Beschrijving van het poortgebouw
De Hammenpoort is een gaaf en zeldzaam voorbeeld van een vrijstaand poortgebouwtje uit de periode van de Nederlandse renaissance. De poort is uitgevoerd in een mooie verhouding van bak- en natuursteen in de vorm van basementen, spekbanden, aanzetblokken, sluitstenen, kapitelen, jaartalsteen en consoles onder de dakvoet. De toegepaste natuursteen is Bentheimer zandsteen, geschilderd in grijs en wit; de hammen zijn paarsachtig van kleur en de tekst ANNO 1608 is zwart.
Het hoofdgestel boven het geveltje is om de pilasters verstekt en loopt rondom het gehele bouwwerkje. Het bezit een zandstenen architraaf en een fries van baksteen met forse zandstenen consoles. Daarvan zijn er twee met engelenkopjes en één met een mannenkop met lauwerkrans versierd. Tussen de consoles zijn twee cartouches aangebracht waarop ‘ANNO-1608’ is aangegeven. Aan de achter- en zijkanten zijn consoles geplaatst met een wat eenvoudiger versiering. In de zwikken boven de segmentboog van de ingang zijn de gebeeldhouwde hammen te zien die dit bouwwerkje algemeen als het ‘Hammenpoortje’ bekend hebben gemaakt. Het bovenste deel van het hoofdgestel, de kroonlijst, is in hout uitgevoerd en heeft een ruim overstek. De door rode pannen gedekte houten kap daarboven heeft op de samenkomst van de dakvlakken twee makelaars. Inwendig is de constructie van deze kap zichtbaar gebleven. De twee gemetselde muurtjes ter weerszijden van het poortje zijn later aangebracht, waarschijnlijk als extra steun en beveiliging tegen over klimmen. Aan de achterzijde van het poortje is een steunbeer gemetseld. De toegang wordt door hoge houten vleugeldeuren afgesloten. In een deur is een klein voetgangersdeurtje met een getralied kijkraampje aangebracht.