De interviewer en de schrijvers

[p. 34]

Simon Vinkenoog

Simon Vinkenoog, 41, net terug uit Amerika, gemoedelijk chaotisch babbelend in zijn krap Amsterdams woninkje aan de Noordermarkt - steeds weer op zoek naar het avontuur, een neiging die hij van geen vreemde heeft: ‘Mijn vader was telegrambesteller... ach, jongen, postbode dat is toch wel het mooiste beroep dat er zowat bestaat... steeds weer opnieuw brieven in andermans bussen werpend, steeds weer bezorger van het nieuwe verhaal in andermans woningen... geen wonder dat ook andere brievenbestellers schrijvers voortbrachten. Cornelis Bastiaan Vaandragers vader werkte óók bij de ptt.’

Vinkenoog was drie maanden op stap in Amerika. Eerst naar New York waar hij onder anderen Karel Appel ontmoette, vervolgens een Discover America Vliegreis per klm (half geld), kosten ongeveer honderdvijftig dollar, met drie verplichte stopplaatsen. Las Vegas, Los Angeles, San Francisco.

‘De communes waar ik geweest ben... De mensen hebben elkaar hard nodig om zich te onttrekken aan de negatieve invloeden van het land, aan de machtsstrijd die daar gaande is. Hier kun je nog altijd ontvluchten aan de werkelijkheid door je bezig te houden met Biafra of Griekenland. Daar, in Amerika, heb je gewoon dagelijks direct te maken met omstandigheden die het leven ontzettend moeilijk, bijna onmogelijk maken. De westerse mens wordt door de materialistische maatschappij steeds krankzinniger, je komt er gewoonweg bijna niet meer uit. Er is zo veel geweld, daar kom je als gewone square burger niet meer uit met glimlachen of gewoon praten.

Toen wij in San Francisco waren zijn er overvallen gepleegd op politiebureaus, tijdbommen onder politiewagens. Ik verafschuw elk geweld, vooral wanneer ik zie dat geweld gebruikt wordt door degenen die net zoals ik tegen het regime van geweld zijn. Die mensen zijn zo gefrustreerd. Hun gebruik van geweld - dat begrijp ik best - is een vorm van persoonlijke psychotherapie die ook bij de vrede hoort. Maar Gandhi zei tegen zijn medestanders: “Roep tijdens een demonstratie zelfs geen “schande”. Blijf geweldloos.” Maar juist de mensen in Amerika die tegen geweld zijn dragen helmen, geweren...

Alles wat zich bewapent, wat zich verzet, ook Black Power, is zwarte magie.

[p. 35]

Daartegenover is de enige oplossing: de witte magie, de zachtheid, de vrede, de glimlach, het telepathisch contact.’

Geloof jij dat je zelf telepathische begaafdheden hebt?

‘Die heeft iedereen, maar het is altijd onderdrukt geweest. Iedereen die telepathische begaafdheden bleek te hebben, is altijd uitgelachen. Nu is door miljoenen die drugs gebruiken, of andere chemische middelen, ontdekt dat de werkelijkheid groter is dan we altijd gedacht hebben. De druggebruiker beschouwt de werkelijkheid vanuit een andere dimensie. En dat doorschouwen van die grotere mogelijkheden van de werkelijkheid werkt niet alleen door in persoonlijke contacten, maar maakt het bekijken van sociale toestanden ook gemakkelijker... Die Dolle Mina Tantes bijvoorbeeld...’

Hoezo?

‘Nou ja, die meiden komen gewoon niet klaar, hè. Die proberen buiten zichzelf nog te zoeken wat ze binnenin niet krijgen. Een heel groot Amerikaans denker Norman Brown heeft eens gezegd over het Dionysisch bewustzijn, het overvloeiend bewustzijn, dat dit bewustzijn alleen maar ja kan zeggen... Als je gaat ontkennen kun je wel aan het ontkennen blijven en dan kom je aan je eigen ja niet meer toe.’

Je zei dat je religieus was.

‘Ik ben tot m'n dertigste goddeloos geweest, door lsd-trips heb ik God ontdekt. Als je God uitsluit, dan ga je met doodsangst door het leven. Nee, ik ben niet bang voor de dood, ik zie de dood als de deur naar de volgende baarmoeder. We groeien telkens meer dimensies binnen. En dat “wij” is niet dat stoffelijke omhulsel dat we als een goedpassend maatkostuum met ons meedragen...’

Terug naar Amerika. Hoe zie je de Amerikaanse cultuur tegenover de Europese?

‘De Amerikaanse cultuur is veel meer op de spits gedreven. Hier zijn er wel enkele avant-gardisten die op de luchtvervuiling wijzen en een bepaalde ontwikkeling proberen te bezweren, maar daar in Amerika is geen kubieke decimeter frisse lucht meer. Heel Amerika is vergiftigd. In San Francisco woonden we op een heuvel en je kon vandaar gewoon neerkijken op een giftige grote grijze wolk die boven de stad hing.’

De ontwikkeling van de ecologie.

‘Ik kan me nog herinneren dat toen ik bij de unesco werkte de eerste boeken over ecologie verschenen. Toen was 't al een groot probleem, maar niemand schonk er nog enige aandacht aan, nog minder mensen dan nu... de leer van de verbindingen en verstandhoudingen in de natuur... Luchtvervuiling, wa-

[p. 36]

tervergiftiging, allemaal dingen die even gevaarlijk zijn als het hele abc-militair-economisch-complex... Nu probeert Nixon er een politiek issue van te maken om de aandacht van andere problemen af te leiden, maar hij doet er in feite nog niks aan want Muskie die al jaren een ecologiesenaatcommissie leidt zegt dat wat Nixon nu eist al jarenlang als minimumeisen door zijn commissie gesteld waren...’

En de ecologie in Nederland?

‘Een boek als De zilveren sluiers daar had al een hele ministerraad over moeten delibereren, maar nog steeds gaat de kost voor de baat uit. Nog steeds gaat men eerder na of er een fabriek gevestigd moet worden dan dat men zich realiseert hoe die fabriek de lucht zal vervuilen. Thomassen van Rotterdam, dat is gewoonweg een misdadiger. 't Is een grote misvatting om te geloven dat een land politiek geregeerd kan worden. De politiek gaat uit van deelver-houdingen...’

Wat denk je van Roel van Duijn?

‘Nou, ik geloof ook dat ik een tegenkoppelende cultuurkabouter ben terwijl ik op mijn met mos begroeide boomstronk met de vrijheidsvlag zwaai.’

Hoe bekijkt de Amerikaan de Europeaan?

‘De Amerikaan denkt niet aan de Europeaan. Hij leeft op zijn eigen continent, op zijn eigen planeet. Want hij heeft nooit een grens gezien, iedereen spreekt Engels en iedereen gebruikt de dollar, Holiday Inn, Hilton, noem maar op... Ik heb het nou over de gemiddelde Amerikaan die nooit buiten zijn grenzen is geweest. Alleen de beste Amerikanen zijn naar Europa gekomen, zoals ook alleen de beste Europeanen zich in het gewoel van Amerika hebben geworpen, in die leeuwenkuil, in dat circus, dat circus van de Heilige Geest...

Iedereen in Amerika is eigenlijk op bezoek, iedereen trekt van de een naar de ander, niemand heeft een eigen huis. Dat er communes gevormd worden is dan ook alleen maar een huiveringwekkende noodzaak. Die mensen proberen krampachtig weer contact te krijgen met de aarde. Die aarde is te oud... die hebben ze gestolen. De bewoners zijn uitgeroeid, de geesten van die bewoners waren over dat land.’

Zou het hier ook zo worden als in Amerika, denk je?

‘Ik geloof niet dat dat kan, we hebben hier op een kleinere oppervlakte veel meer variëteiten zonder dat we elkaar naar het leven staan. In Amerika heb je die overbevolking die mental pollution tot resultaat zal hebben.

Het gaat erom steeds meer selfsupporting reservaten te vormen. We zijn verleerd om met de natuur te leven. Misschien komt er over een paar jaar een

[p. 37]

enorme hongersnood, misschien valt op een gegeven moment alle elektriciteit uit. Het gaat hier niet om de loze kreet van: terug naar de natuur en hup, in de korte broekjes, nee, het gaat om de wetenschap, het bewustzijn, dat alles tegenwoordig gefabriceerd is. De mensen krijgen een verknipt beeld van de werkelijkheid.’

De massamedia in Amerika...

‘Mensen die nieuwe dingen proberen zijn als de dood voor de media. Die media maken iets anders van het gebeuren waaraan je publiciteit wilt geven... Het nieuws trekt alle querulanten aan... actie verwekt reactie... Die enorme uitwisseling van gebeurtenissen... We hebben dingen gezien op televisie waarvan we dachten dat het normaliter een burgeroorlog zou kunnen veroorzaken, maar de volgende dag gebeurde er niets, zelfs in de kranten werd er geen melding van gemaakt. Want de kranten hebben weer een heel andere realiteit dan die van de televisie.

Er zijn undergroundkranten die dan weer gebruikt worden door de grote uitgeverijen die er artikelen uit publiceren, er een slaatje uit slaan, er geld aan verdienen dat niet terugvloeit naar de gemeenschap die voor al dat nieuws heeft gezorgd.

The Rolling Stones waren heel Amerika af geweest om overal concerten te geven voor mensen die daar veel geld voor moesten betalen en ten slotte gaven ze een free concert omdat ze het hippiepubliek nodig hadden voor een film waar ze aan bezig waren... een plek bij San Francisco, de mooiste stad van Amerika... een kale plek, een racetrack, een autorenbaan... een oninspirerende plaats waar nog wrakken van auto's lagen te roken. Ze zijn banden gaan verbranden, het stonk er verschrikkelijk... geen goeie vibratiesfeer gewoonweg, hè... Daar is een jongen op het toneel vermoord terwijl Mick Jagger “Sympathy for the Devil” zong... Twaalf pagina's in het blad Rolling Stone. IJselijk.

Er zijn mensen die beweren dat de Stones zwarte magie drijven. Dan zou je kunnen zeggen: het zijn The Rolling Stones die tegelijkertijd zingen “Let It Bleed” en The Beatles die zingen “Let It Be”... maar dat is ook weer een deel van de bewustzijnsverruiming; er is geen duisternis zonder licht. Je weet... inderdaad... dit is de laatste trip van de mensheid, je hebt niet alleen God aan je zijde maar ook de duivel. Dat heb ik ook geprobeerd uit te leggen in mijn stuk over Hans van Z. (geweigerd door Elsevier's Weekblad die de opdracht tot een reportage over Van Z. aan Vinkenoog gaf, terugschrok voor het neergeschreven resultaat waarna Vinkenoog zijn verhaal in het studentenblad Propria Cures het licht deed zien, red.). Een moordenaar is ook een mens. Ik heb een week bij zijn proces gezeten.’

[p. 38]

Wat waren je emoties?

‘Vreselijk. Van Zon was de enige die de waarheid zocht en hij was de enige die wist wat er gebeurd was. Anderen zochten alleen maar naar het straatje om het gebeuren in te passen. Een man als Ouwe Nol was een geweldige happening daarin... die gooide alles weer in de war... dat was prachtig...’

Hoe bedoel je: ‘Van Zon was op zoek naar de waarheid’?

‘Hij was gedreven door iets, het kwam uit zijn verleden voort, het was weergegeven in de terminologie van het proces-verbaal, maar de termen zijn er steeds weer een nuance naast. Van Zon en de rechter (een geweldig goeie man) waren samen steeds weer op zoek naar de waarheid.

Ik had er een boek over willen schrijven, maar het is niet hier zoals in Amerika waar een man als Truman Capote vier jaar aan een boek over een moord (In Cold Blood) kan wijden. In Nederland is een schrijver een hobbyist, eigenlijk.’

Was je blij weer terug te zijn uit Amerika?

‘Ja. Je krijgt zo te doen met de Amerikanen. Je ziet zo veel mensen bezig met een eerlijke strijd, je ziet de domme krachten daartegenover: de slechte gewoonten, de cultuur zonder hoofdletter.

Er zijn ook veel goeie dingen. De Zen-assimilatie in California, vroeger de jazz, de film, Hollywood, nu weer al die wijzen uit het Oosten die naar Amerika vertrekken, daar hun zegje zeggen, dat ons in Europa weer bereikt. De Amerikanen brachten de hippies voort, een fenomeen dat hier niet mogelijk was, hier niet had kunnen ontstaan... omdat we geen geld genoeg hebben...

Maar dan de waanzin van het geld in Amerika. Miljarden die niet bestaan, maar toch uitgegeven worden. Voor tien dollar stortingsgeld kun je een creditkaart krijgen, of meer creditkaarten, je kunt ze vervalsen, je kunt gemakkelijk verdwijnen en je geeft maar geld uit... Als je wilt, onder dertig verschillende namen... Waanzin!’

We praten over politieke machtsstrijd in Amerika, vandaar komen we op Nederland terug. Vinkenoog citeert aan een stuk door boeken, slordige conversatie. ‘De ware macht,’ zegt hij, ‘speelt zich in de geest af’, noemt wederom de Dolle Mina's. ‘Sadomasochistisch; ze lijken vrolijk, laten zich vrolijk fotograferen. In wezen zijn ze echter fanatiek en fanatisme leidt tot niets.’ Even later: ‘Alles moet gebeuren, alles heeft z'n functie.’ Of: ‘Je moet niet het ene systeem willen vervangen door een ander systeem, op het laatst zullen er geen systemen bestaan.’ Ten slotte dan nog: ‘De jeugd is de hoop.’