In dépôt

Zaterdag 24 juli

Het verhaal loopt in het kamp dat ik met toestemming van de Obersturmführer een roman over Westerbork schrijf en dat ik de commandant iedere dag een hoofdstuk moet voorlezen. Gisteren was officieus bekendgemaakt, dat er voorlopig geen transporten meer zouden gaan, niet meer van Westerbork naar het Oosten, niet meer van Amsterdam naar Westerbork. Vanmorgen kwam als donderslag uit heldere hemel, - die anders zo helder niet is, want er hangt altijd hier of daar nog wel een wolkje - het bericht, dat er weer een transport uit Amsterdam op komst was. Gisteren liep trouwens al het gerucht, dat er weer Joden in de Hollandse Schouwburg zaten. Vanmiddag om zes uur is een transport van vierhonderdvijftig Joden aangebracht: voor een groot deel leden van de Expositur, ook (op enkelen na) de zestig Joden, die op Westerbork deel hebben uitgemaakt van de Joodse Raad en de vorige week als een soort beloning voor goed gedrag met een speciale Ausweis naar Amsterdam waren teruggezonden. Er zit wrange humor in het geval: er waren Joden onder, die met hun hele hebben-en-houden: pannen en potten, erwten en bonen, bepakt en bezakt naar Amsterdam waren teruggekeerd, als gierigaards Westerbork hadden verlaten. Ze kwamen nu terug met een enkele rugzak en een deken, de man met een zware stoppelbaard, de vrouw verfomfaaid. Men kon onder het publiek horen: ‘die gun ik het!’, of ‘had hij nou maar zijn geld opgemaakt!’ enzovoorts. Leedvermaak. De knechten van de Führer spelen met de Joden als de kat met de muis: zij jagen ze van de ene hoek naar de andere en hebben lol over hun angst en hun geleidelijke uitputting. De knecht op

[p. 94]

Westerbork richt als hoon voor hen een cabaret met lichte, luchtige muziek op als afwisseling van de macabere transporten op dinsdagochtend. En de Joden schamen zich niet, dit cabaret te frequenteren (met uitzondering van hen, die ambtshalve gedwongen zijn het cabaret te bezoeken): het kost maar een dubbeltje! Nadere bizonderheden over het bezoek van Ehrlich c.s. aan de Obersturmführer: Ehrlich was vergezeld van Camila Spira, Ziegler, Schlesinger, Todtmaan. Chaja Goldstein, die tot de clan behoort, was niet uitgenodigd. Ze was razend, als een spin. (Zo ziet zij ook in gewone doen uit). Dat is excusabel: het is niet opwekkend, door de beul van je rasgenoten, van je vader en je moeder, te worden veronachtzaamd. De commandant was gesecondeerd door zijn moeder, die onder het lamplicht zat te breien, en door mejuffrouw Hassel, zijn secretaresse. Het gesprek was geanimeerd. Schlesinger alleen was wat stilletjes. De Obersturmführer deed een verhaal over bijenteelt: hij bekende, dat hij er niet veel van wist, maar hij had er van een vriend een en ander over gehoord. Een der gasten karakteriseerde hem als: een goeie jongen, die nog veel moet leren. Het gezelschap bleef tot diep in de nacht bijeen, maar er werd hoegenaamd niets geserveerd, geen eten en geen drinken. De volgende dag verklaarde Ehrlich tegenover vrienden: ik ben nu favoriet, ik kan nu, als ik wil, mensen redden. Zou hij Schlesinger naar de kroon willen steken? Moeder zit met haar dochtertje aan het avondeten. Dochtertje trekt een vies gezicht tegen de pudding. Moeder: hoor eens, als je je pudding niet opeet, ga je zónder mammie op transport. De patient, die de portier met een pak slaag heeft gedreigd, heeft geen excuses aangeboden. De portier heeft de od buiten spel gelaten. De patient loopt nog ongehinderd rond. De portier geeft nog altijd iedereen een grote bek. Een hard gekookt ei.