In dépôt

Woensdag 11 augustus

Het grote feit van de dag: de vrouw, die met meningitis in barak 5 ligt, heeft vannacht het leven geschonken aan een tweeling, een jongen en een meisje. Tegelijk heeft een meisje van zestien jaar een kind gebaard. Er worden in het kamp veel kinderen geboren in weerwil van de uitgesproken bedoeling der nationaal-socialisten, de samenleving en de voortplanting der Joden te beletten. Het wemelt in het kamp van zwangere vrouwen, van alle leeftijden. De mannen en vrouwen komen blijkbaar toch nog geregeld in innig contact bijeen in weerwil van de hokken en schotten, die de autoriteiten hebben opgericht, en van de compactheid der samenleving. Het blijkt, dat de onmogelijkheid om zich hier te voorzien van anti-conceptiemiddelen, de kindergeboorten bevordert. Anderzijds is het sterftepercentage onder de babies eveneens groot: alle jonge moeders, die men ontmoet, klagen over de ellendige toestand van hun jonge kinderen, de artsen bevestigen, dat vele babies tengevolge van de slechte voedselomstandigheden en de woningtoestanden overlijden. Gisteravond naar het concert geweest. Stikvol. Een prachtige estrade voor orkest en koor, als telde Westerbork een klein miljoen inwoners en was de bescheiden registratiezaal een monumentale concertzaal. Het is ternauwemood een dorp: vijfhonderd bij vierhonderd vierkante meter. Groszenwahn. Joods program: Ouverture ‘Die Fingalshöhle’ van Mendelssohn-Bartholdy; Improvisation für Violine ‘Baal-Schem’ van Ernest Bloch met Sal Dwinger als solist. Joodse volksliederen voor mannenkoor met Michel Gobets als solist. Hochzeitsmarch uit ‘Ein Sommernachtstraum’ van Mendelssohn-Bartholdy. Dat was voor de pauze, een beetje klassiek. Na de pauze was het leutiger: Grosses Potpourri aus ‘Grafin Mariza’, van Emmerich Kalman, met Jetty Cantor en Michel Gobets als solisten en verder gemengd koor. Paraphrase van ‘Bei mir bist du schön’, van Benedict Silbermann, met Polly Dassy

[p. 120]

als soliste en gemengd koor. Melodieën, van Paul Abraham, met Jetty Cantor en Michel Gobets als solisten met gemengd koor. Het was een da capo van de concerten in de Joodse Schouwburg (Hollandse Schouwburg), maar sterk verdund. De vrouwelijke solisten hadden voordien haar lauweren geoogst in strijkjes. De amusementsmuziek was beschamend wegens haar banaliteit, onbenulligheid, grofheid of zieligheid.

De leden van het koor, verschrikkelijk opgepoetst, de vrouwtjes met geverfde toetjes, de mannetjes met torenhoge boorden, zongen met begrafenisgezichten, verstard. De dirigent maakte de indruk van een coupeur, die bezig was de maat te nemen, in plaats van de maat te slaan. Het gehele concert was één brok hels lawaai, waarin alle muzikaliteit hopeloos verzoop. Met een gevoel van schaamte, dat mijn rasgenoten-in-de-ellende zich op last van de Obersturmführer, die tuk is op gezellige avondjes, zo laf en karakterloos aanstellen, ben ik huiswaarts gegaan. Wat een geestelijke drek, wat een stal! ‘Bei mir bist du schön!’ Intussen poppenkast in de barak. Gisterochtend bevel: alle bagage onder de bedden, er zal worden geflit, tegen de vlooien. Iedereen aan het sjouwen: van een, twee, drie hoog alle koffers, rugzakken, bundels, dozen, pannetjes, potjes naar beneden. Eerst gistermiddag laat verscheen de flitbrigade, die haar werk slechts gedeeltelijk konden verrichten. Vanmorgen vroeg bevel van de schoonmaak: alle bagage onder de bedden weg, weer op de bedden, er moet worden schoongemaakt. Iedereen heeft zich weer een bochel gesjouwd om de koffers, rugzakken, bundels, dozen, pannetjes, potjes naar een, twee en drie hoog te krijgen. Straks moeten ze weer naar beneden voor de flitbrigade. Gebrek aan organisatie. Zo is er iedere dag wat, dat extra vermoeienis geeft. Teken des tijds: vandaag heeft een man een winterjas gekocht voor de prijs van acht sigaretten. De koop bewijst dat het geld hier geen rol meer speelt als ruilmiddel en dat de sigaret als koopwaarde hoog staat aangeschreven. De sigaret neemt hier inderdaad in vele gevallen de plaats van het geld in. Men snakt hier naar tabak en wie dik in zijn sigaretten zit, beheerst de goederenmarkt. Hij kan tegen een civiele prijs kopen wat hij wil, want de sigaret wordt hoe langer hoe schaarser en de gehechtheid aan het bezit van goederen hoe langer hoe zwakker. Een winterjas speelt hier in de zomer geen rol en tegen de winter zal men wel verder zien. Toneeltje op het bureau van Schlesinger. Barakkenleider komt zich beklagen. ‘Waarom krijgt barakkenleider Ströbel verlof en ik niet. Dat is nou net de beroerdste die er is en die onze naam bij de Hollandse Joden bederft. Als hij verlof krijgt, wil ik ook verlof hebben; daar heb ik recht op.’ Schlesinger (diplomatiek): ‘Jong, je hebt gelijk, maar ik kan er niets aan doen. Dat bepaalt allemaal de Obersturmführer. Als die meent, dat een barakkenleider recht heeft op verlof, dan geeft hij hem verlof.’ Iedereen weet,

[p. 121]

dat Schlesinger de baas is en doet en laat wat-ie wil. De stemming is gedaald: geen bevestiging van het gerucht betreffende het aftreden van Hitler. De oorlog duurt nu weer veel langer en de Joden zijn nu weer in groot gevaar. Schlesinger heeft van de Obersturmführer sanctie verkregen op zijn voordracht betreffende de reorganisatie van de bedrijven en het instellen van commissies voor de beslechting van geschillen. Trottel zegt: ‘Hij heeft nu alle macht in handen.’ Trottel is vanmiddag door de Obersturmführer in audiëntie ontvangen.

De Ostu bood Trottel een fauteuil aan onder de uitnodiging: ‘Lasst uns 'mal gemütlich sprechen.’ Trottel heeft hem gezegd, dat hij uit dankbaarheid voor alles wat de Ostu voor hem had gedaan naar hem toe was gekomen om hem op de hoogte te stellen van wat er in het kamp aan de gang was. De Ostu verklaarde van alles op de hoogte te zijn, ook van de conferentie die zondag jl. bij dr. Wachtel was gehouden. Hij had laten nagaan, hoeveel Nederlandse en hoeveel Duitse Joden in het kamp waren, nl. zesduizend en vierduizend. Trottel had voor Schlesinger volmacht verzocht om commissies te benoemen tot het beslechten van geschillen, waarin de Ostu toestemde. Hij had de Ostu ook verzocht om een stok achter de deur te houden door te doen blijken, dat hij van de spanningen in het kamp op de hoogte was, en hem ook de vrijheid gevraagd om de commandant van tijd tot tijd op te zoeken teneinde hem van de stand van zaken op de hoogte te stellen. De commandant was bereid hem deze vrijheid te verlenen. Trottel en ik kwamen overeen met de verdere uitwerking van onze plannen te wachten totdat de Obersturmführer Schlesinger over het bezoek had ingelicht en hem de nodige volmacht had verleend.