In dépôt

Dinsdag 14 december

Gisteravond werd weer een half uur strafgeëxerceerd. Tijdens het appèl weer sommatie van de waarnemend commandant: ‘Wie kan iets meedelen omtrent die zwei Leute, die getürmt sind?’ IJzig zwijgen in de drie rijen mannen in de vrije natuur. Een speld had men kunnen horen vallen. Verlegen staat de waarnemend commandant met zijn od-ers in deze stilte. Haast geïntimideerd. ‘Dann machen wir weiter totdat een zich aanmeldt. En anders gaat de hele barak op transport!’ Een stem als van een flakkerende kaars: zwak, bloedeloos. Behoort ook tot het manlijke, krijgshaftige germanendom. Ouden eruit en naar huis! ‘In Gleichschritt, marsch!’ ‘Links schwenkt!’ ‘Gerade-aus!’ Onder gegrinnik, dat in de dreun van de stap verdrinkt en dat door de duisternis wordt gemaskeerd, maken wij onze carré's. Kinderkamergymnastiek. ‘Verdomme, is dat marcheren? Dan gaat het aan het Oostfront anders toe!’ ‘Dat zijn die Turken, Herr Untersturmführer’, liegt de barakleider ter verontschuldiging. ‘Die sein dat marschieren

[p. 230]

niet gewöhnt.’ ‘Halt! In Gleichschritt - marsch! Laufschritt!’ Het partijtje begint te hobbelen en te hossen. Ik speel krijgertje met mijn voorman. ‘Tikkie!’ ‘Halt. Links-um!’ De waarnemend commandant laat zijn zaklantaarn op de gezichten van zijn Joden spelen. Hij blijft voor een jong kereltje staan. ‘Hoe oud ben jij?’ ‘Zeventien.’ ‘Vooruit, weg, naar bed, gauw!’ Wat een hart van goud! Aandoenlijke sentimentaliteit. De jongen stamelt verbouwereerd: ‘Goeienavond, mijnheer’ en smeert hem als een haas. ‘Rechts-um. In Gleichschritt-marsch! Laufschritt.’ Een half carré'tje Laufschritt is voldoende. Prachtige lichaamsoefening voor het naar bed gaan. Ideaal weer. ‘Halt! Links-um. Aansluiten! Halve meter Tzwisenraum!’ De Jordaner komt door het Duits heen. ‘Handen omhoog! Diepe kniebuiging! Wer nicht mitmacht, wird direkt erschossen!’ ‘Kniebuiging! Hoch! Kniebuiging! Hoch!’ Dat gaat zo een kleine tien rondjes door. De mannen lijken in de schemer met hun halfgebogen armen boven het hoofd, of tot op de schouders teruggetrokken handen, met hun naar achteren gestoken popo's konijntjes, kangeroe's, die klaar staan hun sprong te nemen. Fantastisch al die konijntjes en kangeroe's op een rijtje in de hei. ‘Naar links aansluiten.’ De knaagdieren worden weer mannetjes, met hoeden op en jassen aan. Half elf: het strafhalfuurtje is om! Weg naar huis terug: ‘Zurückgetreten in die Baracke!’ Luidruchtig, vrolijk verdwijnt het partijtje door het verlichte gat, dat toegang geeft tot het nacht-asyl, zonder appèl. Pijp, sigaretje, onder een kletspartijtje na. ‘Als dat nou alles is’, zegt er een, ‘dan gun ik het de jongens van harte dat ze de benen genomen hebben. Of, hoe zei-ie weer! Getürmt! Hij kan anders best zijn moerstaal spreken. Zullen we 'm later nog wel leren!’ Twee Nederlandse Joden zijn ontzet uit hun post van beambten bij de postadministratie in de barak. Twee Duitsers in hun plaats benoemd. De Hollanders zijn aangewezen voor het foliënplukken. Zij waren uitstekende postbeambten, ijverig, hulpvaardig, eerlijk. Volkomen duister waarom Duitsers in hun plaats benoemd zijn. Vermoedelijk vitamine r. Zacht standje gehad in mijn betrekking. De controleur, een jonge Duitser met harde staal-blauwe ogen met een jockeypet op krullend blond haar, vraagt: ‘Hoe wordt hier gewerkt?’ ‘Goed.’ ‘Zijn de mensen gewillig?’ ‘Zeer gewillig.’ ‘De vorige week was de productie erg laag. Ik ben de controleur en dat komt op mijn hoofd neer.’ ‘Zo!’ ‘U moet ervoor zorgen, dat de mensen hier werken. De productie moet op peil blijven. U is daarvoor verantwoordelijk. Als het niet gaat, verliest u uw baantje.’ Ik kijk spottend in zijn koude ogen en zeg: ‘Zo!’ De controleur verdwijnt met het air: dat heb ik hem duidelijk gezegd. De vrouwen en mannen zingen dat het een lust is. Geen Palestina-dag vandaag; de twee fanatieke Zionisten van de vorige week zijn verdwenen; een ander baantje. Vandaag nationale Nederland-dag: achter elkaar volgen, geestdriftig:

[p. 231]

‘Waar de blanke top der duinen!’ ‘Breng mij naar Amsterdam terug!’ ‘En breng mij terug naar die oû Transvaal, daar waar mijn Sarie woont!’ ‘Ik hou van Holland, mijn mooie Holland!’ ‘Luid nu o klokje luid voort!’ ‘Bergen-op-Zoom, houd u vroom!’ ‘Piet Hein, Piet Hein, Piet Hein zijn naam is klein!’ ‘Ferme jongens, stoere knapen!’ De mannen trachten het krachtige nationale bewustzijn van de vrouwen te breken: ‘Waar de meisjes zijn, waar de meisjes zijn’; zij krijgen geen kans. Een paar vrouwen trachten door te breken met: ‘Houd 'r de moed maar in; Houd 'r de moed maar in!’ Zij krijgen geen kans. Nationaal is troef: de harten hangen onwrikbaar aan Nederland. De produktie mag lijden, maar de harten zijn warm, gloeiend. De zanglust luwt; het gaat tegen het eind van de morgen. Van zeven tot een is lang! In een koude barak. De speelsheid, de kunstzin krijgt de overhand: mannen zitten uit proppen zilverpapier mannetjes-op-sokkels, grote sigaren te boetseren, vrouwen de letters van haar naam, een beugeltje voor een handtas, mandjes, spoortreintjes, bloemvaasjes, kruiwagens, spreuken. Het zilverplukken is een monotone bezigheid; goed voor imbecielen. Snauw ze maar eens af en zeg ze maar eens, dat dát niet gaat, dat de produktie op peil moet blijven. Terwijl je jezelf verkneukelt in deze gezellige sabotage. Wij begrijpen elkaar veel te goed, zonder woorden, met een knipoogje. Verjaardagsvisite in barak 84, de ouden van dagen. Als verjaardagscadeau meegebracht een takje zelfgeplukte katjes van een boom in het kamp. Anderen hadden als cadeau meegebracht: een paar veters, een potje niven, een nagelborsteltje, een pakje wc-papier, stukjes chocolade of suikerwerk. Getracteerd op een stukje appeltaart.