Hekken in Nederland

[p. 172]

Foto Lichtbeelden Instituut Amsterdam, z.j., coll. RDMZ.

Schermerhek
Schermerweg, Alkmaar

Situatie en geschiedenis

De Schermerpoort is de enige van de zeven poorten van Alkmaar waarvan meer bewaard bleef dan de ervoor liggende brug. De Schermerpoort bevond zich aan de noordoostelijke zijde van Alkmaar, in het deel dat door het graven van het Noord-Hollands Kanaal werd afgescheiden van de oude stad en daardoor op de buitenstaander kan overkomen als een ‘vergeten hoek’ van Alkmaar. De Schermerpoort werd gebouwd in 1658 op de plaats van een uit 1639 daterende houten poort. Op een tekening door C. Pronk uit het begin van de 18de eeuw is te zien dat het geheel toen bestond uit een stenen poort aan de stadszijde, waarvoor een brug lag met langgerekte stenen landhoofden en in het midden een ophaalbrug. Aan de buitenzijde werd de brug afgesloten door het thans nog aanwezige toegangshek dat in 1712 werd opgericht. In de loop van de 18de eeuw werd deze brug vervangen door een vaste stenen brug. De Schermerpoort werd in 1854 afgebroken, maar de brug en het toegangshek bleven gespaard.

Beschrijving van het toegangshek

Het hek bezit geblokte natuurstenen pijlers met inspringende hoeken en smalle gezwenkte zijstukken. De pijlerafdekkingen bestaan uit geprofileerde gebogen frontons, elk bekroond door een aan Jacob Vennekool toegeschreven gebeeldhouwde natuurstenen voorstelling van twee bacchanten met respectievelijk een schaap en een bok. Op beide pijlers zijn in totaal vier gebeeldhouwde schilden aangebracht met gepolychromeerde wapens van de burgemeesters van Alkmaar. In de gebeeldhouwde linten

[p. 173]

Tekening door C. Pronk, ca. 1730. Repro, coll. RDMZ.

Bekroningen van de hekpijlers. Foto's Lichtbeelden Instituut Amsterdam, z.j., coll. RDMZ.

onder de wapens zijn de volgende namen te lezen: jonkhr. Gerrit van Egmond van den Nieuwenburgh (linksboven), mr. Jacob van Oudenstein (linksonder), Pieter Sijns (rechtsboven) en Nicolaas Vrijburg (rechtsonder). Zowel de beelden als de pijlers waren in het verleden witgeschilderd. Aan het begin van deze eeuw werden kopieën gemaakt van de beeldengroepen, die daartoe eerst van hun witsellaag werden ontdaan. De pijlers en beelden, die uit zandsteen lijken te bestaan, werden vrij recent in een zeer lichte okerkleur geschilderd. Ook werd over gedeelten van het oude frijnwerk aan de pijlers een nieuwe, maar wel erg ruwe frijnslag aangebracht. De hekvleugels lijken vrijwel geheel vernieuwd, waarbij de oude vorm gehandhaafd bleef. De vleugels bestaan uit eenvoudige spijlenhekken zonder ornament en zijn zwart geschilderd.

[p. 174]

Tekening Openbare Werken Alkmaar, 1959.

Enkele afmetingen

Doorgangsbreedte aan pijlervoet ca. 335 cm,

pijleromtrek aan voet ca. 100 × 110 cm,

stijlen hekvleugels diameter 5 cm,

hekspijlen diameter 4 cm,

liggers 5 × 5,5 cm.

Literatuur

‘De Schermerpoort te Alkmaar’ in: Buiten, aug. 1918, p. 364-365, ills.