Mijn dagboek. Dagboek 1. 1907-1911

[p. 13]

Inleiding van den schrijver

Den zin der jaren sinds den helderen dag van mijn doop zou ik willen samenvatten in deze enkele woorden: in de diepte bij God. Ik weet het niet anders te zeggen: onze levens zijn gegaan in de diepte bij God. En dit omvat alles, het gebeuren in ons en het gebeuren buiten ons. Die woorden zeggen alles. Uiterste smart en uiterste vreugde. En deze beide uitersten zijn zo één geworden, dat ik ze niet meer onderscheiden kan. Want in alles, in alles wat wij deden en wat wij ondergingen, wat onze harten zagen, beleefden en medeleefden, wat wij gaven en ontvingen en wat ons weer genomen werd; in het komen en gaan van het leven; in ons geluk en het uitzinnig lijden dat ons geschonken werd onder de sterren van den hemel, hebben wij den wil van den Vader herkend. Den onbegrijpelijken, altijd-aanvaarden wil van God. Die is de kapitein van ons schip, dat naar de stranden van de eeuwigheid vaart door stormen van leed en diepe, parel-grijze vreugdedagen.

Nachten, nachten heb ik gekend van nooit-vermoede verlatenheid en dodende angsten. Ik ben niets meer dan 'n lichaam, dat in vertwijfeling roerloos ligt. Er is niets meer dan 'n leegte, een afschuwelijke zwarte eindeloze afgrond én mijn lichaam dat daarvan bewust is. Er is geen licht meer, geen vreugde, geen hoop, geen toekomst, geen geluk, geen schoonheid, geen liefde. Alles is weg. Alle wegen lopen dood in den nacht. En toch, en toch heeft heel hoog iets mij vast. Er is iets heel ver waarvan ik mij niet meer herinner, wat het is; ik noem het God, - en dat nóg donkerder lijkt dan de duisternis, waarin ik verga. En dat verre laat mij niet los. In den nacht, in den diepen nacht lig ik van wanhoop en onmacht te zweten als 'n stervende. Geen één, geen één die mij helpen kan. Ik brand leeg als een huis.

En dan opeens, op een meest onverwacht ogenblik breekt een uitzinnig licht in mij open: - vanwaar dit

[p. 14]

dwaze heerlijke licht, dit onzegbare stil-gloeiende licht van een verrukt-zijn, of de eerste dageraad van de Schepping opengaat voor de nieuwe ogen van mijn hart? - Alles is opnieuw duidelijk en eenvoudig als in een enkel woord door God gesproken. Zijn wil en Zijn plan worden openbaar en liggen bloot als een zee.

Het is vandaag 'n stille herfstdag zonder zon. Het is laat in het najaar. De bomen hebben al hun blaren nog, maar die zijn geel, en bronskleurig, of geroest, of gloeiend-gouden als kleine scherven van de zon. Het is bladstil. Je loopt door 'n goud-geel bos, het is of er zon is overal en het is stil grijs weer. Er hangt 'n sterke geur van ontbinding in de lucht, van peper en vochtige aarde. Je loopt nu door 'n goud-geel bos zoals je in den zomer door 'n groen bos loopt. Een heimwee grijpt je hart en droomt van het verleden en van de toekomst. Ik overzie de jaren tot aan den versten horizon van mijn leven. Ik sta aan den rand van het lichte geheim en buig mij stil voorover. Ik kijk het leven diep in de ogen, het diepe mensenleven. Ik zie de andere levens eveneens, want ik hou van de mensen, en er is geen andere brug van hart tot hart over den afgrond van ieders eenzaamheid, dan de liefde die zichzelve vergeet. - Want uit deze liefde bloeit de deernis en het mededogen, het eenvoudig vergiffenis-vragen voor wat ge onverdiend ontvangen hebt om het verder door te geven.

Ik overzie mijn leven in alle richtingen, omhoog, omlaag, in mij en buiten mij, rondom ten allenkant. Ik zie de zicht bare gebeurtenissen: ons wonen in Frankrijk tijdens den wereldoorlog van 1914; het lijden en de worsteling van millioenen, en het sprakeloos lijden van ieder mens afzonderlijk, en van onze beide harten toen plotseling 'n kind van drie jaar, na 'n langen nacht van machteloos vechten, dood in zijn bedje lag. 30 December 1917. Wat konden wij anders doen dan het Magnificat bidden?

Ik zie ons teruggaan naar Nederland, aan het eind van

[p. 15]

dien oorlog die geen vrede bracht, - waar wij tien jaar woonden te Oosterhout, te Helmond, te Amsterdam en waar een nieuw leven luisterde naar wat ik gezocht en gevonden had en waarvan ik hartstochtelijk vertelde.

Wat moet dat al beduiden? Ik weet het wel: je kunt niets verklaren, je kunt slechts vermoeden, je weet de verschrikkelijke en milde macht van God. Maar het heeft alles een onmiddellijke betekenis, het heeft een zin voor dengeen die het weet uit te buiten in het lichtduistere verband van de gemeenschap der heiligen. Het leven aldus geleefd brengt je altijddoor dichter bij God en de mensen.

In 1929 vestigden wij ons weer te Parijs.

De jongen van het ‘Dagboek’ was toen monnik en priester, van zijn doop af geroepen tot die edele, weinig talrijke schare - de ‘reliquiae Israël’ - die in afgezonderdheid zingende en vol liefde God hulde brengt en dag en nacht Hem dankt voor de gaven van het leven en van de liefde, en vandaaruit het levende water van de genade doet stromen naar de harten die dorstend wachten en verlangen.

Wij woonden toen bij Parijs, waar mijn nieuwe werk was, met het ons enig overgebleven kind, een meisje, dat enige jaren later, in October 1931, ons ook verliet om den hogen weg te volgen, waarop haar broer haar was voorgegaan.

Waar konden wij elders ons leven vestigen dan in de diepte bij God? God dwong ons naar Hem toe. Hij wilde onze harten voor Hem alleen. Hij had onze drie kinderen genomen. Wij hebben ze Hem gegeven, vol vreugde, ondanks de pijn, en zonder enig voorbehoud.

- En toen, plotseling, de onverwachte slag van den dood van onzen jongen benedictijn:

Die dag brak aan als alle andere dagen van alle weken. Wij waren naar de vroegmis geweest. Wij hervatten de rustige orde van het trouwe dagelijkse werk. Er was niet het minste waarschuwend teken. Alles ging zo goed. De jonge monnik en zijn zuster schreven ons van hun helder geluk; er was een gaan en komen van liefde en van

[p. 16]

begrijpen van zeer diepe dingen tussen hen en ons. In den rijkdom van het geloof trachtten wij ons eigen leven en het grote mensenleed, alles wat van de aarde is en van den geest in onze harten te garen. Het leven van ons vieren in onderlinge harmonie was gaaf en wij hebben altijd getracht van dat geluk aan wie ook mee te geven. Van de overdaad die ons geschonken was zo onverdiend, konden wij niet anders dan mededelen aan de harten die vroegen naar het geheim dat voor een ieder is. Wij hadden begrepen, dat het leven met God geleefd, groot en rijk en raadselachtig schoon is met zijn lijden en zijn vreugden, met zijn bitteren strijd om een beetje meer rechtvaardigheid en liefde tussen de mensen die toch allen kinderen van God zijn, al martelen zij elkaar, verblind door haat en onwetendheid.

Er wordt verschrikkelijk geleden op aarde. Maar het leed is nóg grotere schat en een nóg diepere gave dan het geluk. En in zekere begenadigde ogenblikken zijn zij niet van elkaar te onderscheiden, wordt lijden vreugde, bovennatuurlijke vreugde, héél eenvoudig en héél diep.

Dát hebben wij toen mogen begrijpen. Het inzicht in dit geheim werd ons gegeven op dien verren dag die nog ons heden is, - nu bijna zes jaar geleden.

Alles was stil en vol en ging den rustigen helderen gang van allen dag.

En toen, achtereenvolgens, met een tussentijd van enige uren: - om tien uur 's morgens; dan om halfdrie; ten slotte even vóór vijf uur; in de onafwendbare stijging van een vloed van pijn, die ons tot aan de lippen reikte; - de drie telegrammen: onze jongen is doodziek; - pater Pieterke is bediend; - pater Pieterke is gestorven.

Verbijsterd en alles aanvaardend, na die lange lange uren van verbrijzeling, hebben wij het Magnificat gebeden - wederom - in de diepte bij God.

Tien jaar monnik, vijf jaar priester, negen en twintig jaar oud, had onze jongen de reis van zijn leven volbracht en was naar huis gegaan.

[p. 17]

Wij hebben hem ten grave gebracht; de monniken, zijn broeders, zongen In Paradisum te deducant Angeli; het was een blinkende dag héél vroeg in het jaar.

Wat wilde God van ons? Wij hadden toch alles aan Hem gegeven. Wij stonden bij het graf. Vader-abt zegende het graf. In de verte, boven de kale bomen, zagen wij den spitsen toren van het benedictinessenklooster waar ons laatste kind, de jonge non woonde en bad.

En toch, ondanks het hart-brekend leed, gloeide er héél hoog in onze ziel een woordeloos licht van vreugde.

Er waren geen vragen meer. Het was goed aldus, en schoner en beter dan wat wij ooit gehoopt en gedroomd hadden. Maar het deed verschrikkelijk pijn.

Daarna is er een stilte van twee jaren over ons beider leven gevallen, een stilte boordevol van innerlijk gebeuren. Wij hebben onszelve willen geven, nadat God ons alles genomen had. Maar God heeft ons offer niet tot het einde toe aanvaard. Het is als het offer van Abraham geworden.

Sindsdien vindt alles van het leven een nog dieperen weerklank in ons.

Er is een grote drift brandend in onze harten gebleven, sterker dan ooit: dankbaarheid om de gave van het leven en van de waarheid, en het onbedwingbaar verlangen naar den vrede van het mensenhart in de liefde van God. Niet enkel voor onszelf, - dat kan niet, - maar méér nog voor al degenen, die ons nabij zijn en voor degenen die veraf zijn; voor alle mensen die geen raad meer weten en hunkeren naar het inzicht en weten willen; die in eenzaamheid verdorren; die achtervolgd en gemarteld worden; die stil opbranden als kaarsen van liefde in onbekende kamers en kloostercellen; die door hun kunst, een gedicht, muziek, door beeld of schildering het heimwee wekken naar de schoonheid; die helder de moeilijkste problemen uiteenzetten onder het licht van de waarheid; die voor vrijheid en menselijkheid met Christus hun leven wagen; - voor de nieuwe jeugd die vecht voor goedheid onder de mensen

[p. 18]

en heldhaftig voor het waarachtig leven, - met het volle begrip voor alles wat groot en waarachtig is en naar God gekeerd staat. De aarde weegt zwaar in onze harten. Zij is te zwaar van leed en tranen. Wij dragen haar in het hart van de Liefde, die oneindige Barmhartigheid is.

Daar rust nu ook ons beider leven, in onverminderd wachten op nieuwe wonderen van de Liefde.

November 1938.