Pieter Langendyk. Zijn leven en werken

[p. 277]

Hoofdstuk XIV.
Boertige beschrijving van den Amsterdamschen schouwburg en het vertoonen van Aran en Titus.

Inhoud.

Twee boeren, Jaap en Kees, spreken over het verjaarfeest van den Heer van 't Dorp; de een zegt o.a.:

‘De Rederaikers zel je ook, by geval, hier zien:
ô Hier zel, by geval, ien raere klucht geschien,
Ze hebben op deuz' plaets stellaezies laeten maeken,
Daer zel je, by geval, op zien de raerste snaeken
Van 't hiele Dorp, hiel mooij eklied in klinkklaer goud,
In Steê ehuurd, en al de pruiken van den Schout
En 't Heerschip, sommige mit zakjes en mit knoopen,
Die hebben ze geliend, daer zellen ze meê loopen
Op die stellaezies, by geval, zo 't zeggen is.’

Zij zullen opvoeren Aeran en zen Moêr; een der boeren heeft dit stuk gezien in de stad:

‘Mit ongze Maertje, toen ik nae de Kermis reê.’

Hij geeft nu op 't verzoek van den ander verslag ervan.

Typisch is het, dat het hem spijt, dat zijne vrouw er niet bij is, omdat de ander het dan meer ‘op een haertje’ vernemen zou.

Hij kwam in Amsterdam, en zag daar vele menschen

[p. 278]

zich verdringen voor een huis, ‘zo mooij as van den Domenee of dat van ongzen Schout’; hij vroeg, wat er te doen was, en hoorde, dat het de ‘Kommeny’ was.

‘Wel zaai ik, beste maat,

Dan zellen ze misschien hier strakjes Boelhuis houwen,
Of zel de Vrouw, die in de Kommeny weunt, trouwen?’

Men helpt hem uit den droom:

‘Het is ien Spul, daer in gehuild wordt tot vermaek:
Ien wongder stichtlyk Spul, bequaam om uit te leeren.’

Hij vroeg naar den prijs; 't was één gulden:

‘'k Docht ik heb noch van men leeven

Zo veul, verstae je, niet verkeeken in ien spul,
Maer dut zal evenwel wet mooijs zyn, en geen prul:
Iens weelde is altyd ook geen armoe: ik zal 't iens kyken,
Wangt by de boeren ben ik mee ien van de ryken.’

Hij en zijne vrouw traden binnen;

‘Daer gingen we [zoo vervolgt hij] toen mit ons gat op kussens zitten
As Burgemiesters.’

Hij zag er nu wel honderd juffers, die zeer laag gekleed waren; hij schrok.

‘Ik had wel hooren zeggen

Dat ze in het Speulhuis ook zo vlaais op taefel leggen;
En 'k docht hier zyn wy, by geval, nou in zo'n huis.
Mit speulden ze op de veel: toen docht ik dat 's niet pluis,
Nou, loof ik zekerlyk, zel al dat goedje dangsen.’

Een naast hem gezeten Amsterdammer vertelde, dat deze dames de hedendaagsche mode volgden. De boer wilde nu, dat zijn Maertje deze ook zou volgen:

‘Maer Maertje wou niet.’

De andere boer, Kees, vraagt nu:

‘Was daar angders niet te zien?’

[p. 279]

Jaap vaart voort met zijne beschrijving:

‘Daer hong ien zwarte doek, zo bried as de stellaezies
Waer op ien Doofpot stong, en ook twie Janpottaezies
De ien, die Neef Teun hiet, ('k loof 't is al ien ouwe Sangt)
Reê op ien Walvisch mit ien hooijvork in zen hangd,
En de ander hiet Malkuur.’

Toen kwamen er op eens vijf ‘Kerrikkroonen, hiel vol kaerzen’, omlaag, en een kerel stak die aan.

‘De kaerzen gongen toen van zelf weêr nae om hoog,
En toen de kaerels mit de doofpot .......
.... alles zongder hand of vinger an te raeken.’

Kees denkt, dat dit al mooi genoeg was, en dus ‘'t spul’ al uit, doch Jaap vervolgt:

‘Neen, wel Keesje bin je mal.

Toen quam het mooij noch an, in 't ierst was 't niemendal.
Daer zat ien kaerel op ien gouwen bolderwaegen,
Zo mooi eklied, as ik noch van men levendaegen
Gien dykgraaf heb ezien of welleboren man:
Hij had gien paerden veur zen waegen, maer ien span
Van naekte kaerels, die 'er hielen of ze trokken.

En wet ze trokken, maet, de waegen wou niet voort.’

Toen viel het doek weêr, en

‘ging Neef Teun weer mit zen makker nae om hoog,

En 'k kreeg dien kaerel, daar ik flus van zaaijde, in 't oog:
Dat was de keuning, zo as 't zeggen was, van Romen,
Die om de Kormis was in Amsterdam ekomen.’

Toen kwam ‘Jan Tronicus’ en ‘bragt ien Juffrouw meê.’

‘Ze was ien keunigin,

't Leek wel ien pyngsterblom: de keuning kreeg voort zin
In deuze Joffrouw, en ze gongen aenstongs vryën.’

Doch er was een ‘moerejaan’, en er dreigde groote ruzie,

‘Maer al de questie wierd ten eersten by elaaid,
De moor, Kees, raekte vry; de keuning kreeg de maaid.’

[p. 280]

Toen kwam er een kerel over een groot varken klagen, dat veel schade aanrichtte, en toen gingen ze op jacht.

Kees is dadelijk vol verlangen iets van de grootte van dat beest te hooren:

‘Hoe groot was 't varken, Jaap? wet woeg het by de gis?’

Jaap had het echter niet gezien. Maar 't spel ging voort:

‘Ze keeven mit menkaar,

En, Kees, die moerejaan, dat was ien moordenaer;
Die maekte zo veul spul door al zen schelmeryën,
Dat 'k al in 't zin kreeg om den smoel hem op te snyën;
d' Ien smeet hy in ien put, d'aer hong hi an ien' boom:
Jae 't gong 'er zo, dat ik er 's nachts te met van droom.
Men stak menkaêr daer dood as katten en as hongden,
Zo dat 'er op het lest gien over eind meer stongden,
As twie of drie. Ik zaaij, kom Maertje loop je best,
Wangt meuglyk worden strak de kykers ook equest.
Ten slotte werd de moerejaan verbrand.’

‘Maar,’ vraagt Kees,

‘toen elk zo was vermoord,

Heb jy toen van dat Volk daer nae niet meer ehoord?’
Jaap. ‘Wel jae; wangt kort daer aen zag ik ze saemen dangsen,
Terwyl 'k ien Scharretje mit Maertje zat te schrangsen.
En daer nae zag ik weer die aige keuningin,
Maer in een ander pak eklied as in 't begin,
Mit noch ien angder, die me nou niet in wil schieten,
En deuze wieren toen genaemd de quaje Grieten:
Twee booze heksen, die heur mannen plaegden: maer
Ze wieren in ien wieg esmeeten, de ien nae de aer,
En toen zo lang ewiegd tot dat ze vroomer wieren,
En daer mee maekten ze de pais weer mit heur vieren.
Toen dangsten ze veur 't lest noch iensjes tot besluit.’

Weer vraagt Kees, of 't toen uit was, en krijgt nu het antwoord:

‘Jae, jae Keesje, toen was 't uit.’

[p. 281]

Ziehier den inhoud van een van de aardigste van Langendyk's werken. Dat ik zooveel aangehaald heb, zal men mij wel vergeven. De vorm is zoo komisch, de beschouwingswijze van de boeren zoo natuurlijk, dat ik de verzoeking niet heb kunnen weerstaan.

Ook Jonckbloet is zeer ingenomen met deze samenspraak. Hij zegt dat ‘de levendigheid van dit fragment [het doet] betreuren, dat hij het stuk niet voltooide; hij heeft het waarschijnlijk wegens de ontijdige in het licht zending van dit tooneel niet voortgezet.’

Met opzet citeer ik hier Jonckbloet's oordeel, omdat dit met een brengt tot het bespreken van de quaestie, of deze boertige beschrijving werkelijk een fragment is. Jonckbloet steunt op de autoriteit van Langendyk's levensbeschrijver, die het, naar men denken zou, toch wel het beste zal kunnen weten.

Deze zegt namelijk: ‘In dit zelfde jaar (1715) wierd nog, zonder zyne toestemminge, door een liefhebber die 'er een afschrift van magtig geworden was, uitgegeeven zyne boertige beschryving van den Amst. Schouwburg, en het vertoonen van Aran en Titus. Deeze boersche samenspraak is een gedeelte van een blyspel toen by hem ontworpen, doch welk hy steeken liet, waarschynlyk om 't ontydig gemeen maaken van dit eene tooneel.’

Zou dit de waarheid zijn? Geheel zeker van de toedracht schijnt de levensbeschrijver niet te zijn, daar hij zegt: ‘waarschynlyk om 't gemeen maken enz.’ Zou het ontijdig gemeen maken van een tooneel op zich zelf een reden zijn om het geheel te laten? Eer het tegendeel, zooals in de letterkunde meermalen bewezen is.

Willen wij meer zekerheid in deze zaak hebben, dan moeten wij eerst de beschrijving op zich zelf beschouwen, en nagaan of het waarschijnlijk is, dat men hier met een

[p. 282]

eerste tooneel te doen heeft, en vervolgens het stukje vergelijken met eenigszins analoge verschijnselen in de letterkunde van dien tijd.

Beschouwen wij deze samenspraak op zichzelf, dan zien wij, dat het een gesprek is van twee boeren over het feest van den landheer, over de Rederijkers, die er zullen spelen, en het stuk, dat deze zullen geven, en naar aanleiding hiervan vertelt dan een van hen, hoe hij dat stuk in Amsterdam gezien heeft, hoe de Schouwburg was, en hoe hij het stuk vond. De aanleiding is vervat in nog geen twintig regels, de beschrijving van Schouwburg en treurspel neemt zes bladzijden in. Daarbij zien wij geene verwijzing naar omstandigheden of geschiedenis der boeren, alleen de beschrijving is hier het onderwerp. Het slot is geheel het slot van een stukje op zich zelf, en geen spoor is er, dat verwijst naar iets, dat komen moet. Niemand die dit leest, zou er een fragment in zien.

Vergelijken wij het gesprek met uitweidingen, die in andere klucht- of blijspelen voorkomen en loopen over tooneel of poëzie in het algemeen, dan merken wij een groot verschil op. In het Moortje wordt ook over het tooneel gesproken; ook in den Spaanschen Brabander en in den Spiegel der Vaderlandsche Kooplieden, doch hoe komen die uitweidingen daar voor? Er wordt in het stuk over vermakelijkheden, over den Schouwburg gesproken, en nu volgt er eene tirade in den mond van een, of als een gesprek tusschen meer verdeeld, die wel dikwijls te lang duurt, maar toch zeker nooit de uitgebreidheid aanneemt, die wij hier zien. Daarbij vangt er nooit een blijspel meê aan. Zien wij echter in de letterkunde rond, dan vinden wij, dat een gesprek, eene tweespraak als vertooning meermalen voorkomt; ik noem slechts den Symen zonder Soetigheid van Breêro, Een Advocaet ende een Boer van Starter, de Tafelspelen van G. Hz. van Breughel.

[p. 283]

Waar wij nu zien, dat eene samenspraak op zichzelf meermalen voorkomt, en dat geene zoo lange, geheel op zich zelf staande uitweiding over een letterkundig onderwerp midden in een blijspel, veel minder nog in den aanvang ervan, voorkomt, zou het daar te wachten zijn, dat Langendyk, die naar regelmaat, naar evenredigheid in zijne stukken streefde, er zich aan bezondigde? Ook in den Spiegel der Vaderlandsche Kooplieden vinden wij eene, in alle gevallen kleinere, tirade over het tooneel, doch dit stuk is door hem zelf niet voltooid, niet nagezien.

Eene bevestiging van mijne meening vind ik in het feit, dat deze beschrijving niet geheel oorspronkelijk is, maar eene navolging van eene episode uit de Boerekermis van Rotgans (1708), waar ook boeren spreken over de vertooning van den Aran en Titus. Nu laat het zich eer denken, dat Langendyk uit het lezen van de Boerekermis aanleiding nam om eene dergelijke beschrijving te geven en die te dramatiseeren, dan dat hij die zou kiezen tot inleiding voor een klucht- of blijspel.

Alles te zamen geeft niet het denkbeeld, dat wij met een fragment te doen hebben, maar met een afgeronden dialoog. De levensbeschrijver, die na Langendyk's dood (1756) schreef, en dus ruim veertig jaar na het uitkomen van de Beschryving, die waarschijnlijk tot een geheel jonger geslacht behoorde, wist zeker de ware toedracht niet, hoorde die zeker niet uit Langendyk's mond, zooals ook blijken kan uit het woord ‘waarschynlyk’ door hem gebruikt. Er zijn toch meer onnauwkeurigheden in de levensbeschrijving, wel niet van groot belang, maar die toch bewijzen, dat men niet alles onvoorwaardelijk behoeft aan te nemen. Zoo laat de levensbeschrijver hem de omstreken van 's Gravenhage schetsen met zijn vriend François van Steenwyk, terwijl dit in Haarlem gebeurde; zoo vermeldt hij alleen

[p. 284]

enkele, en wel drie, hekeldichten, door Langendyk op sterk aandringen van vrienden gemaakt, terwijl de hekelschriften uit dien tijd wijzen op eene veel grootere rol, door hem in de letterkundige twisten gespeeld.

Gaan wij nu over tot het bespreken van de waarde van dezen dialoog, vooral in vergelijking met het voorbeeld, dat hij volgde, nl. het verhaal van de voorstelling van den Aran en Titus op de kermis.

Ziehier den korten inhoud van die episode: Rotgans stelt het voor, alsof hij zelf de kermis bezoekt, en daar o.a. een tooneel zag opgeslagen. Op zijne vraag, tot een der omstanders gericht, vertelt deze, wien 't ‘verstaje wel’ in den mond bestorven ligt, hem, dat het een rederijkerstooneel is. Aan een ander vraagt hij, wat er gespeeld wordt, en verneemt, dat het Titus en de Moor is; deze boer vertelt hem, wie de rederijkers zijn, en geeft zoo een blik in de boerenrederijkerij. Zijn antwoord is echter zoo doorspekt met ‘let wel’, dat Rotgans zich weder afwendt. Het stuk begint, en nu beschrijft hij de naïeve mise-en-scène; hoe Saturnyn op een oude leunstoel zat, die de overbestemoer van den acteur voor een bijzonder gebruik had laten inrichten, dat zijn roode gewaad de oude kamerjapon van den drost is, enz. enz. Lucius komt op en spreekt van een zwijn, als twee paar zwijnen. Doch nu vervolgt hij niet verder de beschrijving, maar richt eene vloekrede tegen de gruwelstukken, als dit van den Moor,

Onwaardig immermeer op 't hoog tooneel te trêen,
Zyn vloek- en lastertaal, vol buitenspoorigheden,
Wierdt eertyds noch geroemt zelf in de grootste steden.
Is Sophocles aldus den dichter voorgegaan?
Heeft dit Euripides of Seneka gedaan?¹⁾

1) Met het noemen van Sophocles en Euripides doelt Rotgans waarschijnlijk op het lofdicht van Barlaeus, waarin deze regels:

Ryst Sophocles weer op? stampt Aeschylus weer hier?
Of maakt Euripides dit ongewoon getier?

Hoe hoog men in den beginne met Jan Vos liep, zelfs Vondel, behoef ik hier niet te herhalen. Zijn stuk was, ondanks de gruwelen, die er in voor kwamen, als eene opfrissching te midden van de ernstige, deftige, maar tevens eentonige klassieke tragedies, of historische treurspelen, slechts zelden afgewisseld door romantische drama's. De Aran en Titus deed dan ook eene reeks van stukken ontstaan, waarin gruwelen, knaleffecten, vertooningen, schering en inslag waren. Natuurlijk vonden die later alle mogelijke tegenwerking van den kant van het Kunstgenootschap Nil Volentibus Arduum, die het regelmatige Fransche drama als voorbeeld aanwezen, en daarenboven zich weerden tegen zedekwetsende voorstellingen en platte taal. Pels spreekt zich aangaande den Aran en Titus zeer sterk uit; over de plaats, waar Aran zich beroemt op zijn gedrag jegens Rozalyne, zegt hij:

Wat edel Jongeling heeft zulke oneerb're kaaken,
'k Laat staan 't Gejuffer, dien zy niet van schaamte blaaken?

Over den opgang, dien de Aran en Titus maakte, heet het:

Maar wat was toch de oorspronk van zulk pryzen?
Zyn fraaie styl, of dat de Dichter daar in bragt
Al, wat hy 't allerwreedst, en allergruuwlykst dacht
Te weezen?

Van de taal zegt hij:

al wie tucht en zed'lykheid bemint,

Of houdt van voeglyk en natuurlyk spreeken, vindt
Zeer weinig smaak in zulk opsnijen, en zulk raazen.

[p. 285]

 

Wordt zoo de jeugdt gesticht door lessen der toneelen,

 

En 't graau gemuilbant en getuchtigt onder 't speelen?

 

Men geef dien ongodist zyn welverdiende straf,

 

En stoot hem voor altydt van Neerlandts Schouburg af.

 

Men dient de stoffen wel te scheiden en te ziften.

 

Zoo wordt de kunst bevrydt voor bitse lasterschriften.

 

Men kieze een voor op 't gebou der deugdt gegrondt

 

En wring den prediker een breidel in den mondt.

 

Geef hem geen oorzaak om den Schouburg zwart te maalen.

Na dezen niet onverdienden critiek vervolgt Rotgans de beschrijving weêr. Aan de plaats gekomen, dat de Moor de twee zoons van Titus in een put werpt, zegt hij:

[p. 286]

 

Straks klonk een moortgeschreeuw zoo gruwzaam in myne ooren

 

Dat ik van schrik beklemt, en beevende onder 't hooren,

 

Dacht is dit volk zoo wreedt en gaat dit woeden voort,

 

Zoo worden zelfs op 't lest de kykers ook vermoort.

 

Dies ging ik daar vandaan.

Zooverre Rotgans.

Ik citeerde regels en woorden soms wat te mild, naar 't schijnt, maar met het doel, de overeenkomst en het verschil van dit fragment en het stukje van Langendyk te doen zien. Ik wil er ten overvloede nog eens op wijzen. Uitdrukkingen als het telkens herhaalde ‘versta je wel’, ‘een zwyn als tweepaar zwynen’, het vreezen voor moord op de toeschouwers, het noemen van den leunstoel, waarop Saturnyn zit, de kamerjapon van den drost (bij L. de pruik van schout en landheer) enz., ziehier punten van overeenkomst. Ook de titel Titus en de Moor en Aran en zen Moer. Het verschil is echter groot genoeg om Langendyk's vinding te prijzen. Hij heeft de beschrijving van eene rederijkers-opvoering, waarbij boeren hunne aanmerkingen maken, gepaard aan eene kritiek over den Aran en Titus, omgezet in het verhaal door een boer gegeven van eene opvoering van Aran en Titus in den grooten Amsterdamschen Schouwburg. Hierdoor heeft hij gelegenheid, lachend te doen opmerken, hoe de moorden en gruwelen een hoofdrol spelen, en tevens eene geestige beschrijving te geven van den indruk, die de Schouwburg met zijne bezoekers op eenen boer maken moest. Die verandering maakt, dat de meeste aardigheden eigendom van Langendyk zijn. Bij Langendyk is daarbij de vorm veel meer beschaafd; alleen de hekeling van de mode is in woorden, die, hoe grappig ook, ons, zelfs in den mond van een boer, wat ruw klinken. Het zeggen van Rotgans, bang te zijn, dat de moordlust over zou slaan, en hijzelf

[p. 287]

gevaar zou loopen, is half schertsend gezegd; Langendyk laat den nuchteren boer in werkelijkheid bang worden.

Aardig is ook de beschrijving van het nastukje De quâ Grieten, waarin de zelfde actrice optrad, iets wat de boer zoo voorstelt, alsof de koningin uit den Aran nu weer als kwade Griet voor den dag kwam. Ook het telkens vragen of het ‘spul’ toen uit was, ook reeds als alleen de lichten aangestoken, en het scherm opgehaald is, heeft Langendyk zelf ingevoegd.

In deze boertige beschrijving zien wij eene bestrijding van de richting van Jan Vos, welke schertsender wijze gevoerd wordt, maar toch zeker ernstig is bedoeld, en vooral gericht is tegen de gruwelen. Dat er nog vrienden van Vos waren, blijkt ook uit den strijd, gevoerd door Jan van Hoogstraten, waarbij een geschrift uitkwam, getiteld: Uittreksels Uittreksel voor den scherpgetanden Boekzaalschryver, waarin gezegd wordt (bl. 28): dat men J.v.H. verwijt dat hij der ‘natuurlyke eenvoudigheit ontwassen’ is, doch dat men dit Antonides, Rotgans en Jan Vos ook verwijt; terwijl er reeds te voren (bl. 26) gezegd is, dat men ‘den armen Jan Vos, den Poeët uit de natuur’ gedurig hierom ‘bij de hairen uit zyn graf’ trekt; hieruit blijkt dat J. van Hoogstraten een volger van Jan Vos was, en zich een vriend noemde van diens ‘natuurlyke(n)’ stijl tegenover de beschavings-mannen als D.v. Hoogstraten¹⁾. Langendyk, hoewel een vriend van Jan van Hoogstraten, kon met zijn streven naar regelmaat, naar zeden-verbeterende strekking niet anders dan de meening van Rotgans deelen²⁾.

1) Zie over dezen strijd Hfdst. XXII.

2) Ook Salomon van Rusting had den draak gestoken met den Aran en Titus, door er eene platte travestie van te leveren, waarin enkele goede zetten voorkomen

[p. 288]

Voor wij afscheid nemen van de Boertige Beschryving, wil ik nog iets vermelden omtrent eene navolging van Langendyk's stukje. Wij vinden namelijk van Jan van Elsland, schrijvende onder den naam J. van Landsle, eene klucht, getiteld: Morgenspraak tusschen Jaap en Kees over den Val van Faëton.¹⁾ Van dien schrijver weet ik verder niets, dan dat hij mogelijk een broer was van Gilles van Elsland, den neef van Langendyk. De Morgenspraak is zeer aardig; en komt op sommige plaatsen nabij de Boertige Beschryving 't Is blijkbaar eene navolging; verschillende kwinkslagen zijn nagenoeg dezelfde. Het kluchtje is zonder jaar; dat het vóór dat van Langendyk geschreven is, wordt daardoor weersproken, dat de Boertige Beschryving duidelijk eene navolging is van Rotgans, en het niet te denken zou zijn, dat van Elsland het idee van Rotgans, maar veel gewijzigd, zou hebben overgenomen, en Langendyk later in den vorm van J. van Elsland's tweespraak veel meer dan deze de beschrijving van Rotgans gevolgd zou hebben. De overeenkomst van de aardigheden is veel sterker tusschen Langendyk en Rotgans, dan tusschen van Elsland en Rotgans.

Wat de geschiedenis van dezen dialoog betreft, het Leeven zegt, dat het buiten zijn weten uitgegeven is. Nu bestaan er drie uitgaven, alle blijkbaar door vreemde handen bezorgd. Den eersten druk hebben wij waarschijnlijk

1) Van denzelfden auteur vinden wij: Loteryleven. 1710; Dronke Brechtje; Dronke Jaap de Boer op het concert; de beide laatste zonder jaar. Bij Jaap den Boer en bij de Morgenspraak (zie boven) staat op den titel een vignet, opzettelijk ruw geteekend, dat herinnert aan die in de eerste uitgave der Jobsiade, en die in den Wandsbecker Bote van Matthias Claudius.
Dronke Jaap de Boer, is eene alleenspraak; het begin van dit stukje herinnert sterk aan 't opkomen van den dronken Krelis Louwen. Het is over 't geheel ruwer, maar overigens bijna even aardig als de Boertige Beschryving van Langendyk en verdiende meer bekendheid.

[p. 289]

te zien in een van de twee volgende: een quarto-uitgave zonder vermelding van plaats of jaar; het gedicht is geteekend P.L. en een octavo-druk evenmin met vermelding van plaats of jaar en ook geteekend P.L. Daarna verscheen het in Deel II der Gedichten, en natuurlijk ook in den herdruk van dit deel omstreeks 1760.

Reeds sprak ik van eene derde uitgave zonder vermelding van plaats of jaar. Deze is waarschijnlijk na Langendyk's dood verschenen. Dit blijkt, dunkt mij, uit den geheel veranderden titel en uit het voorbericht¹⁾.

De titel luidt: Jaap de Boer in den Schouwburg of Boertige Beschrijving van het treurspel Aran en Titus en het kluchtspel De Kwaê Grieten, door Pieter Langendijk. Nieuwe druk. [Vignet.] De prijs is 4 stuivers.

In het voorbericht zegt de uitgever, dat het hem, ‘daar dit dichtstukje van een onzer beroemdste comische dichteren, de heer P. Langendijk, ten eenemaal uitverkocht en niet meer te bekomen was’, goed gedacht had, er eenen nieuwen van fouten gezuiverden druk van te bezorgen, om daarmeê ‘'s mans overige Werken’ te completeeren. Uit de manier van zich uit te drukken zou men opmaken, dat de uitgever spreekt na den dood van Langendyk.

Van eene vertooning van deze samenspraak is mij niets bekend. De afwezigheid van handeling maakt het er ook minder geschikt voor.

1) De twee eerstgemelde drukken bevinden zich in de Stads-Bibliotheek te Haarlem, die met veranderden titel op het Stads-Archief van Amsterdam.