Mijn dagboek. Dagboek 1. 1907-1911

[p. 111]

14 April

Christine is in den middag met den jongen aangekomen. Ik vertelde haar het sterven, en samen zijn wij bij de dode geweest. Opnieuw doorleefde ik alles van gisteren. En mij trof de gedachte hoe ontzaglijk eenzaam een stervende is. Niets en niemand kan hem helpen, hij moet zelf den doodsstrijd strijden, hij moet er doorheen, onverbiddelijk; er is geen terugdeinzen mogelijk; de dood treedt immer nader, zijn koude schaduw groeit, en het lichaam kan zich niet meer verweren. Het moet verschrikkelijk zijn, een wilden doodsstrijd aan te zien, wanneer de stervende gilt, de leden zich wringen, de handen slaan en de voeten trappen. Wat er gebeurt tussen den stervende en het onzichtbare, blijft eeuwig verborgen.

Het doet mij zo goed met Christine te spreken. Nadat wij bij de dode waren geweest, zijn we in den tuin gaan zitten, Pieterke speelde zachtjes bij ons, liep wat rond en plukte lente-bloemen, welke hij ons bracht voor Oma-Marie, zoals hij mijn moeder noemt. - Ik zeide, met telkens pozen: ‘Zonderling is het, maar ik moet voortdurend denken aan het menselijk lichaam. Alleen door dit kennen wij de ziel. Men kan zich de ziel niet voorstellen zonder de materiële vormen van het lichaam. En ik heb toch gezien dat zij het lichaam verliet. Welke is dan de betekenis van ons lichaam? Het moet wel betekenisvoller zijn dan wij denken. De christenen geloven dat de lichamen eenmaal verrijzen zullen; dus het kan niet louter een kleed zijn dat de ziel afwerpt. Er moet een onbekend verband bestaan tussen de ziel en haar aards hulsel. - Het heerlijk en kwellend verlangen naar het lichaam van uw liefste moet het zoeken zijn naar haar ziel, in diepste liefde. Het is ontzaglijk geheimzinnig. - Het lichaam dat daar nu dood ligt, het zal binnenkort vergaan zijn tot stof, een onkenbare, afschuwelijke hoop vuil, en toch zal het eenmaal verrijzen, zal de ziel het weer opzoeken, het wederom bezielen. Welk ene, boven alle uitdrukking schone gedachte! Dus het vlees, ons geraamte, onze ogen, onze

[p. 112]

handen, onze voeten, zij hebben deel aan de roemvolle stijging, of aan de verschrikkelijke neerstorting van de ziel. Worden ook niet al de zintuigen en de ledematen van den stervende gezalfd en gezuiverd bij het Heilig Oliesel? - En het: Verbum caro factum est? God die het menselijk lichaam aanneemt? Is daardoor ook niet voor immer het vlees gewijd? Zoals Jezus het water, door zijn intreden in den Jordaan, door de beroering van Zijn lichaam, voor altijd de kracht gegeven heeft, die volgens het Katholicisme, bij het Doopsel merkbaar wordt? - Ik voel de diepe schoonheid dezer tekenen, en het is bijna niet anders mogelijk dan het dat symbolen der waarheid zijn.’

Ik zeide ook: ‘Ik heb een zeer onrustigen nacht gehad. Ik heb bijna niet geslapen. Mijn geest was uiterst gespannen, en ik had de gewaarwording of de nacht vol onzichtbaar leven was. De voorwerpen leefden, ik hoorde de dingen kraken, ik hoorde schreden; ik hoorde soms duidelijk een diepen, diepen zucht. Overal hoorde ik geluiden. Het was mij vreemd te moede. Ge weet wel dat ik niet bang van aard ben. Maar dezen nacht was het mij of ik te midden van onzichtbare wezens wijlde, was het mij of ik mij in verbinding voelde met onbekende werelden. Ik lag roerloos te luisteren in den nacht. Ik was wakker en eenmaal werd het mij zo benauwd, dat ik licht maakte. Mijn ogen zagen natuurlijk niets. Maar ik voelde dat aan de andere zijde van mijn gezichtskring ook een wereld was, en het scheen mij toe gevangen te zijn tussen dikke muren, ik kon er niet uit; verre verwarde geluiden drongen tot mij door; - zoals wanneer ge in een grote stad op een kleine kamer zit, alles is rond u gesloten, de stilte woont bij u, maar ge hoort bestendig de diepe gonzing van een gerucht, ge hoort door de wanden heen van uw in eenzaamheid verloren kamer de duizenden en duizenden stemmen van de stad... Aldus was het mij dezen eersten nacht, na den dood van moeder, maar dan wonderlijk, geheimzinnig, raadselachtig, somwijlen beangstigend.’

Langeren tijd zijn wij in den tuin gebleven, het was

[p. 113]

zo'n schone lente-dag, de zon scheen, er waren enkele grote witte wolken, die langs den helderen hemel reisden.

Kort daarna kwam B. terug uit Rotterdam, met de bloemen, en we hebben ze, te zamen, bij moeder gebracht. Er waren paarse tulpen, seringen, viooltjes, narcissen, rozen, irissen, grote witte lelies en aronskelken. Het was een heerlijke overdaad. Schoon lag het zuivere dode gelaat naar omhoog gewend, te midden der bloemen... En toch ontbrak er iets. Wij waren, ondanks onze liefde, ondanks onze innige verering voor de dode, niet in onmiddellijke beroering met haar ziel... Ik zeide dat ook aan de anderen. Christine begreep mij.