In dépôt

Maandag 5 juli

Vannacht heeft een kindje voortdurend gehuild om zijn mama en zijn papa. De patienten hebben liggen protesteren en vloeken. Het ijle kinderstemmetje is in de nachtelijke stilte zo penetrant. Het kindje heeft al de hele week elke nacht om zijn mama en papa liggen schreien, en elke nacht hebben patienten liggen schreeuwen en vloeken. Ook overdag schreit het kind om zijn ouders, maar dan gaat het ijle kinderstemmetje verloren in het gezoem van de zware stemmen der volwassen patienten. Medelijden voor kleine kindertjes manifesteert zich niet: elkeen is te veel door zijn eigen, stille zorgen in beslag genomen.

[p. 69]

Het zou ook geen zin hebben, want men kan met medelijden hier zo weinig beginnen. Men kan het kind zijn mama en papa niet terugbezorgen, zeker niet op de ogenblikken dat het kind er om schreit. Het kind ligt slechts verkeerd: het zou moeten liggen tussen kleine kinderen die niet protesteren of vloeken en niet beseffen dat het schreiend kind iets in zijn leventje mist. Een der vele kindertjes, waarvan men hier zegt: daar denkt-ie dat-ie de oorlog mee wint.

Vandaag is de Joodse Raad geliquideerd. Een deel van zijn leden is hedenochtend naar Amsterdam teruggezonden, zestig met familie, anderen, ook een zestig, zijn voorzien van een rode z-stempel, hier gebleven en hebben nu dezelfde status als de ‘alte Kamp-Insassen’, die al vierenhalf jaar in het kamp vertoeven. Zij die hier zijn gebleven, zijn zo goed als allen mannen of vrouwen, wier ouders zich eveneens hier bevinden. Zowel zij die hier zijn gebleven als degenen, die naar Amsterdam zijn gegaan, hebben voor een dilemma gestaan. Beide groepen hebben dezelfde trieste ervaring: zij hebben gezien dat gestempelden, die zich hier veilig waanden op een gegeven ogenblik op transport zijn gezonden, ook dat gestempelden die zich in Amsterdam veilig waanden, op een dag uit hun huizen zijn gesleept en via Westerbork naar Polen werden gezonden. Eerstgenoemde groep is echter voorshands geneigd de haar verleende faciliteit te beschouwen als een beloning, die de commandant haar leden heeft verleend voor de vele diensten, die zij hem als leden van de Joodse Raad hebben bewezen. Noblesse oblige. Het is in werkelijkheid een demonische hulde van de vertegenwoordigers van een regiem dat van Joden gebruik heeft gemaakt om Joden te vangen, Joden uit te leveren, Joden te bewaken. Het is de zucht naar een veilig stempel geweest, het verlangen het eigen vege lijf te redden, dat de Joden er toe heeft bewogen, de afgrijselijke diensten te bewijzen, die hun pijnigers van hen verlangden, vergden. Waarbij zij terloops hun eigen vriendjes hebben bevoordeeld door hun functies toe te spelen < en > voor transporten te bewaren. Dat zij nu ‘bis auf Weiteres’ zijn teruggesteld, dankzij een rood stempel, in werkelijkheid een testimonium paupertatis, is hun van harte gegund, maar zij zullen, tot rust gekomen van de adembeklemmende jacht, van de kwade roes, toch in hun geweten gaan graven, als zij een geweten hebben. Want het geweten is een niet zoveel voorkomend gewas. Zij die naar huis zijn teruggegaan zullen misschien met een wrang gevoel denken aan het herkregen geluk. Zij hadden zich hier ingeleefd, dankzij hun bevoorrechte functies ook sociaal de beste plaatsen verworven: de beste huisvesting, die er hier bestaat - intussen: oggenebbisj, maar toch de beste - goede betrekkingen met de keuken, een zekere bewegingsvrijheid, op Westerbork zelf, tussen Amsterdam en Westerbork, een eigen amoureuze wereld. In een klein jaar tijds kenden zij de détours van het kamp,

[p. 70]

waarin zij zich met gemak bewogen, hadden zij ook hun vaste relaties met de ss geschapen. Thans komen zij thuis, in een lege, doodse stad, waarin de onrust, de angst als een dikke wasem tussen de huizen hangt. Ook voor hen; want elk ogenblik kan er een razzia op touw worden gezet, waarvan zij het slachtoffer kunnen worden. En hun huis! Bestaat het nog? Is het intussen niet leeggeplunderd? Waar moeten zij wonen, als zij geen huis meer hebben! Hoogst waarschijnlijk in het nieuwe ghetto, dat in de Transvaalbuurt is geschapen en dat binnenkort wellicht van de rest van de stad wordt afgerasterd, zodat zij daar in een naargeestig isolement leven, ondanks hun stempel. Terwijl hun confrères in Westerbork binnen zekere grenzen een zekere vrijheid genieten en, tussen het prikkeldraad door, < van > de ruimte van heide en hemel kunnen genieten, daaraan vreugde kunnen beleven. De Joodse Raad is geliquideerd. Wij wachten met spanning op het volgend hoofdstuk. Een aantal gemengd-gehuwden, ongeveer dertig man, zijn vanmorgen met dezelfde trein als de teruggezonden leden van de Joodse Raad, - twee derdeklasse coupés - naar Amsterdam gereisd.