Vier weken Spanje

[p. 39]

Staatkundige en sociale beginselen

In verschillende Nederlandsche bladen heeft men disputen kunnen leren, of men het stelsel, dat Franco wilde invoeren, al dan niet ‘fascistisch’ moeten heeten. De meeste hebben het heftig bestreden en gezegd, dat dit met fascisme niets te maken had. Sommige bladen bestreden dit zóó krachtig en zóó zonder kennis van zaken, dat zij in hun bestrijding het tegengestelde zeiden, van hetgeen ze wilden bewijzen.

Al deze disputen zijn tamelijk ijdel, zoolang men eerst niet omschreven heeft, wat men onder ‘fascisme’ verstaat. De meesten verstaan er onder: een klakkeloos aanvaarden van hetgeen in Italië geldend is. In dezen zin heeft datgene, wat in Spanje thans gebeurt, zeker met fascisme niets te maken. Verstaat men er een algemeene geestesstrooming onder met universeele ideeën als ‘gebonden gezag, gebonden vrijheid, totalitair gezag (wat echter geheel iets anders is als staatsabsolutisme) bestrijdend de beginselen van de Fransche revolutie, erkennend de hiërarchische waarden tegen politieke democratie en parlement, dan kan men zonder twijfel het stelsel van Franco, dat thans in het begin van uitvoering is, ‘fascistisch’ noemen.

Laten wij ons over een woord toch niet druk maken!

Zeer vele van de nationalen zouden vroeger er niet aan denken, den zgn. fascistengroet te brengen. Thans zagen wij deze onophoudelijk brengen.

Bij de nationale liederen, voortdurend voor de radio gespeeld, staan allen zonder uitzondering op en brengen dezen groet. In Malaga zagen wij Monseigneurs, de hooge geestelijkheid van de stad, aan de vanen van de voorbijmarcheerende troepen dezen groet brengen. In Badagoz maakten wij een kerkelijke processie mede, waarbij duizenden den zgn. fascistengroet brachten aan de voorbijtrekkende bisschoppen en aan het beeld, dat rondgedragen werd.

We hebben den indruk, dat in sommige steden waar het roode ‘gezag’ vrij sterk is geweest, zooals b.v. in Bilbao en Santander, men wat àl teveel dezen groet brengt, als om daarmede een verleden uit te wisschen. Een volk, dat zich vroeger er nog zoo krachtig tegen verzet mag hebben, leert gemakkelijk dezen groet brengen. Als een teeken, dat men heeft willen stellen tegen den plompen vuistgroet van de

[p. 40]

Marxisten. Het eene: het teeken van den haat, het andere, met de open hand: het teeken van ware vrijheid en kameraadschap.

Wanneer een stad pas veroverd is, brengen velen, uit de macht der gewoonte, bij het voorbijtrekken van de vaandels, den groet met de gebalde vuist. Men nam dat echter zeer gemakkelijk op, omdat men begreep, dat dit niet bedoeld was als het haatteeken van de Marxisten, maar dat het meer de gewoonte was, die hen dezen groet deed brengen. Dit alles is van volkomen bijkomstigen aard. Datgene, wat veel belangrijker is te weten, is, hoe in het Nationale Spanje alles georganiseerd wordt en hoe de nieuwe staatsstructuur zal zijn.

Vanaf het begin is een ‘commissie van nationale verdediging van Spanje’ ingesteld. Aan het hoofd hiervan staat generaal Franco.

Op 1 October 1936 werd een technische raad ingesteld met zeven secties: Financiën, Justitie, Industrie, Handel en Voorzieningen, Landbouw, Arbeid, Cultuur en Onderwijs, Openbare werken en Communicaties. Deze secties zullen zich, naarmate de toestanden normaler en geconsolideerder worden, ontwikkelen tot Ministeries.

Het parlementaire stelsel heeft in het nationale Spanje afgedaan. Men heeft de vruchten hiervan in de laatste jaren geplukt en voor altijd heeft men er genoeg van. De politieke democratie en het parlement brachten verdeeldheid en strijd en voerden het land naar den afgrond. Vanaf heden luidt het parool: eenheid en saamhoorigheid.

Alle Spanjaarden zullen zeggingschap hebben niet door middel van een stom kiesbiljet, dat het parlement samenstelt, maar door middel van hun functie in het huisgezin, in de gemeente, in het syndicaat.

De Spanjaarden hebben ondervonden, wat ‘Marxistische vrijheid’ beteekent en men behoeft den goedmeenenden niet meer met de vage leuzen van ‘vrijheid en gelijkheid’ aan boord te komen. Hij weet, dat hieronder verstaan werd ‘doen, wat het individu belieft’. Wanneer men ergens zin in heeft, dan néémt men het.

Vrijheid, die zelfs zoover ging, dat men hen, tegen wie men bezwaren had, zonder meer op straat doodschoot. De roode leider Largo Caballero zei in een rede, dat ‘de generaals gewone soldaten moesten worden en gewone soldaten zoo noodig generaals’. Prachtig demagogisch gezegd. Hij heeft aan het gebrek aan discipline in zijn legers kunnen zien, waarheen dit voert. Op dezen grond werd er door de soldaten kritiek op hun officieren uitgeoefend en gebeurde het verschillende malen, dat men zijn officier neerschoot, omdat hij hun wenschen niet vervulde. ‘Vrijheid in discipline, eenheid in verscheidenheid’ zijn de parolen van het nieuwe Spanje.

Op 19 April 1937 is een decreet uitgevaardigd, waarbij alle politieke en militaire organisaties als zelfstandige organisaties werden opgelost.

[p. *9]

Zoo behoort een brug er volgens het Volksfront uit te zien

[p. *10]

Als een stad bevrijd is komt de glorierijke pijlenbundel op de muur, het blijde teeken van een herlevend Spanje

[p. *11]

De kinderen brengen fier de groet voor de beeltenis van den nationalen held

[p. *12]

Kinderen...

en volwassenen door rood-Spanje uitgeput moeten door de nationale regeering worden behoed voor honger en gebrek

[p. 41]

Hiermede werden de Requetes, de Spaansche Phalanx en enkele andere organisaties tot een groote nationale organisatie samengesmolten. Daarmede werd een begin gemaakt met de bewerkstelliging van den totalitairen staat.

Op 21 October 1937 werd door generaal Franco een decreet onderteekend. waarbij de nationale raad van den Spaanschen Phalanx werd opgericht. Hierin werden leden van verschillende, vroeger zelfstandig bestaande organisaties benoemd. Zitting hierin hebben o.a. Pilar Primo de Rivera, de zuster van den oprichter van den Phalanx, Graaf Del Rodezno, de leider van de Carlisten, generaal Queipo de Llano, Ramon Serrano Suner, een zwager van generaal Franco, Manuel Falconde, de leider van de Requetes. Tot secretaris-generaal werd benoemd Reymundo Fernandez Cuesta. Het was de rechterhand van M.J. Primo de Rivera, leider van den Phalanx.

De kwestie van al dan niet herstel der monarchie is een vrije kwestie, Franco zei bij het gaan van den Koning: ‘De natie is meer dan de Koning’. Wanneer de natie dus behoefte heeft aan de monarchie, zal deze ingesteld worden’.

De Carlisten wilden iemand uit het geslacht van Don Carlos als opvolger. Volgens hen had het Huis, waaruit Koning Alfons XIII voorkomt, geen recht en waren de tradities van dit Huis met het liberalisme verbonden. Sedert echter een jaar geleden hun pretendent door een auto-ongeval in Weenen om het leven kwam, zijn nog meer dan vroeger de oude traditionalistische ideeën en de strijd tegen de ideeën van de Fransche revolutie op den voorgrond gekomen.

De Phalangisten van Primo de Rivera maakten zich op de eerste plaats bezorgd voor de sociale kwestie. Voor de leden bleef het aanhangen van de monarchie een vrije kwestie.

De leden van de Renovacion Espanola hebben Koning Alfons XIII als pretendent. Wij hebben op onze reis maar zelden de groene muts gezien, waaraan zij te herkennen zijn. Niettemin heeft dit Vorstenhuis nog steeds sympathieën en het herstel van dit vorstenhuis behoeft men allerminst als uitgesloten te beschouwen. Het Vorstenhuis heeft zijn aanhangers in hoogere en lagere kringen. In het Alcazar van Sevilla hadden we een gids, die ons de vertrekken van de vorstelijke familie toonde, welke zij betrokken, wanneer zij in Sevilla verbleven. Onomwonden verklaarde hij een heftig aanhanger te zijn van de monarchie en dat zijn liefste wensch was, vóór zijn dood nog de monarchie hersteld te zien.

Bij gelegenheid van de bevrijding van Malaga werd door Koning Alfons XIII een telegram met gelukwensch naar Franco gezonden, hetwelk in zeer vriendelijke woorden door Franco beantwoord werd.

[p. 42]

Vooral heeft men in Spanje zijn verwachtingen gesteld op den tweeden zoon van Alfons XIII, prins Juan. Deze heeft zich aan Franco gepresenteerd voor het leger. Franco echter weigerde dit aanbod te aanvaarden, met de woorden, dat hij niet het leven op het spel wilde zetten, dat voor Spanje van groote waarde kan zijn.

Wat de verhouding van den komenden Spaanschen Staat tot de Kerk betreft, kunnen we niet beter doen, dan weer te geven, wat Franco in een radiorede op 1 October 1936 te Sevilla zeide:

‘De Staat als zoodanig zal geen officieele godsdienst hebben, maar zal een concordaat maken met de Katholieke Kerk, aangaande de respectievelijke functies van elk. Daarbij zal onze traditie en het religieuze sentiment van het Spaansche volk geëerbiedigd worden, maar het zal geen inmenging dulden in de specifiek eigen taak van den Staat’.

In de economische politiek heeft de nieuwe nationale regeering reeds een groote wijsheid getoond. Tengevolge van den burgeroorlog deden zich vele groote moeilijkheden voor, maar rustig en zeker van zichzelf, zijn deze onder de leiding van Franco opgelost. Het goud van de Spaansche Bank was in handen van de rooden, zoo ook het industriegebied, maar niettegenstaande dit alles, heeft het nationale gebied verre zich de meerdere van de roode regeering getoond. De overvloed die er is, het op peil blijven van de peseta, de vastheid der prijzen, de regeling van den handel in binnen- en buitenland, zijn er de bewijzen van.

Voor wat de sociale ordening betreft: de nationale verheffing van het volk wordt niet gescheiden gezien van de oplossing van het sociale vraagstuk. Men wil een syndicaal-corporatieve ordening, overeenkomstig de richtlijnen, zooals die door den Phalanx zijn uitgestippeld.

Wanneer men dieper wil ingaan op de beginselen en plannen van de nationale regeering, is men verplicht, den Phalanx te bezien, wat wij in een volgend hoofdstuk zullen doen.

Het Spaansche volk heeft veel leergeld betaald. En we kunnen zeggen: ‘nu of nooit’. Maar dit staat vast, als op dezelfde wijze als thans wordt voortgegaan, dan gaat Spanje een gelukkige en glorievolle toekomst tegemoet.