|
| |
| |
| |
Achttiende hoofdstuk.
ALEIDA belde Neeltje en liet deze opruimen. Wedelaar keerde terug naar zijn kamer. Dina, die omtreuzelde in de kinderkamer, daar ze wist dat Neel binnen bezig was en ook nog moest sluiten, hoorde Domenee komen. Ze hield zich stil, toen hij voorbijging. Loesje had zich weer blootgewoeld. Zij trok de dekentjes los en nam ze aan het voeteneind iets minder ruim, om beter te kunnen instoppen achter het kind haar ruggetje. Neel zou er zich niet druk om maken, of de kinderen bloot lagen. Even trantelde zij nog achter de bedjes. Toen ging ze maar, sloop de zoldertrap op. Het was zoo vreemd: ze had geen werk meer! ze dorst niet anders, dan alles nu maar op Neel laten aankomen, minder nog uit angst voor Mevrouw dan uit voorzorg om niet weer herrie met Neel te krijgen.
Bovengekomen in duisternis, bedacht ze, dat de lantaren, waar Neel mee naar bed placht te gaan, in de keuken onder het aanrecht stond. Ze kon niet besluiten, terug te keeren. Ook in donker vond ze 't wel. Het was trouwens niet heelemaal duister - de maan scheen. Trap- en kamerdeur liet ze op een kier. Ze trachtte geruchtloos alles te doen, om uit stilte te luisteren. In verstikkend hunkeren spande ze haar gehoor, tot een waarnemen van elk geluidje beneden.
| |
| |
Zij luisterde het laatste stommelen af in de slaapkamer van Mevrouw; zij hoorde Neel zwaar-loopen door het leege benedenhuis, rukken aan dingen en schuiven met luiken; de voordeur sluiten: het nachtslot eerst, den ketting dan; plofstappen terug door de gang, de plaatsdeur doen knarsen bij 't opendoen, even later bij het sluiten; toen dáár het nachtslot, nog keuken-gestommel - eindelijk kwam ze naar boven gestomperd. Nu wilde Dina nog stiller zijn, bang dat Neel, met wat voorwendsel ook, naar zolder zou komen om haar te pesten. Zij bedwong een drang tot kuchen, rillend zat zij op in de kilheid van het ongewone zolderleger. Haar afgunst verkroppend, trachtte ze Neel te hooren doen bij de kinderen. Tot het eindelijk alles stil was. Ook van de straat kwam geen enkel geluid meer. Toen wist ze Domenee nog in zijn kamer. Ze wist het: - aldoor bezig aan hèm.
Dat de jongen maar niks liet hooren! Dat dat kòn! Nou 't um bekend was, dat ze hier wisten. Want haar brieven wáren terecht. Vroeger had ze kunnen denken van niet. Zooals zij schreef en die Engelsche namen. Maar al op de brief van 28 December had ze het adres gezet: ‘G. van Rooien’ en ‘Schenkelweg;’ en moeder had nou nog 'es nagevraagd: onbestelbare brieven met een adres achterop kwámen terug. Moeder had gewild, dat ze die van laa'st zou 'anteekenen; maar ze had het niet over haar hart verkregen; - 'anteekenen, een brief met háár schrift, bij de heeren van de post.... Wat gaf het ook - a's hij nie' wou! Nie' dorst of nie' wou, da' bleef 'etzelfde. Moeder zei als maar: nóóit he' 't ie gewild. Of ze-n-'et dan zou hebben gedaan! Wat had ie niet alles verteld van d'Oost, bij die platen uit dat boek! Ze zag ze nog vóór zich: zoo zouwe zij wonen!.... feranda, grooter a's op Veldheim. Zwarte meiden en knech's, en zooveul
| |
| |
a's je wou - de mevrouwen dee'en nooit niks. Deli heette-n-'et land, en ‘deli,’ had Her d'er geleerd, was 'et om daar te wonen. Hij leek 'er toe' zóó op verlekkerd. De rijke neef van Mevrouw, meheer Van Woest, had mee over dat land te zeggen, die 'et vroeger klaargespeuld had, dat Her' in Edeburg stedeerde. Hum zou Her' vragen om 'en betrekking, zeggen dat 'et nie' ging mit stedeeren, dat ie graag z'en kos' wou verdienen. Mit die' z'en voorspraak wier' je dat. Bezworen had Her' 'et 'er, dat ie zou vragen; maar meheer Van Woest was op reis, mit de femilie weg tot October - dan had Her' beloofd te schrijven, tegelijk 'an die' meheer en na' huis, 'an z'en vader: dat ie geen dokter meer wou worden, dat ie ‘stikte in al die botten’
God-nog-'es-toe, a's zij toe' niet....
Maar ze hadden d'er gek gemaakt, heel de' zomer! De mooie Dina, waar ze liep. Net of iedereen d'er wou trouwen. En die niet trouwden, waren nog erger. Nette menieren in zoo'n vroom dorp. Dien engert van 'en Berkemeier, die de leelijke dochter van Hovink getrouwd had, nog wel 'en buurman - hij keek d'er àn!.... Meheer Van Sieten, die halve-nikker van Den Engelenburg, nam eens midden in de dorpsstraat z'en stroohoedjen af voor Dina de meid. De sjosjeteit kon ze 's middags mit Wim niet voorbij. Toch kon je nie' strakker kijken a's zij dee'. Nooit was d'er wat op 'er loopen te zeggen. Nooit had ze gelachen bij ie's van de heeren. En geen dorpsjongen had z' ook maar dàt toegegeven. Chris!.... ja hum had ze graag mogge' lij'e! A's die van 't zomer d'er nie' geweest was! En a's moeder dat nie' zoo had tege'-gewerkt. Want Chris had 'er zeker getrouwd. A's moeder d'er op had 'angedrongen, was 'ie deuze-n-eige'ste winter al nie' meer mit z'en menschen teruggegaan naar
| |
| |
Amsterdam. Stalknecht bij Westrik was-t-ie geworden en zij was nou juffrouw Plet. 'En aardige, knappe jongen was-t-ie. En hij hàd sjenie in haar. Maar moeder had 'um baloorig gemaakt. A's moeder dwars was, dee' ze stuursch. Kale bluf, zei moeder maar. Omdat ie nou graag sjiek voor de' dag kwam. Da' mot je toch, a's palfrenier. En dan in Amsterdam gewoon. Piek-fijne vent was-t-ie, o, dàt jonk.... Nou was háár kans wel verkeken. Kon beters vinden a's een'-met-'en-kind....
Woelend, wentelend, dat de zijplank der bedsteê telkens wipte en zij op den stoot van schrik verkromp, onderging zij de ontroering van den dag in een heethoofdig vlotten van haar gedachten, een koortsige lichtheid van denken-en-voelen, waarbij indrukken en herinneringen warrelden en toch helder-volledig waren. Zoovéél jongens hadden al om 'er geloopen! Op één had zij het lang gezet, van dat z' een kind van elf was af. Als Evert Polsbroek had willen deugen!... Wat had moeder geraasd en gekeven! Vader was bij vrouw Polsbroek gaan dreigen. Later kreeg z' en afkeer van 'em. Ruziemaker, telke's dronken. Maar wel had ze vaak nog van 'em gedroomd: van toe' ze veertien was, hij twintig, en hij fluitend achter d'er 'ankwam. Fluiten kon-d-ie, a's 'en vogel!.... Her' was niks-om-te-zien, grauwbleek! En mager, akelig-magere handen. Maar as-t-ie d'er 'ankeek, hàd ie ie's: 'en goudgele schijn in z'en lichtbruine oogen, 'en glans die versprong, maar d'er telke's weer was, net of d'er kleine paljetjes in hinge.... Ze bleef d'er na' kijken, as-t-ie d'er 'ankeek....
Vreemd was 'et tusschen hullie gegaan, zoo malopééns, na lang nooit-niks. Opééns was-t-ie beginnen te kijken. Eerst zonder spreken en nooit 'en lach. Toen was-t-ie boven, zenuwachtig-fluisterend, met
| |
| |
veel woorden begonnen: over een, toch maar klein, standje, dat zij onder 't eten van Mevrouw had gekregen. Of ze dat zoo maar verdroeg. Verschrikt was ze afgedeinsd: - Gut, Meheer!.... Doch toen de kinders in bed waren, was ie, in de eetkamer, weer begonnen. Dat vader zulk berispen niet goed vond, maar nu eenmaal nooit opdorst tegen z'en vrouw. Dat 'et vroeger in huis heel anders toeging: - vroeger, vóórdat Vader hertrouwd was.... En almaar had ie haar angekeken en voor het eerst had ook zij gekeken, in die oogen, waar je diep-in-zag.... De volgende avond had ie haar opgewacht op de Schenkelweg: onvoorzichtig, want dik'els brachten Vader of Piet 'er weg na een uitgaansavent en 'et was die-n-avent maan.... - ‘Dien! meid! ik hou' zooveel van je!’ - En weer, dat-ie 'et niet kon hooren, a's Mevrouw tegen haar uit de hoogte dee'. Het was het eerste geweest, wat ze met mekaar hadden meegevoeld: hekel aan ‘de dikke mama.’ Zooa's-t-ie dat kon zeggen: Màmmá, net a's 'en pop en dan weer a's 'en liplap. Màmma of de Freule van me Pàppa.... 't Grapje, waar-ie d'er mee dee' lachen, waardoor ze ook meelij met 'em kreeg, omdat ie zich niet meer thuis kon voelen in het huis van z'en eigen vader. - ‘Ik ben democraat! De Freule vergiftigt ons huis en me' vader. O, Dien, a's ik weg kon, weg met jou!’ - De drift waarmee-d-ie zoo-ie's zei!.... Het was alles zoo gauw gegaan! - Doordat ie zoo ernstig in al z'en doen was, nooit vroolijk en uitgelaten als Leo, had ze vast gedacht dat het meenens was bij 'em. Zijn afgunst was zéker meenens geweest. Op alles van 't nieuwe hier was-t-ie jaloersch. Haten dee' ie Loes en Jopie. Haar had dat ellendig gemaakt, in 't begin. Ze was nou eenmaal dol op kinders. Juist door 't verzorgen van die hier, doordat Mevrouw 't
| |
| |
zoo overliet; veel meer overliet a's mevrouw Klincker. Zóó verzot was ze geworden op kinders, dat ze gezeten had met verlangen naar eigen. En als Her' van zijn moeder vertelde, hoeveel ie had verloren aan die; dan voelde ze ook wel meelij met 'um; en dan wond de jongen zich op - 'en kind van haar, wat zou-ie d'er van hou'en.... Als ie niet zukke dingen gezeid had, altoos ernstig en met zoo'n warmte. Van 'en vriend had ie verteld, 'en vriend die te Utrecht op studie lag. Die ook kennis had 'an 'en burgermeissie, waar ie 's Zondags mee wandelen ging. Eens in 'et bosch had zij gezeid: - ‘Zou je me trouwen, a's ik 'en kind kreeg?’ En toe' had die jongen 'et da'lek geweten, eerlijk had ie gezeid: - nee' nooit; en daarna hadden ze nie' meer gewandeld. Her' had dat met opzet verteld. Hij wou d'er mee zeggen: - me vriend was eerlijk, hij zei nee, a's ik nou ja zeg, ben ik net zoo eerlijk a's hij. O, ze had 'em wel begrepen! En als-t-ie dan alles van Indië zei! Die vastheid, waarmee-d-ie dat voorstelde!.... Van ieder ander, van z'en eigen broer Leo, had ze nog kunnen denken: praatjes. Maar Her', die zóó ernstig was, nèt z'en vader, nooit dach' je bij hem: wat is-t-ie nog jong. Toen die zei: ‘zonder jou kan ik niet leven, Dien’.... wie zou dà' toe' nie' hebbe' geloofd!....
Diep onder het dek verborgen, de schouders hoog tot een stut getrokken, schuin het hoofd naar boven gewend, lag zij roerloos, met open oogen, starend in duister, in ondoorzichtbaars. De moeheid spande strak over haar hoofd. Haar oogen brandden en zij moest kijken. Telkens dwong zij de leden tot sluiten, doch dan voelde zij erger vermoeidheid. Het eenige dat zij wist, was onmacht. Al haar prakkezeeren gaf niets. Als ze maar iemand had om te vertrouwen. Even dacht zij aan bidden - ze kon niet. Wat moeder
| |
| |
zei, wat vader zei, wat iedereen zei -- en zij wou het niet zeggen. Verstikkend kropte dat: ongelijk. Eén ding wàs d'er, ja dat, ach, dat!.... Nooit zou ze toegeven, dat dìe jongen van de zomer haar had belogen met wat ie zei. Als zij zich maar was blijven verzetten. Net die ééne laatste nacht. Als die deur d'er maar niet was geweest. Drie avonden had z'em weggestuurd, telkens de tusschendeur's avonds gesloten - toen.... zoo ellendig as-t-ie daar sting, al die triestigheid in z'en oogen, waar het nachtlichtje met zilverpikjes in spiegelde. Hoe woest blies-t-ie het nachtlicht uit, toe' Joop maar even verschoof in z'en bedje....
Was zij toen maar niet angstig geworden. Maar het was haar immers gebeurd, dat Joop wakker werd van géén nachtlicht. En dan die vrees voor gerucht in donker! Zoo licht was er ergens tegen gestooten.... In 'er schrik had ze nie' meer geweten....
Zoù ze zich zóó in hem hebben vergist?
Aan Domenee had ie wàt geschreven. Al die brieven, net vóór Kers'mis, ze had het aan Domenee wel kunnen merken, dat was iets ervan wel geweest. Maar wat en hoe? 't Leek niet over haar. Ze was het anders zeker gewaar geworden! Nooit een woord, geen blik, nooit niks. Ze was de meid, niks meer voor die menschen, tot nou de Dokter alles verteld had.
Als Domenee wat had vermoed of geweten, was de mededeeling van Dokter niet zoo als een donderslag neergevallen.
Nee', Her' had vàst van haar niet gerept. Dat dorst ie niet, dat wou-d-ie niet, daarom bleef-t-ie weg met Kers'mis, gaf-'ie geen asem op al wat ze schreef.
Meheer Van Woest was ook nooit gekomen. Die was zeker Domenee komen bezoeken, als Her' 'um om 'en betrekking verzocht had. Her' had zich bedacht.... en liet haar met het kind.... Och nee, God, ze geloofde'
| |
| |
't niet! Die jongen, in z'en eenzaamheid! Hij was bang, hij dorst 'et niet zeggen; want hij hield in z'en hart van z'en vader. Maar nou die 'et wist, nòu zou Her' spreke....
Door haar ijlhoofdigheid suizelden weldoend zinnetjes van zijn zelfbeklag en zelfbehagen, waarmee hij haar goed-geloof had gevleid. Dat geen meisje nog hem lief had; dat hij nooit had gegeven om stand; dat Vader wel een eenvoudig man was, maar de Freule het huis had bedorven.... ‘Leo huilt met de wolven mee, die is bij de Màmma in kas, die brengt flikjes mee voor Jopie’.... Dan, opeens, stond Her' daar als een engert, met zijn zwartdoorspikkelden stompneus, zijn zware kaken met magere wangen. Verschrikt, geërgerd, lag ze méér wakker. En meteen verscherpte haar denken tot het troostend overleg, dat Her' ook tegenover haar opééns was losgekomen. Hij bereidde nooit iemand voor. Wachtte zijn tijd af en deed opééns... Toen voelde ze zacht alle dingen verloomen, zag ze nog, vaag, een ruime veranda.... Met zwaren adem droomde zij voort. Tot, plotseling, wat? had zij geslapen? Ze keek in duisternis, ze wist niet. Luisterend, zat zij half overeind. Ze had iets gehoord, en ze meende, vlak bij haar. Was daar iemand?.... Zij hoorde het weer! Het klonk - of er manslui mompelden.... Toen, of iemand, hevig verkouden, zich snoot. God! het kwam van beneê: de Domenee! - Domenee was nog altijd op. Zij trachtte te gissen, hoe laat het zijn kon. Vlak onder haar, in zijn kamer, was hij. Aanvankelijk dorst zij niet verroeren, bang zich te doen hooren, hem te storen. Toen dreef een warmtedrang van ontzag, van medelijden, van zelfverwijt, van gemeenschapsgevoel haar de bedsteê uit. Zij beproefde lenig te doen en zich licht te maken. Even schrikte zij van een kort, licht kraken in de reeds verlaten bed- | |
| |
stee. Geruchtloos bewogen de bloote voeten, voorzichtig over den matten vloer, geruchtloos verwijdde zij de opening der kamerdeur en achter de op een kier staande zolderdeur luisterde zij en keek. Volslagen donker was het beneden en alles lag stil. Zwaar tikte de overloopsklok haar maatslag. Kon ze van Domenee gedroomd en gemeend hebben hem te hooren? Zij verkromp van schrik, daar de torenklok sloeg - één slag, als vlak boven haar; een geluid, dat hoorbaar zich loswikkelde en meteen, loodzwaar bonsde-neer. Vermoeiend raadselde door haar gedachten, wat die eene slag wezen zou: half-wàt? het zou toch niet al één uur zijn?.... Wat kwam er van haar nachtrust terecht! Dokter had vermaand: goed slapen. De gangklok tergde met rustigen tikgang. Ze bedacht, dat die altijd wat achterliep - nog tot ergernis van Her' in Augustus. Leo en Her' hadden zelfs gekeven, omdat Her' had geklaagd: - nooit deugt er een klok, hier. - Den klokslag afwachtend, bleef ze staan, schoudertrekkend van verkleuming. Daar sloeg-t-ie, eens! en meteen, in de kamer, hoorde zij stommelen, stoelverschuiven. Het was dus geen droom geweest, Domenee was d'er. Eén slag - dus één uur of hàlf-een. Nooit zat Domenee zóó laat op. Verleje' zomer, toen-ie te Utrecht moest preeken, had Mevrouw juist geklaagd, dat het 's avonds zoo laat werd - bijna twáálf uur, had ze gezeid....
Hij had aan Herman zitten schrijven. Tot één-uur-in-de-nacht een brief. Een verlangen gulpte: kon 'k 'um leze'.... Doch meteen dook ze saam, want de deur ging open, ze zag den weerschijn van een kaarslicht. Ze dorst zich niet verroeren om hem te zien gaan. Ze hoorde zijn pantoffelstappen, het slurven van het slaapkamerslot, den doffen knars, toen het dichtschoot. Daarna was het haar, of ze nog
| |
| |
kind was, en, thuis, naar haar bedje onder de pannen gestuurd, daaruitgeslopen luisterde, bij het thuiskomen van moeder of vader of Piet. Hetzelfde bedeesd-angstige deed haar zich als lichamelijk kleingevoelen en zwak, terwijl zij rillend tippelde naar de bedsteê.
Stijf van koude lag zij even en bibberend in moede triestheid. Toen, de overspanning te boven, vond haar gezonde natuur den slaap.
|
|
Auteursrecht onbekend