In dépôt

Woensdag 25 augustus

Een pikanterie van het transport van gisteren: een paar nsb-ers zijn meegezonden, de heren Deutz, Eisenhardt, Hamburger en Kurt Bech. Zij waren als gedoopte Joden ondergebracht in barak 73. Rauter had hen naar Westerbork gebracht voor het verrichten van spionnagediensten. De Obersturmführer had zijn kamprechercheur, de heer Simons, op de heren afgestuurd. Deze rapporteerde, dat de nsb-ers aan het ageren waren tegen de commandant, die, naar hun mening, te welwillend was tegenover de Joden. De commandant vond in dit rapport aanleiding, hen in de gevangenis te doen opsluiten en hen op straftransport te zenden. De marechaussée heeft voordien enkele der heren een pak slaag toegediend. Ontmoeting op de weg. Vrouw van een jaar

[p. 139]

of vijfenzestig. Vermoeide, afgematte trekken. ‘Mag ik u even aanhouden? U weet dat het gevaar voor mij en mijn man om op transport gesteld te worden, nog niet is geweken. Zoudt u voor ons misschien nog iets kunnen doen om ons hier te houden. Als ik alleen was, zou het mij niet kunnen schelen op transport te gaan. Maar met mijn man. Ik moet er niet aan denken. Hij is een geleerde en staat volkomen verkeerd in het leven: letterlijk alles wordt hem ontstolen, nu pas weer zijn schoenen, wassen doet hij zich < niet >, omdat hij het niet kan. Nog nooit in mijn leven heb ik aan zelfmoord gedacht, maar de laatste tijd denk ik daaraan. Hij is mij tot last. Wij zijn gesperrt op de ouderlijst, maar ik vrees dat die springt zoals zovele andere lijsten zijn gesprongen. Wij hadden gehoopt op onze Palestina-papieren, maar die zijn niet geldig bevonden. U weet ik ben Russin. Bij mijn huwelijk heb ik verklaard dat ik Jodin was en dat staat ook in mijn trouwboekje, maar het staat helemaal niet vast dat ik Jodin ben. Ingeschreven bij de Joodse Gemeente sta ik niet. Het is zeer waarschijnlijk, dat ik verscheidene niet-Joden in mijn familie heb. Het is nageplozen en ik heb een acte van bekendheid laten opstellen, waaruit dat kan blijken. Raadt u mij aan, daar werk van te maken? Ziet u, ik kan het met mijn geweten niet in overeenstemming brengen nu nog daarmee te komen aanzetten. Er staat immers in mijn trouwboekje dat ik Jodin ben. En ik heb voor Palestina geopteerd. Ik heb een zeer begaafde zoon, die een aanbeveling heeft van een der grootste mannen in het land. Zouden wij daarop misschien toch nog gesperrt kunnen worden? Met mijn man zal ik nooit de reis kunnen doen. Kunt u dit niet voor ons in orde brengen? Kunt u bij de grote heren niet naar voren brengen dat mijn man een groot taalkundige is en voor de taalwetenschap veel heeft gedaan? Bespreekt u dit geval eens met mijn dochter, als u wilt.’ Een der velen, die zoeken naar een uitweg om het transport naar Polen te vermijden, een der wanhopigen, die bereid zijn elk middel, dat dienstig is, aan te wenden om Polen te ontlopen. Het lijkt erop alsof hun vonnis getekend is. Goede, nobele mensen van beschaving, die in de klauwen van de Moloch zijn geraakt. De dochter, helder verstand, intuïtief denkster: ‘Mijn moeder is een allerliefste vrouw, zeer intelligent, maar ze is verschrikkelijk druk. Altijd geweest. Ze gaat mijn vader op zijn zenuwen. Hij is een geleerde, een in zichzelf gekeerd man, die gesteld is op zijn rust. Hij is eigenlijk veel te trots om rond te leuren en bij Jan en Piet om gunsten te bedelen om hier te mogen blijven. Hij zegt: als het mijn lot is om in Polen op de mesthoop te worden geworpen, in Godsnaam, dan moet dat maar. Mijn vader was in zijn vak een man van groot gezag, een man ook, die stipt orde wist te houden; hij leeft hier eenvoudig voort in zijn oude sfeer zonder zich om iets van zijn omgeving te bekommeren. Dat gaat mijn moeder op haar zenuwen. Ik wou dat ik

[p. 140]

in hun plaats naar Polen kon gaan, als zij moeten.’ Terwijl ik dit schrijf in het huisje, waar een bevriende familie en enkele andere families samenwonen, staat in een hoek tussen bed en raam een jonge, wufte vrouw haar lippen rood te verven.