In dépôt

Donderdag 30 september

Professor Cohen is gearriveerd. Hij is ondergebracht in barak 62, een doodgewone barak. Asscher is ondergebracht in barak 61, eveneens een doodgewone barak. Sluzker in 64. Zij liggen tussen de massa in, op een ruige matras, met hun armzalig beetje bagage om zich heen, gepest door de vlooien. Gisteren zijn in totaal drie transporten binnengekomen, twee uit Amsterdam, een uit Barneveld, met in totaal achtentwintighonderd mensen. Zowat de laatsten der Mohikanen. De Duitse autoriteiten hadden zich voorgesteld, en ook bekend gemaakt, dat Amsterdam de 15de juli Judenrein zou zijn. Het is nu 1 oktober en Amsterdam is toch nog niet helemaal Judenrein. Het is, naar het schijnt, toch nog niet zo eenvoudig om dat te verkrijgen. Vele Joodse intellectuelen zijn het kamp binnengestroomd: uit Amsterdam een gedeelte der 120.000-stempels. Het doet denken aan de grote loterij. De 120.000-stempel is de stempel, die hetzij de vroegere Wehrmachtstempel heeft vervangen, hetzij uitgereikt is aan Joden, die bijzondere relaties in Duitse kringen hebben, hetzij aan Joden, die met geld (diamant) konden betalen. Pecunia non olet. Maar in Amsterdam konden de bevoorrechten niet blijven. Zij hadden daarop toch wel zo vast gerekend, dat, toen de mannen van de Inquisitie kwamen om ze op te halen, velen hunner hoegenaamd niets gereed hadden voor hun transport. Onbegrijpelijke luchthartigheid of goedgelovigheid tegenover de duidelijke verklaring der Duitsers, dat Amsterdam van Joden totaal gezuiverd zou worden. Als totaal berooiden kwamen de Joden hier aan. Uit Barneveld is het neusje van de zalm gekomen: zevenhonderd mannen, vrouwen en kinderen, die allen tezamen in barak 85 zijn gehuisvest, in de barak, die bestemd was voor de ‘witte Joden’. Achter prikkeldraad. Er zijn mannen en vrouwen bij met namen, die klinken als een klok: geleerden, kunstenaars, bedrijfsleiders. Maar ook zeer velen, de meesten, van wie de wereld nog nooit had gehoord en die toevallig in de buurt woonden van hen, die zeggenschap hadden bij het opstellen van de lijst-Barneveld. Niets was voor deze uitverkorenen voorbereid: geen tafels,

[p. 175]

geen banken; nog 's avonds laat moest een deel der ledikanten met bedden worden belegd. De zevenhonderd mensen krioelden als bijen in een bijenkorf dooreen. Zij waren, na Barneveld, teleurgesteld, onthutst, beledigd; zij voelden zich tekortgedaan. Wat hadden ze het daar, als ballingen, goed gehad: veel gerief, behoorlijke slaapgelegenheid, hun eigen meubels, eigen boeken, eigen muziekinstrumenten, een mooie eetzaal, waar ieder zijn vaste plaats aan een goed verzorgde tafel had, een bos om in te wandelen. Hier: een vuile beestenstal, om van te kotsen, een smerig waslokaal. Zij hadden, tot overmaat van ramp, in Barneveld slechts anderhalf uur tijd gekregen om hun spullen te pakken en, in de haast, in de verwarring, de meest eenvoudige gebruiksvoorwerpen vergeten mee te nemen. De bagage kwam trouwens achterna. Zij hebben schatten aan levensmiddelen, aan dranken moeten achterlaten, waaraan, volgens de verhalen, od-ers, Not-Bereitschafters, als kleine hyena's op het slagveld na de oorlog, zich te goed hebben gedaan: zij hebben zich zat gegeten aan vette kaas, zalm, leverpastei, sardines, zij hebben zich zat gedronken aan wijn en spiritualiën. Zij hebben hun oude, verfomfaaide pakken onder hun overalls geruild tegen soms nog gloednieuwe pakken, die de Barnevelders in de haast hebben moeten achterlaten, soms twee pakken over elkaar. Zij hebben koffers volgepropt met boter, koffie, thee, delicatessen en die per trein naar Westerbork gebracht ten gerieve van zichzelf. De toespraak van de commandant voor hun vertrek, dat zij bij vergrijp tegen de discipline naar Polen zouden worden gezonden, was vergeten: zij waren uitgehongerd, uitgedorst, ze wilden een ogenblik zwelgen; wat nieuws. Zij hadden denunciatie bij voorbaat afgekocht door leden van de hofhouding van de commandant, die mee naar Barneveld gekomen waren, fraaie kledingstukken uit de achtergelaten inboedel aan te bieden. Zij kennen hun pappenheimers: dief en diefjesmaat. De Barnevelders, de nobelen, die door hun aartsvijanden op een gouden schaaltje waren gezet en die zich in de zoete droom wiegden dat hun niet zo gauw iets gebeuren kon, waren met een slag tot dezelfde paupers verlaagd als het profanum vulgus, dat geen bijzondere verdiensten kon doen gelden en rechtstreeks uit zijn huizen was gesleurd en in de modder gestoten. Wij hier in Westerbork verwachtten al sedert geruime tijd de komst der Barnevelders en de gelijkschakeling. Wij benijden hen niet.