In dépôt

Vrijdag 2 juli

Overlast van vliegen. Het jongste transport naar het Oosten heeft een pikante noot. Onder de getransporteerden bevond zich een pasgekomen voornaam lid van de Joodse Raad te Amsterdam, tezamen met zijn vrouw en zijn twee kinderen. Hij had er op gerekend hier te blijven, maar hij had zich de vijandschap van de ‘alte Kamp-Insassen’ op de hals gehaald: zij beschouwen hem als een dergenen, die schuldig staan aan het feit, dat zij in het ellendige Westerbork werden geïnterneerd. Schlesinger, het grote opperhoofd, heeft, zegt men, persoonlijk aan Gemmeker verzocht hem op transport te zenden. Herrie in het hoenderhok. Sommige Nederlandse Joden vinden het een schandaal, in het bizonder omdat zijn vrouw niet zo sterk is, en zijn kinderen niet zo gezond, anderen gunnen het hem van harte, omdat hij zich ook tegenover hen van een weinig sympathieke kant had doen kennen. Zo gaat het soms in de hoge regionen van mannen, wier naam nooit klank heeft gehad, die eerzame advocaatjes en handelsreizigers zijn geweest en die zich nu de weelde kunnen veroorloven van grote rancune. De machtswellust viert onder de hooggeplaatsten hoogtij, de arrogantie druipt menigeen uit de ogen. Op het juiste ogenblik wordt deze machtswellust, deze arrogantie, soms ook de luiheid, die hooggeplaatsten zich kunnen aanmatigen, gestraft. Maar afgescheiden daarvan: waarom zouden hooggeplaatste leden van de Joodse Raad, die slechts op eigen lijfsbehoud bedacht waren, voor transport naar Polen gevrijwaard blijven, terwijl zoveel duizenden, veelal eenvoudige leden van de samenleving, met hun medewerking of medeweten op transport zijn gestuurd! Het is het lugubere leedvermaak van de kleine man, die de Joodse Raad verantwoordelijk stelt voor zijn ongeluk, het hem kwalijk neemt dat hij de Duitse autoriteiten de voet niet heeft dwàrs gezet, < blij > dat zich een wrekende macht voor de hoog te paard zittende bonzen manifesteert. Hij gunt niemand het transport naar Polen, maar, zegt zijn geprangde sentiment: ik, verdomme, goed, maar híj dan ook. Gelijke monniken, gelijke kappen. Zo is Schlesinger, de almachtige maker en breker van existenties hier, het werktuig, dat in de hand van een hogere macht ten opzichte van bepaalde figuren recht doet, en aldus

[p. 66]

het evenwicht tussen recht en onrecht herstelt. De omstandigheden leiden ertoe dat ook vele andere hooggeplaatsten, die een ogenblik de macht hebben uitgeoefend, soms met de beste bedoelingen, het smadelijke transport naar Polen moeten ondergaan, dat zij wilden ontlopen. In Amsterdam waren zij de bezitters van een ‘stempel’, zij warden opgepakt toen zij uitgespeeld hadden, en hier heeft de stempel geen kracht meer. Zij zijn gros geworden en gaan door. De commandant heeft gelast, dat het Symphonie-orkest geen klassieke muziek meer mag spelen: dat is te vermoeiend voor mannen en vrouwen, die de gehele dag werken. Voortaan zal het orkest licht aansprekende operette-muziek geven. De commandant heeft een poging gedaan, de leden van de Not-Bereitschaft bij het marcheren te gewennen aan het tempo van militaire muziek. Dat is mislukt: de commandant heeft er toen in berust, dat de militaire muziek zich richt naar het marstempo van de Not-Bereitschaft. Vandaag zijn een aantal Joden, die vier Joodse grootouders hebben en gemengd-gehuwd zijn noch gedoopt, naar Amsterdam teruggezonden, naar men reden heeft om te geloven omdat de Duitse weermacht of industrie hen nodig heeft. Onder hen bevindt zich één Jood, die in het concentratiekamp in Vught is geweest, hierheen als s-geval is gekomen en vier weken lang in strafbarak 67 heeft gezeten. Hij mocht zijn vader mee terugnemen naar Amsterdam, niet zijn moeder. Andere s-gevallen doen al maandenlang tevergeefs moeite om hun s kwijt te raken. Zij hebben voor de Duitse weermacht of industrie geen belang.