In dépôt

Woensdag 4 augustus

Gisteravond bezoek aan Schlesinger op diens bureau tezamen met Trottel. Schlesinger (in blauw overhemd) bood een sigaar aan. Begon me te vertellen, dat hij bij de Obersturmführer juist een grote overwinning had behaald: hij had voor tachtig percent zekerheid gekregen, dat er geen transporten meer zouden gaan, dat Westerbork dus Arbeitslager zou worden en dat de ouden van dagen en de kinderen die hier waren ook hier zouden blijven. De Obersturmführer had dezelfde dag een bezoek gebracht aan de s-barak en de s-mannen bemoedigend toegesproken: als zij zich fatsoenlijk gedroegen, zou er niets met hen gebeuren. Wat er dan wel met hen zou gebeuren, als zij zich niet fatsoenlijk gedroegen, heeft hij te raden gelaten. Wij wachten maar, want wij hebben al zoveel beleefd, dat niet klopte met de toezeggingen van de hoge heren. Ik heb Schlesinger mijn inzichten

[p. 109]

ontvouwd omtrent wat zou kunnen geschieden om de spanningen tussen de Nederlandse en Duitse Joden weg te nemen. Het ziet er naar uit dat bij het eindigen van de oorlog Westerbork het terrein zal worden van moord en doodslag. Dat kunnen de Joden zich niet veroorloven. De buitenwacht gelooft dat wij hier gemeenschappelijk lijden en in onze ellende solidair zijn. Het zou beschamend voor ons zijn, wanneer hij moest bemerken dat het bij ons niet anders was dan bij de ss. Wij mogen geen onvermijdelijke rancunes scheppen, die na de oorlog de Duitse en Nederlandse Joden van elkaar zouden vervreemden en die in de weg zouden staan aan een behoorlijke regeling van het Joodse vraagstuk. De Joden mogen niet hun eigen rechter spelen. De conflicten, die er bestaan, rechtvaardigen in de meeste gevallen de veten niet, die worden gevoed. Een Nederlands-Duitse contactcommissie zou moeten worden gevormd om de gedachte te verbreiden, dat de Nederlandse en Duitse Joden hun veten moeten begraven en om zonodig een organisatie te scheppen, die, in geval van nood, zou optreden om daden van geweld te voorkomen. Haast was in verband met het naderen van de vrede geboden. Schlesinger was het met deze denkbeelden eens en uitte de wens, dat ik mij zou belasten met het bijeenbrengen van een aantal Nederlandse Joden, die mijn opvattingen deelden en bereid waren met hem te confereren. Daarin zou mijn functie bestaan. Trottel uitte de vrees, dat de Obersturmführer, wanneer hij van bovenbedoelde beweging de lucht kreeg, dat niet goedsmoeds zou opnemen. Hij vond het nodig, de commandant van het plan op de hoogte te stellen en zijn toestemming te vragen. Overigens: zonder machtsmiddelen kon men het denkbeeld niet uitvoeren en wapens mocht men niet bezitten. Schlesinger: wanneer ik met deze zaak bij de Obersturmführer aankom, vraagt hij me: wie zijn degenen, die met moord- en wraakplannen rondlopen? en zendt ze op transport. En ik wil niemand op transport sturen. De commissie behoeft niet de naam van commissie te dragen, ze behoeft ook niet officieel te zijn. In de commissie moet ook een vertegenwoordiger van de od zitten. Trottel moppert en zegt: ik zeg niets meer. Sputterend verlaat hij het bureau. Stevige hand tot afscheid van Schlesinger, die in zijn handdruk zijn fysieke kracht en zijn vastberadenheid laat uitkomen.

Bezoek aan bonenlezerij. Een honderd Joden zitten bonen te lezen ten behoeve van de Nederlandse regering. Bij elke boon een vaderlands lied: ‘Waar de blanke top der duinen’, of ‘In een blauw-geruite kiel’. Op de achtergrond de villa van de Obersturmführer buiten het kamp met vlak in de nabijheid een erf met honderd hanen, die ten behoeve van de tafel van de commandant gehouden worden en gemest worden met het afval der bonenlezerij. Vlak in de nabijheid een barak

[p. 110]

met vijfduizend radiotoestellen, die van bewoners van Drente zijn afgenomen, voorzien van een label met merk, naam en adres.