neen mevrouw, ik ken u en de uwen sedert zeer lang.....’

‘Hoe dan? Heb ik u heden niet voor het eerst gezien?’

‘Volstrekt niet.’

‘En 't belang, dat gij in de Lerinvals stelt, is toch eenvoudig niet dat van een pastoor in zijn leeken. Los me dat raadsel toch op!’

‘Ik zag u in de Vendée.’

‘In de Vendée?’

‘Mevrouw, ik sta tot Euphrosyne in dezelfde betrekking als gij tot haar. Ik ben haar oom.’

‘Toch niet.....’

‘Juist mevrouw! Junius Brutus, broeder van Claudine Lucretia.’

‘Is het mogelijk; welke ontdekkingen, doch thans ten minste is 't eene aangename! Gij zijt dus mijn redder, de trooster van mijn broeder en hij die ons den toegang tot het vaderland hebt verleend. O, God heeft mijn gebeden ruimschoots verhoord. Thans herken ik u, nu ik uw naam weet! Niets is er in u veranderd, als de uitdrukking van uw gelaat. Vergeef mij zoo ik nog zoo nieuwsgierig vroeg, doch...’

‘Het verschil tusschen den officier der republiek en den pastoor van Montemart is ook zoo groot!’

‘Hemelsbreed! och, indien 't niet onbescheiden is, verhaal mij toch hoe die verandering gekomen is.’

‘Door een wonder van Gods genade mevrouw, die ik waarschijnlijk verdiend heb door uwe gebeden en door die uws broeders. Van u beiden ontving ik

[p. 412]

den eersten zuiveren indruk eener deugd, die zelfs niet in de grootste figuren onzer republiek te vinden was.’

‘En zijt gij nu roijalist mijnheer?’ vroeg de gezelschapsdame.

‘Ik ben van geen partij meer mejufvrouw! De priester is steeds aan die zijde, waar God en de godsdienst behoorlijk gediend worden.’

‘Laat mij u mijn trouwe vriendin voorstellen.’ zeide de hertogin. ‘Zij ook is een Vendeesche, Jeanne Darnier is haar naam,’ en onwillekeurig dacht de bezoekster aan een lang vervlogen morgen toen zij voor 't eerst dien man had gezien en toen de ouders van Jeanne haar nog zoo trouwhartig alle aanraking met hem ontrieden. De tijd vloog voorbij in 't oproepen van oude herinneringen en eerst toen de Angelus klepte, sprong de hertogin verschrikt overeind omdat het reeds zoo laat was.

‘Ik ga naar hem,’ zeide zij vastbesloten.

‘Zoudt gij niet te veel van uwe krachten vergen?’ vroeg Jeanne bezorgd.

‘O het zal mij zwaar vallen, maar een dure eed bindt mij. Ik heb mijn vader gezworen, Emanuel zijn zegen over te brengen. Doch toen was hij nog geen Kaïn!’

‘God zegene uwe pogingen mevrouw! 't Is onmogelijk dat een ziel, voor wie zooveel gebeden omhoog stijgen, verloren gaat.’

‘Hoe troost gij mij, eerwaarde heer! Ach, houd niet op voor mijn rampzaligen broeder te bidden. Hij is de uwe immers ook!’

Zij besteeg alleen het rijtuig, dat haar naar de woning van Lerinval bracht. De pastoor was in zijn kamer teruggekeerd en stortte voor 't kruisbeeld zijn bekommerd hart uit.