In dépôt

Vrijdag 20 augustus

Snikhete dag. Windstil. Buiten gaan de mannen met verbrande koppen in bloot bovenlijf achter de kipkarren, waarmee zij zandkruien: sterke, gezonde mannen, die vroeger allerlei ambachten hebben bedreven. Oude heertjes zitten voor hun barak op stoeltjes te puffen en zich het zweet van het halfdode voorhoofd te wissen. Moeders rijden in diepe kinderwagens hun babies door het kamp: van de zon moeten de babies het hebben. Zij prevelen vriendelijke, innige woordjes, terwijl hun hart zwaar is en zij denken aan de man, die er niet is, aan de oudere kinderen, die er niet zijn, aan de broer en zuster, die er niet zijn en van wie niets bekend is. De moeders lachen tegen hun babies, die niet willen groeien, die kwijnen. Men vraagt, waarom de babies kwijnen: het voedsel is goed, ze kunnen krijgen wat zij nodig hebben. En toch kwijnen ze. Het klimaat? Er zijn zoveel kinderen, die niet kwijnen, die ondanks zand en stof, ondanks de opeengepaktheid van de mensen, bloeiende rozen zijn. Is het de geest, die de babies ziek maakt, de bedroefde, wroetende geest van de moeder? Zij zoogt haar kind, maar niet met de vreugde van de moeder, die weet dat haar kind een veilige toekomst tegemoet gaat, maar met bezorgdheid en verdriet. Daarvan kwijnen de babies, daaraan gaan zij te gronde. Er heerst een nerveuze stemming in het kamp: dinsdag a.s. gaat weer een transport, driehonderd s-mannen en -vrouwen, vierhonderd zieke ouden-van-dagen met hun families en alle tuberculoselijders. In totaal duizendtwintig: een marge van twintig voor hen, die onderweg bezwijken. Griezelig, weerzinwekkend. Men had gehoopt, dat er geen enkel transport meer zou

[p. 132]

gaan. Lauw hangt de hitte van de zon over het kamp. De zon is weg, achter de horizon verdwenen. Wij snakken naar adem. Op de zandheuvels langs de gracht met geel water aan de buitenkant zoeken mannen en vrouwen verademing van de benauwenis, die hangt in de straten tussen de barakken. Zij zitten op een rijtje op de zandhoop tegenover het prikkeldraad. Voor hen de gehelmde marechaussée met het karabijntje in de vierkante uitkijktoren: een koekoeksklok met een mannetje, dat bij hele, halve en kwart-uren te voorschijn komt. Het leunt verveelt in verstarde houding over de balustrade, nu eens naar links, dan naar rechts, telkens weer. In de verte een onafzienbaar bed van paars-fluwelen heide, die het oog streelt, zinnelijk geboeid houdt. Een hemel vol vlammen en strepen, die feller worden met het vallen van de duisternis. De mannen en vrouwen wanen zich in de Sommerfrische, zij vergeten de gracht met geel water en het verroeste prikkeldraad, vergeten het mannetje in de koekoeksklok, de barakken en het dorre veld, die zich achter hen uitstrekken, zij staren in de eindeloze verte, waar het paars van de heide zich in de trillende schemer verenigt met de gevlamde hemel. Een hete, eindeloos hete dag voorbij met een poëtisch slot. Men maakt zich los van het fascinerende natuurtafereel, maakt zich gereed voor de nacht, voor de realiteit. Achter hen staat het dreigement van het transport, dat de geesten benauwt en dat de mens de slaap maakt tot een hel. ‘Heb je 't gehoord? Gemmeker gaat weg.’ ‘Misschien kan Schlesinger wat voor hem doen.’

Bezoek aan ‘het magazijn’. In het magazijn ligt het aardewerk opgestapeld, dat de knechten van de Gestapo uit de huizen van de Joden hier in de buurt hebben vergaard. Oorspronkelijk werd het magazijn beheerd door een Ariër, die alles als een Cerberus bewaakte. Het oude kamp putte eruit naar zijn gading. Opeens was dat uit. Sedert enige dagen is het magazijn weer opengesteld en 's morgens vroeg al staan de vrouwen in ‘slangetjes’ om te ‘winkelen’. Elkeen mag een paar stuks van zijn gading meenemen: een paar bordjes, een vaasje, een kussen, etc. Een kampvriend wilde ook wat hebben. Ik mee. De opzichter, een boom van een Jood, zo dik en breed als een pad, tot mijn kampvriend: ‘Na, was wollen Sie.’ ‘Ik wou voor Frau Schlesinger een paar dingen hebben.’ ‘Ich hab' Frau Schlesinger die schönsten Sachen geschickt.’ ‘Ik bedoel voor Frau Dinges.’ ‘Bitte.’ De opzichter wijst op een hoop prullen aan één zijde van de zaal. ‘Mag ik daar wat van uitzoeken?’ Mijn vriend wijst op een andere zijde. ‘Nein, das ist alles reserviert für den Kommandant.’ Een stapel lampetkannen, cuvettes, koffiekannen, enzovoort, enzovoort, enzovoort. ‘Kunt u niet een oogje dichtknijpen?’ ‘Was Auglein zukneifen! Pass 'mal auf. Ich bin der Dienstleiter von Bereich II. Vergiss das nicht. Hier fällt nichts zuzukneifen. Pass 'mal auf dass Sie Ihre Stellung

[p. 133]

nicht verlieren.’ ‘Ik heb dat zo niet bedoeld.’ ‘Ich hab' Sie sehr gut verstanden.’ ‘U hebt geen zin voor humor.’ ‘Ich hab' einen ganz anderen Sinn vor Humor. Ich weisz ganz genau dass < Sie > geflüchtet sind in Baracke 73.’ (Barak 73 is de barak voor de gedoopte Joden.) Mijn kampvriend af. Talloze Joden, ook beschaafde, ontwikkelde Joden, blijken zich niet te generen te graaien in het bezit, dat eens aan andere Joden heeft toebehoord en waarvan zij beroofd zijn en waaraan soms bloed kleeft. Ook Frau Schlesinger niet, die zich ‘die schönsten Sachen’ laat sturen. Ook de opzichter niet, die zich bij Schlesinger een wit voetje zoekt door diens vrouw te begiftigen. Wat de opzichter voor zichzelf heeft uitgezocht, is niet bekend. Hij heeft prachtig de verontwaardigde gespeeld en een schone gelegenheid aangegrepen om zijn afkeer van de ‘geschmadden’ te tonen.