Jan Luyken als dichter van de Duytse Lier

[p. 304]

Bijlage I:
Aantekening bij Der Verlangete Dritte Anfang der Mineralischen Dinge

In de Kon. Bibliotheek te 's-Gravenhage bevindt zich een Latijnse editie van Der Verlangete Dritte Anfang der Mineralischen Dinge, die in 1658 bij Heinrich Betke te A'dam verscheen onder de titel: Lucerna Salis Philosophorum. Hoc est: Delineatio nuda desiderati illius Principii tertii mineralium Sendivogiani. Het titelblad vermeldt, dat het boekje geschreven werd ‘a filio Sendivogii, anagrammatice vocato: Tuis Ophir dono fert theca Saturni’, terwijl de praefatio besloten wordt: ‘a... I.F.H.S. filio Sendivogii, cuius nomen dat hoc anagramma: Sit! Pischon horti Aeden tuto fruar’. Herhaaldelijk werd Betke door lezers om inlichtingen gevraagd aangaande deze achter initialen en in anagrammen verscholen auteur. Op p. 156-157 verzoekt hij namelijk niet meer zoals bij de vorige editie daarover lastig gevallen te worden, want zelf heeft hij ook geen zekerheid ‘nisi quod illud: Iosaphat Fridericus Heutnortton, Spagiro isti esse audio, anagrammatismi etiam libri huius tale constituere videntur’. In de twee ons bekende exemplaren van de bij Christoffel Luyken verkrijgbare Verlangete Dritte Anfang (in de Kon. Bibliotheek en de U.B. te Amsterdam) is op het titelblad in oud schrift de naam Josaphat Fridi Heutnorton Spagir met inkt aangevuld.

Aan het slot van Lucerna Salis Philosophorum is opgenomen een woord van de uitgever An die Deutsche und Niederländische Buchdrücker, waarvan wij hier de tekst laten volgen: ‘Demnach ich auszfertiger und verleger dieses werckleins / gleich bey endigung dessen ein exemplar zu handen bekomme / so von dem Hochdeutschen Tractätlein / so ich vorhero Anno 1656 hier drucken lassen / genant der verlangete dritte Anfang der mineralischen dinge / unverantwortlich nachgedruckt worden / mit dem ansehen / als wenn solcher Druck ebener massen hier in Ambsterdam geschehen were / da doch selbigen ein nicht recht Christlich gesinneter Mensch an einem andern ohrt nachgedruckt / wie das nichts-würdige Papyr / so er zu den exemplaren genommen / anzeigt / sintemahl dergleichen Papyr-lumpen hier nicht zum druck genommen werden; Als gelanget an einen jeden von obberürter profession mein freundliches erinnern / man wolle hinfüro meine publicirende sachen unnachgedruckt lassen / denn es ein offenbarer Diebstahl und Schelmstuck eines geitzigen und mit aller hand übel bewurtzelten Hertzens ist / solchen eindrang einem andern zu thun / mit deme man selber nicht begeret angethan zu werden / hoffend ich

[p. 305]

werde fürohin damit verschonet / und nicht genötiget werden / dergleichen unziembligkeit anderer gestalt zu begegnen / wornach sich ein jetweder zu richten’. Het heeft er de schijn van, dat met de hier door Betke gewraakte editie van Der Verlangete Dritte Anfang bedoeld wordt de - inderdaad op goedkoop papier gedrukte - uitgave welke bij Christoffel verkrijgbaar was.

Het door I.F.H.S. aan Sendivogius toegeschreven Lumen Chemicum wordt in Lewis Spence, An encyclopaedia of occultism, London 1920, vermeld als een geschrift van Alexander Seton, na diens dood door Sendivogius als een eigenhandig geschreven werk uitgegeven; p. 365-366. (Voor deze aantekening zijn wij dank verschuldigd aan de heer H.v. Heerikhuizen te 's-Gravenhage, wetenschappelijk ambtenaar van de Kon. Bibliotheek, die ons in zake de genoemde uitgaven belangrijke aanwijzingen heeft gegeven).