Voor God en koning (onder pseudoniem Mathilde)

[p. 60]

Hoofdstuk VI.
Junius Brutus.

In een vertrek, dat op het marktplein van Nantes uitzicht had, zat een jong man van tusschen de twintig en vijf en twintig jaren voor eene tafel. Hij had twee kaarten voor zich liggen, welke hij scheen te vergelijken; zijn gelaat was schoon en edel; zijne oogen vooral hadden eene levendige, vurige uitdrukking, welke echter door een minzamen blik aangenaam getemperd werd. Zoo verdiept was de jonge man in zijne studie, dat hij eene jonge vrouw niet bespeurde, die door de deur, achter hem, binnengekomen, sedert eenige oogenblikken over zijn schouder staarde.

‘Junius Brutus,’ zeide zij eindelijk. Hij keek op en glimlachte.

‘O Claudine!’ riep hij verrast en borg de kaarten in eene lade. Zij zette zich op een stoel naast hem neêr en begon:

‘Ik wilde u spreken, Junius, over iets zeer belangrijks.’

[p. 61]

‘Zoo, gij maakt mij nieuwsgierig. Is er iets aan de hand?’

‘Dat wil zeggen.... zijt gij verzekerd dat niemand ons hier hooren kan?’

‘Wees gerust, en ga voort.’'

‘Gij weet dat d'Ourliac een honderdtal soldaten gevraagd heeft, om dieper in de Bocage te dringen.’

‘Nu ja, maar waar dient dit alles toe?’

‘Wat nu zijne bedoelingen zijn, weet ik evenmin als gij, doch dat hij iets bizonders in den zin heeft, is zeker, zoo even kwam hij naar mij toe en zeide: Lucretia, morgen bij het krieken van den dag vertrek ik naar Mortagne en zoo verder, het is mij van het grootste belang dat gij medegaat, wij zullen waarschijnlijk met eene vrouw te strijden hebben en dan is het goed, dat wij eene andere tegenover kunnen stellen en daarbij.....’ toen scheen hij iets te bedenken en zweeg.

‘Gij zult zoo dwaas niet zijn, aan zijn verzoek te voldoen?’

‘Ik had er wel lust in, doch zou het nooit aangenomen hebben, indien hij niets beloofd had. Zoo de zaak goed afloopt,’ voegde hij er bij, ‘zal ik zorgen, dat gij daags na onze terugkomst met burger Emanuel trouwt, en onmiddellijk een goed bestaan hebt.’

‘Claudine, gij weet dat ik nooit veel met d'Ourliac of Emanuel heb opgehad; gij kunt trouwen met wien gij verkiest, en ik zou ook de laatste zijn, wien gij om raad verzocht. Verwacht dus van mij geene aanmoediging.’

‘Daar kwam ik ook niet voor.’

‘Kwaamt gij dan om mijne toestemming?’ vroeg hij spottend.

‘Nog minder! eenvoudig om u te zeggen, dat ik

[p. 62]

morgen vertrek, en dat d'Ourliac eene uitvoerige kaart der Bocage noodig heeft.’

‘Laat hem die zelf maken, hij weet even goed als ik, dat ik dit gedeelte nauwelijks ken, de oostelijke zijde heb ik plat geloopen, maar hier ben ik nooit doorgedrongen.’

‘En die kaart dan?’

‘Welke? die twee, die heb ik zelf noodig.’

‘Gaat gij ook dien kant uit?’

‘Misschien, ik weet niet wat generaal Canclaux bevelen zal.’

‘Nu, ik zal u niet langer ophouden, doch mag ik u een welgemeende, zusterlijke raad geven?’

‘Zeker! zoo ik u straks een broederlijke schenken mag.’

‘Toen ik gisteren bij de burgeres Lebon was....’

‘Zijt gij daar weêr geweest? O Claudine, gij weet, hoe ik dat gezelschap verafschuw.’

‘Dwaasheid! Ik ben zoo trotsch niet als gij! Daar hoorde ik zeggen, dat Carrier u zeer ongenegen is, omdat gij hem zelden of liever nooit bezoekt en zelfs nimmer op zijne partijen verschijnt.’

‘Ik zou zijne bacchanalen bijwonen? Hoor eens Claudine, ik laat dit aan d'Ourliac, Emanuel en menschen van hun slag over! Wat mij betreft, ik ben officier der republiek en sta onder generaal Canclaux; laat Carrier zich beklagen, zooveel hij wil, mij ziet hij nimmer bij zich,’ en deze laatste woorden uitende, schudde hij, als een getergde leeuw het met zijne manen doet, de lange, zwarte haren. Claudine haalde de schouders op.

‘Nog iets zuster, voor gij heen gaat,’ voegde hij er bij, ‘ik vrees dat gij u te veel afgeeft met het schuim des volks. In Parijs zijt gij hiermeê reeds begonnen. Die

[p. 63]

met pek omgaat, raakt er meê besmet, dat weet gij. En dat verwenschte huwelijk met een verloopen aristocraat.....’

‘Aristocraat! Junius Brutus gij zijt het meer dan hij.’

‘Wel mogelijk! tot Carrier's groote verontwaardiging. Zij zijn het die dwaze heethoofden, welke onze roemrijke republiek naar den ondergang slepen, en die ons nu dit geheele werk op den hals hebben gehaald. Claudine, geloof mij, zoek dit gezelschap niet te veel op.’

‘Gij zult mij toch wel het recht en den ouderdom toekennen om zelf over die dingen te oordeelen. Het zijn mijne zaken, burger Brutus en niet de uwe. Tot wederziens.’

En zij trok op eene ruwe wijze, die duidelijk haar misnoegen te kennen gaf, de deur achter zich toe.

Junius Brutus stond op en ging aan het raam staan. De ontevreden wolk op zijn voorhoofd werd noch zwaarder toen hij het noodlottige instrument op het plein zag staan, waardoor Carrier liefde tot de vrijheid wilde inboezemen.

‘En zoo willen zij ons dus vrij, gelijk en broeders maken,’ mompelde hij, ‘ja als wij allen geen hoofd op de schouders meer hebben zijn wij volgens Carriers begrippen gelijk. Laat ieder toch denken wat hij wil. Door zulke middelen, zal men er nooit in slagen onze republiek van buiten geëerd en gevreesd van binnen eendrachtig en bloeiend te maken.’

Hij sloot het raam en zette zich neêr. ‘O dat visioen,’ vervolgde hij en streek met de linkerhand over het voorhoofd; ‘groen en zwart, snel als de bliksem vloog het mij voorbij, en later toen ik haar terug zag met die schitterende oogen en die houding... Kin-

[p. 64]

derachtigheid, aan zulke dingen mag Junius Brutus niet denken,’ en hij haalde zijne kaarten weêr uit de lade.

Junius Brutus of zooals hij voor de revolutie heette Julius, Michel Fournet, was een van die menschen, die rechtschapen zijn, noch door hunne opvoeding, noch door hunne omgeving, doch geheel en al door hun eigen hart. Zijne ouders, hadden in Parijs een groot koffijhuis, waar de bezoekers nimmer tot het gezochtste gezelschap behoorden; de kleine Michel leerde al vroeg eene menigte guitenstreken, er was niets dat hij niet durfde ondernemen; vlak naast zijn oudershuis woonde eene jonge actrice van een der mindere tooneelen. Zij speelde vrij goed en had veel gevoel van de rollen, die zij moest vervullen. Michel kwam dikwijls bij haar en zij vermaakte zich hem te leeren lezen, het kind was vlug genoeg en leerde spoedig alles wat zij zelve kon; tot belooning moest hij dan hare rollen uitschrijven; dikwijls declameerde zij in zijne tegenwoordigheid en zoo werd de knaap spoedig vertrouwd met de meesterstukken der groote fransche schrijvers; dit bracht den jongen tot nadenken, er bestond dan eene andere wereld, dan die rondom hem. De actrice trouwde met een landeigenaar uit het zuiden en zij liet hare geheele bibliotheek aan den kleinen jongen. Hij maakte van zijn ellendig dakkamertje een studeervertrek en terwijl men beneden dronk en zong zat hij boven in zijne geliefde boeken te studeeren. Er waren er velen bij, welke de vorige eigenares nimmer beschouwd had, onder anderen latijnsche en grieksche. Hoe Michel het aanrichtte om ze te verstaan, is onbekend doch zeker was het, dat hij het na eenigen tijd zoo ver bracht, ze hoe gebrekkig ook, te kunnen lezen. Wat had men niet van dien knaap kunnen maken die, zonder eenige leiding, zoo vorderen kon. Helaas, er was niemand, die zich om zijne vor-

[p. 65]

ming bekreunde! Na den dood zijns vaders, die overleed toen Michel dertien jaren oud was, ging zijne moeder met hem en Claudine naar Saumur bij hare bloedverwanten; in 1789 keerde zij weder naar Parijs terug om eene erfenis te halen; de revolutie was uitgebroken en Michel werd een harer warmste aanhangers; hij liet zich Junius Brutus noemen. Claudine, of liever Lucretia, was een meisje van verblindende schoonheid geworden; hartstochtelijker dan haar broeder, had zij zich met hare moeder bij eene klub aangesloten, waarvan de helft uit vrouwen bestond. d'Ourliac, bracht Emanuel (burger Liberté noemde hij zich thans) op een avond naar die klub; juist stond Claudine op het spreekgestoelte; hare rede was, zooals men die van eene onbeschaafde, woeste vrouw verwachten kon, en het was alleen hare persoonlijkheid die indruk op den jongeling maakte. Van af dit oogenblik had zij hem geheel in hare macht. d'Ourliac begreep dat niets Emanuel meer van zijne familie scheiden kon, dan zulk eene mésalliance, hij greep dit middel dus met beide handen aan en was vast besloten Claudine eens als schoondochter aan zijn gehaten neef voor te stellen.

Na het bezoek te Mailly was d'Ourliac veel veranderd; hij brandde niet meer zoo van wraakzucht tegenover den baron en zijne familie; hij zond allerwege boden door de Bocage uit; eindelijk bracht er één eenige voldoende aanwijzing. Den volgenden ochtend, had d'Ourliac een lang onderhoud met Carrier en 's avonds kwam hij bij generaal Canclaux met het bevel van den proconsul om hem honderd manschappen toe te vertrouwen. Het echt militaire hart van den generaal, gevoelde diepen walg voor den laaghartigen beul en zijne handlangers.

‘Honderd soldaten!’ riep hij verbaasd, ‘wat wilt gij daarmeê doen, burger d'Ourliac?’

[p. 66]

‘In de Bocage dringen.’

‘Hoe kunt gij zoo dwaas zijn, begrijpt gij dan niet dat al die boeren u zullen verpletteren?’

‘Daartegen zijn mijne maatregelen genomen.’

‘Zeker moet er weêr het een of andere kasteel verbrand worden. Laat de burger representent, daartoe zijn volk gebruiken. Mijne soldaten moeten alleen in het open veld strijden.’

‘Doe uw plicht burger generaal, anders zal Carrier de zijne doen.’

Canclaux sidderde van toorn; hij wist wat die woorden beteekenden.

‘Zij zullen morgen gereed zijn,’ hernam hij.

‘Des te beter.’

Den volgenden ochtend vertrok d'Ourliac aan het hoofd der zijnen, splitste ze in verscheidene deelen, zond de eene helft links, de andere rechts, doch bepaalde hen een plaats van bijeenkomst. Hij zelf met Claudine-Lucretia, twee andere vrouwen en een constitutioneel priester richtte zijne schreden naar Mortagne, en ging van daar met Claudine verder.