Mijn dagboek. Dagboek 1. 1907-1911

[p. 202]

In festo S. Matthiae, 1923

Het is vandaag twaalf jaar geleden sedert ik het Sakrament van het Doopsel ontving.

En niet alleen dat stille feest, maar heel die tijd staat weer helder in mijn herinnering. Maar vooral, waarom? - houdt mij dat éne beeld vast van den middag, toen ik Léon Bloy vroeg om een priester met wien ik praten kon over alles, alles. Het was een Zondagmiddag in het begin van December 1910. Het was al donker. In het ruime atelier, waar de boekenkasten stonden langs de muren en het schrijfbureau van Bloy wat ter zijde van de glazen ingangsdeur, en dat tevens met eenvoudige meubels tot huiskamer was ingericht, zaten in het zwakke licht van een kleine petroleum-lamp die op tafel stond, enige bezoekers. Mevrouw, een slanke, statige vrouw, die ik toen voor de eerste maal zag, had mij binnen gelaten. Bloy trad mij vriendelijk tegemoet, met toegestoken hand. Hij herinnerde zich mijn bezoeken van den vorigen winter. Hij was toen vier en zestig, had spierwit haar en was nog sterk en gezond van lichaam. Hij keek mij aan met zijn grote, zielvolle ogen, als een vriend.

In dat gele schemerlicht zaten in wijden kring rond de kachel Léon Bonhomme, een schilder, André Dupont, een jonge schrijver, die in den oorlog bij Verdun gesneuveld is, Jeanne Termier, van wie een bundel verzen verschenen was met een inleiding van Bloy, een beeldhouwer, mevrouw Bloy en bij haar heur twee dochters, Véronique en Madeleine.

Ik herinner mij niet meer waarover het gesprek ging. Wel praatte men natuurlijk over Holland. Maar ik had steeds de onuitgesproken vraag in mij.

Toen de andere bezoekers waren heengegaan, bleef de beeldhouwer nog, Frédéric Brou, die, naar mij verteld

[p. 203]

werd, de laatste afstammeling van de familie van Jeanne d'Arc was. Ik bleef ook, want ik moest Bloy immers spreken... Toen de beeldhouwer opstond om naar huis te gaan, vroeg hij aan Bloy of deze meeging naar z'n atelier, want hij wilde hem eens laten zien hoever hij nu gevorderd was met Bloy's borstbeeld. - ‘Goed,’ zeide deze en hij nodigde ook mij om mee te gaan. De beide meisjes zouden ons eveneens vergezellen. ‘Zal ik dat verzoek om mij bij een priester te brengen maar uitstellen?’ dacht ik in mijzelf, terwijl wij den Montmartreheuvel langzaam afdaalden door de schaarsverlichte straatjes van deze stille buurt, waar vlak achter de Sacré-Coeur, in een donkere woning telkens doorgalmd van de zware bronzen stem der Savoyarde-klok, Bloy toentertijd woonde, teruggetrokken uit de wereld, die daar beneden in het schelle licht van electrische lampen gonsde als een zee. Ik wist niet, wat te doen. Ik zou 't maar laten afhangen van de omstandigheden. In Brou's atelier met de warmkleurige gezelligheid, eigen aan schilders- en beeldhouwerswerkplaatsen, waar de verveling nimmer woont, - zat zowaar een Hollander, de correspondent van de Telegraaf, Alexander Cohen, dien ik van vroeger kende uit mijn vorige verblijven te Parijs en vaak ontmoet had bij Van Dongen en Picasso, toen dezen nog in hun armen tijd op het Ravignanpleintje woonden. Er werd druk gepraat. Bloy las ook een paar bladzijden uit een zijner boeken voor. Het was de eerste maal dat ik hem hoorde voorlezen. Hij deed dat bijzonder mooi, heel rustig en eenvoudig, aan elk woord zijn volle waarde gevend. En ik zat daar met die immer onuitgesproken vraag! Was het niet dwaas, peinsde ik onder het luisteren door, om nu te beginnen met een priester? Wat 'n complicaties misschien! En mijn vrijheid! Eindelijk stond Bloy op. Wij namen afscheid van Brou. Ik zou zo ver meelopen. Het was donker buiten en koud. Langzaam liep ik naast Bloy, die een zwaren slependen gang had als van een zwerver die moe is geworden van lang, lang om te dolen. De twee meisjes gingen voor ons uit. Ik had nog niet

[p. 204]

gezegd, waarom ik eigenlijk gekomen was dien middag. Bloy praatte over Brou en diens werk.

Wij waren nu aan den hoek van de straat gekomen. Daar stonden we stil onder een brandende lantaarn. Het regende zacht. Ik moest rechtsaf naar de benedenstad, Bloy links den heuvel op.

En toen ineens heb ik het gevraagd, ik had het uitgesproken vóór ik het wist: ‘Ik zou willen praten met een priester. Kent u iemand?’

Hij keek mij recht in het gezicht met zijn grote zielvolle ogen, waarin een glans van ontroering open brak. Hij hield mijn hand vast, en zijn stem was warm van blijdschap, toen hij mij beloofde den volgenden dag reeds over mij te spreken met een priester dien hij goed kende.

Toen nam ik afscheid, en terwijl ik terugkeerde naar huis, had ik een gevoel of alle wonderen nu gebeuren gingen. En die zijn ook gebeurd.

Want twee maanden later werd ik gedoopt en begon het nieuwe leven. En dit is eigenlijk een nieuwe geschiedenis, die ik later wellicht onder een of anderen vorm uitvoerig verhalen zal.

Maar ik wil wel zeggen, dat dat nieuwe leven oneindig schoner, rijker en dieper is dan ik ooit had kunnen vermoeden zelfs in de eerste jaren na mijn bekering.

Want in vergelijking met hetgeen ge ontvangt aan geluk en genietingen in de wittebroodsweken der liefde van de ziel met God, zijn de schatten welke ge ontdekt en die u later langzamerhand of plotseling geopenbaard worden, boven alle beschrijving en worden kostbare geheimen.

Zie, de vreugde groeit altoos. De vrede wordt souverein door den overvloed van liefde. Werelden van leven openen zich de ene na de andere voor de sterk-eenvoudige, gehoorzame ziel, die geen andere verzadiging meer kent dan door de ongeschapen schoonheid binnen in het hart van God.

Maar die liefde en die vrede moeten betaald worden met lijden, met bloed, in woestijn-nachten van verlaten-

[p. 205]

heid. Niet dadelijk, - later eerst, wanneer de ziel sterker en rustig geworden is.

Zo is het tenminste ons gegaan, Christine en mij.-

De eerste jaren na mijn doop, ik zie ze als onafzienbare galerijen van zuilen van licht. Het was een groot gezegend geluk. We hadden ons teruggetrokken uit het wilde Parijse leven. Dit lag nu heel en al buiten onze aandacht. We waren buiten gaan wonen tussen de bloeiende heuvels in een helder dal. We werkten, we baden, we lazen. Ik schreef mijn Dagboek in die jaren en vertaalde het in 't Frans.

En alles stond opeens op zijn plaats. De jagende onrust die mij bezeten had, was voor goed verdwenen als een kwaad nachtdier bij het aanbreken van den dag. Het leven bewoog zich nu op een ander plan, - in de realiteit van het geloof, in het gestadig licht. Maar dat wil niet zeggen dat daarmee het leven vereffend is tot een vlakke blije baan.

Toen kwam de oorlog en scheurde het leven aan flarden. Ik heb dit schrikkelijk torment, dat bijna vijf jaren duurde, medegeleefd met de Fransen, dag in dag uit, en vele nachten ook, te Parijs, in het binnenland, aan het front. Ik was correspondent van de Maasbode. Want de goede rust om eigen werk te maken, had ik niet. Ik wilde noch vermocht mij af te zonderen van het grote wereldleed om in een ivoren torentje verbeeldingen te bouwen. Het lijden, den grenzenlozen weedom der mensen heb ik op mij laten storten, en stil in mijn hart gegaard.

En al drong het leven telkens sterk omhoog als een nieuwe springvloed, een kracht die niet vergaan wil, - het lijden bleef de hoofdtoon. Ook voor ons.

Bloy stierf. Begin November 1917. Later, later zal ik wel eens die donkere dagen verhalen.

Twee maanden daarna, op den 30sten December stierf plotseling ons jongste kind, een knaapje van bijna drie jaar. God brandt je ziel leeg met pijn.

Hij treft je juist dáár, o mijn Christine, - het lijkt dodelijk - waar je het trefbaarst bent; Hij neemt wat je

[p. 206]

het liefste is. Hij laat je hart bloeden tot het leeg is en niets als een ding van Hem. Hij is de geweldig jaloerse Minnaar. En Hij doet 't met geweld, dat je schreeuwt van pijn. - Maar het is goed, het is goed. Hij puurt je ziel, het staalt je wil. Je bent kneedbaar als bloed-natte klei in Zijn oneindig-tedere Hand. Het leven, met God geleefd, is schoon, schoon, en hartverscheurend; het kost al je harte-bloed.

Maar toen 1918, na eerst de grote angsten voor Parijs, de eindelijke beslissing - toen meende men dat het een beslissing en een einde was! - gebracht had, was ik óp, moest ik tot mij zelf komen. We verlangden rust, een vol eenzaam leven, nièt uit levensmoeheid of afkeer van de mensen, integendeel; - na die krankzinnige jaren daarbuiten in de wereld wilden wij de grote eenzaamheid met God. En Hij bracht ons - ik weet 't niet anders te verklaren - naar Oosterhout in Brabant, waar wij drie jaren lang hebben mogen wonen bij de St. Paulus-Abdij der Benedictijnen. Het is een materieel moeilijke tijd geweest. Maar dat deerde niet. De ziel kon rijpen; het inzicht vestigen en bepalen. We zijn toen als twee kinderen gaan zitten luisteren naar de wonderen der Kerk en langzamerhand hebben we iets - het is de schaduw van een schaduw - mogen vermoeden van wat daar gebeurt in de diepe, geweldige, lichtende wereld der zielen. De veldslagen van den geest zijn schrikkelijker dan de veldslagen der mensen, zegt Rimbaud. Maar ook den omvang van den vrede, den eenvoud in het Goddelijk Liefde-geluk, dien kent de wereld niet.

Ten slotte werd ik naar nieuw werk geroepen in andere omgeving. Vader Benedictus geve ons altijd den vrede van het hart, en in den geest de vreugde!